Fréttatíminn - 09.09.2011, Blaðsíða 40

Bókmenntahátíðin var sett í tíunda sinn á miðvikudag
og var fjölbreytt dagskrá í boði á fimmtudag: málþing
útgefenda, samtöl við höfundana Hertu Müller, Söru
Stridsberg og Alberto Blanco í Norræna húsinu, auk þess
sem minnst var Önnu Politkovskaju blaðakonu sem myrt
var í heimaborg sinni, Moskvu, fyrir fáum árum. Þá voru
fyrirlestrar og upplestur í Iðnó. Í dag verða eftirtaldir liðir
á dagskrá hátíðarinnar: Bókmenntaborginni Reykjavík
verður helguð dagskrá í Ráðhúsi Reykjavíkur sem hefst kl.
13 en að tilnefningunni stendur UNESCO. Í kvöld verða
höfundarnir Bergsveinn Birgisson, Denise Epstein,
Bjarni Bjarnason, Alberto Blanco og Herta Müller með
upplestur í Iðnó og hefst dagskráin kl. 20.
Á morgun hefst Íslendingasagnaþing í Norræna húsinu og þar heldur áfram sam-
tölum við höfunda kl. 12.30. Að því loknu verður upplestur þar kl. 15.30. Lagt verður í
bókmenntagöngu kl. 20 og Bókaball verður í Iðnó kl. 22.
Dagskrá hátíðarinnar er á veffanginu: www.bokmenntahatid.wordpress.com
Bókmenntahátíð í hástöfum ...
 BÓKARDÓMUR FRANSKA SVÍTAN HENNAR ÍRENU
Ö rlög Iréne Némirovsky vildu stundum yfirskyggja skáldsögur hennar og smásögur þegar þær
fóru að birtast aftur á liðnum áratug.
Upphaf hennar meðal gyðinga af fornum
stofni sem voru auðugir og vel settir en
máttu þola pógrómin í Rússlandi og síðan
ill örlög á byltingartímanum, hvernig hún
óx upp í velsæld en vannærð af ástleysi
móður sinnar, flóttinn um Finnland og
Svíþjóð, lífsgleðin og gáski æskuára í
Frakklandi, enn við auð föðurins, ást
og hamingjusamt hjónaband, vonmikill
ritferill og loks aftur flótti og ótti undir
hernámi Þjóðverja sem gat aðeins endað
á einn veg: „Ég held við förum í dag ...“
Ritferill Iréne er að skýrast með hverju
árinu sem líður og verk hennar sem hún
skrifaði á frönsku að líta dagsins ljós í nýj-
um þýðingum. Við byrjum hér á landi á
hinum miklu endalokum, stóra ópusnum
sem henni auðnaðist ekki að ljúka nema
að hluta: Frönsk svíta í útgáfu JPV og
þýðingu Friðriks Rafnssonar, tveir jafn-
langir hlutar, Júnístormur og Blíða. Þriðji
hlutinn af þessu metnaðarfulla verki, sem
hún vann að þar til hún var handtekin og
send til Auschwitz, er til í drögum og í
viðbæti sem lýkur íslensku útgáfunni er
að finna hugmyndir hennar um verkið
allt – svo langt sem hún var komin. Fyrir-
myndirnar voru þeir stóru, Tolstoy, Zola.
Stríð og friður er svipuð saga, gerist á
örlagamiklum tímum og rekur sögu fjöl-
skyldu og fjölda annarra í kringum hana
svo úr verður örlagavefur. Önnur rúss-
nesk saga, svipuð, sem kemur í hugann
er Líf og örlög Grossmans.
Iréne vann lengi að verkinu og full-
yrða ævisöguhöfundar hennar að drög
og glósur til undirbúnings því megi finna
allt aftur til æsku hennar en hún skrif-
aði frá barnsaldri. Hin flæðandi frásögn
sem hún taldi sig fást við lengi framan af
skilar margbreytilegu mannlífi á síðurnar
þótt fyrri hlutinn, Júnístormur, hryllingur
flóttans frá París með fjörlegum húmor-
ískum dráttum í bland við tragikómedíu,
lúti öðrum lögmálum. Hún svissar frá
einni persónu til annarrar, skyggnist inn í
huga hárra og lágra, skrifar snör og sann-
færandi samtöl sem munu á frönskunni
bera stéttarblæ, enda er henni ekki síst
í huga að greina hugleysi og undanláts-
semi hinna betur settu í París, fólks sem
hún þekkti út og inn og lýsir af mikilli
mannþekkingu, í senn samúð og fyrirlitn-
ingu. Annar hlutinn lýsir svo þeim tíma
hernámsins þegar hærra settir hermenn
eru settir inn á heimili íbúa í litlu þorpi og
hvernig einmana kona, sem á eiginmann
í fangabúðum langt í burtu, dregst að
glæsilegum ungum þýskum liðsforingja.
Hlutarnir tengjast saman á óvæntan hætt
og það var ætlun hennar að binda söguna
saman í örlögum helstu persóna. Svítan
franska er heillandi saga, hún er hörku-
spennandi, samin af mikilli andagift,
djúpu innsæi í hug lesanda og þeirra
persóna sem þessi glæsilega skáldkona
dregur upp ljóslifandi. Lifandi skáldskap-
ur en um leið aðeins brot af stóra kerinu
sem átti að forma, skreyta, lita og herða
... og af því höfum við aðeins brot. Merki-
legan sögulegan vitnisburð um upplifun
rússnesku borgarastéttarinnar sem mátti
flýja byltinguna og settist upp í París og
beið þar örlaga sinna sem voru óumflýj-
anleg alltof mörgum.
Það er til marks um duttlunga örlag-
anna að móðir Irenu, Fanny, sem aldrei
vildi sinna henni og hugsaði mest um
glæsilegt útlit, gleði og elskhuga, náði sér
í litháískt vegabréf í stríðinu og lifði heila
öld og tveimur árum betur en var aðeins
67 ára þegar dóttir hennar var myrt í
Auschwitz 1942.
36 bækur Helgin 9.-11. september 2011
 BÓKARDÓMUR ANDARSLÁTTUR HERTU MÜLLER
Bækur
Páll Baldvin Baldvinsson
pbb@frettatiminn.is
Nokkrir höfunda
sem sækja
okkur heim á
Bókmenntahátíð
senda frá sér
skáldverk í
þýðingum þessi dægrin. Tvær afbragðs skáldsögur er fjallað um hér
á síðunni, Franska svítu Irenu Némirovsky en dóttir hennar og vörslu-
maður handrits að hinni ófullgerðu stríðsárasögu, Denise Epstein,
er hér að segja frá skáldskap móður sinnar. Þá er Andarsláttur Hertu
Müller kominn út hjá forlagi Ormstungu. Radley-fjölskyldan eftir Matt
Haig er komin út hjá Bjarti og þar kom einnig út Fásinna eftir Horacio
Castellanos Moya. Skáldsaga Ingos Schulze, Adam og Evelyn, er
komin út hjá Forlaginu. Fleiri bækur eftir höfunda hátíðarinnar eru
á leiðinni gegnum prentsmiðjur og bókband. Að ógleymdum verkum
hinna íslensku höfunda ... -pbb
... og með minna letri
„Ég held við
förum í dag ...“
Þorbjörg Marinósdóttir,
Tobba Marinós, er fyrst
íslenskra rithöfunda af
stað þetta haustið og
vippar sér þráðbeint í
annað sætið á aðallista
Eymundssonar með
nýja skáldsögu sína,
Lýtalaus.
SpRæK ToBBA

Andarsláttur
Herta Müller
Þýðing: Bjarni Jónsson
276 bls. Ormstunga 2011
Iréne Nemirovsky.
Í hittifyrra kom út ný bók eftir nóbelsverðlauna-
skáldið Hertu Müller sem vakti þegar mikla
athygli og hrós og var strax þýdd á nálæg mál.
Herta skrifar á þýsku en ól aldur sinn meðal þýska
þjóðarbrotsins í Rúmeníu sem nú er. Foreldrar
hennar voru bæði tekin höndum í lok stríðsins
þegar Rússar réðust inn í Rúmeníu og borg-
urum þess lands af þýskum uppruna var sópað
upp í lestir og þúsundir fluttar norður á gresjur
Úkraínu til nauðungarvinnu. Herta segir
í eftirmála þýðingar Bjarna Jónssonar á
Atemschaukel, Andarslætti, að fangavist
móður hennar um nokkurra ára skeið hafi
legið í þagnargildi á heimilinu, rétt eins
og reynsla margra þeirra sem vitað var að
fóru burt og komust lífs af og sneru heim.
Hún hafi lengi viljað nálgast þetta við-
fangsefni og loks náð tangarhaldi á sögu-
efninu þegar hún kynntist manni sem hafði skráð
hjá sér endurminningar úr þrælabúðum Rússa.
Af þessu efni er mögnuð saga komin í læsilegri
þýðingu Bjarna. Herta er ekki auðveldur höfund-
ur; Ennislokkur einræðisherrans, sem kom hér út
fyrir nokkrum árum, er þó erfiðari í lestri en þessi
harmsaga: Saklaus sautján ára strákur er látinn
taka saman fötin sín og fer burt úr bænum. Að
baki eru ástarfundir með leynd í skemmtigörðum,
pabbi, mamma og amma, nágrannar, og við tekur
önnur fjölskylda, klæðleysi, hungur og harðræði.
Og þegar dvölin er á enda og hann kemst heim er
hann enn fangi, nú reynslu sinnar, og mun aldrei
samlagast aftur þeirri æsku sem hann yfirgaf.
Andarsláttur er meistaralega skrifuð lýsing á
huga sem er víða kominn að því að leysast upp í
óra og ofskynjanir, vitund sem er svo hart leikin
af grimmd og ekki síst langvinnu hungri. Stíllinn
í frásögninni er hversdagslegur og laus við alla til-
finningasemi, nær hreinsaður af tilfinningu víðast
hvar en springur svo út í upplifun og innra lífi sem
getur snúist í ofboði þráhyggju um hversdags-
lega hluti. Þannig er langur kafli um illgresi sem
fangarnir safna til að drýgja matarskammtana
sem eru litlir og halda þeim stöðugt hungruðum.
Andarsláttur er máttugt skáldverk en ekki fyrir
þá sem sækjast eftir tilfinningaklámi. - pbb
Strákur settur
í þrælabúðir

Frönsk svíta
Iréne Nemirovsky
Þýðandi: Friðrik Rafnsson
JPV 383 bls. 2011
Brot af meistaraverki frá stríðinu í Evrópu.
Bergsveinn
Birgisson.
Saga þýska
minnihlutans í
Rúmeníu í hnot-
skurn.
Herta Müller.
Allur ágóði af sölunni rennur til Krabbameinsfélags Íslands
hafðu það
um helgina
Bleikt slaufunammi - Pink ribbon candy
Sölustaðir:
N1, Iða, Mál og menning, Háma, Pósturinn, Skeljungur, Debenhams,
Samkaup-Strax, Samkaup-Úrval, Nettó, Kaskó og Melabúðin.

www.faerid.com