Læknablaðið - 01.10.1970, Síða 51

LÆKNABLAÐIÐ
159
Emii Als
STASPAPILLUR
Aðallega eiga sér stað tvenns konar breytingar við sjúkdóma
i sjóntaugaendunum. Að einu leytinu þær, er valda fyrirferðar-
aukningu á vefjunum (papilödem, staspapillur, papillitis), og að
liinu leytinu þær, er valda rýrnun (papilatrofi).
Staspapillur: Þegar rætt er um staspapillur (Stauungspapill-
en, choked discs), er átt við óvirkan (ekki bólgukenndan) bjúg
í hinum sýnilega hluta sjóntauganna. Orsökin er í flestum til-
fellum sjúkdómur, er veldur fyrirferðaraukningu á innihaldi
beilabúsins og of háum þrýstingi í því. Sumir hofundar nota um
slíkt ástand ýmist orðin staspapillur eða papilödem, að því er
virðist án merkingarmunar (synonym). Nú mun hinsvegarþokast
í þá átt, að læknar tala um papilödem í víðri merkingu, þ.e.a.s.
um flestöll tilfelli af þrota í papillunum án tillits til orsaka, þó
með þeim fyrirvara, að orðið staspapillur er notað, þegar nær
fullvíst þykir eða sannað er, að orsökin fyx*ir bjúgnum sé hækk-
aður þrýstingur í heilabúinu af völdum æxlis eða skylds ástands.
Þungamiðja vandans er auðvitað sú að geta greint á milli skurð-
læknisfræðilegra og lyflæknisfræðilegra orsaka f>TÍr papilluþrot-
anum, en slíkt er ekki gerlegt með augnspeglun einni saman.
Meinafræðilega finnsf við staspapillur vökvasafn kringum
sjóntaugarnar undir dura- og arachnoideashðrunum (hvdrops
vaginae nervi optici), þar að auk bjúgur í sjálfum taugavefnum
og offylling bláæðakerfisins í sjónhimnunni.
Vtlit: Fyrstu breytingarnar við staspapillur í uppsiglingu eru
útvikkun á bláæðum, brottfall bláæðapúlsins og idóðfylling í
sjálfri papillunni. Brátt verða mörkin gagnvart umhverfinu óskýr,
sérstaklega hefmegin, ofan og neðan til. Óskýrleikinn eykst, og
vefurinn tekur að lyftast miðað við umhverfið, ogmörkin verðanú
óskýr allan liringinn. Papillan er nú breiðari og holan (sú fyseo-
logiska) fyllist af bjúgnum, sem smám saman nær að fela æða-
tréð á papillunni. Ef ástandið versnar, verða blæðingar, striklaga
og kringlóttar. Blæðingarnar sjást aðallega á papillumörkunum,
cn geta einnig komið fyrir annars staðar i augnbotninum, t. d.