Læknablaðið - 01.09.1976, Blaðsíða 60

158
LÆKNABLAÐIÐ
TAFLA VII
Meðalorkunotkun við fáeinar athafnir.
Athöfn Hitaein/mín 70 kg maður MET/mín
Rúmlega 1.0 1
Kyrrseta 1.2 1
Kyrrstaða 1.4 1
Sauma 1.4 1
Klæða sig 2.3 2
Aka bíl 2.8 2.5
H1 j óðf ær aleikur 2.5 2
Saumavél 3.0 2.5
Þvo gólf 3.6 3.0
Nota salerni 3.6 3.0
Aka dráttarvél 4.2 3.5
Nota bekju 4.7 4.0
Golf 5.0 4.0
Synda 20m/mín 5.0 4.0
Ganga 5.5 km/klst. 5.5 4.5
Smíðar 6.8 5.5
Moka snjó Ganga við 8.5 7.0
hækjur/spelkur Skokka 8.0 6.5
10 km/klst Körfubolti 10 8.0
(rólegur) 10 8.0
Skíði 10 8.0
notkunar. Til dæmis má nefna 2 fimm-
tuga menn. Annar sýnir ischæmiskar
breytingar á hjartalínuriti við hjartsláttar-
hraða 120/mín og orkunotkun 5 MET/mín,
en hinn nær hjartsiáttarmarki 140/mín
við orkunotkun 9 MET/mín (sjá töflu III),
án nokkurra pathologiskra breytinga. Við
hvers kyns líkamsáreynslu ætti orkunotk-
un þeirra og hjartsláttur ekki að fara
vfir 5 MET, sem samsvarar hjartslætti
120/mín í fyrra tilfellinu. eða 9 MET sam-
svarandi hjartslætti 140/min í því síðara.
Ótal rannsóknir hafa verið gerðar á
orkunotkun manna við alls kyns áreynslu
bæði í starfi og leik, og ber niðurstöðum
beirra nokkurn veginn saman (tafla VII).
Með því að bera þær tölur saman við
niðurstöður brekorófs, má með góðri vissu
ráðlegeja sjúklingi æfingar og störf, sem
eru innan hættulausra marka, a. m. k. við
venjulegar aðstæður. Er þetta nefnt að
jafngilda orkunotkun (equicaloric match-
ing). Þó ber að hafa í huga, að tölur í
þessum töflum eru meðaltal og því breyti-
legar og einstaklingsbundnar, þar eð orku-
þörfin er líka háð bæði leikni (lipurð og
coordination) og starfshraða. Auk þess er
nokkuð misjafnt, hve mikið hver og einn
leggur í verkið hverju sinni. Til frekara
öryggis er sjúklingi því kennt að taka
sinn eigin púls reglulega við áreynslu og
láta hann aldrei fara yfir sett mark, eða
fá sér tæki, sem telur hjartslög og gefur
frá sér viðvörunarmerki, þegar hámarks-
hjartslætti er náð. Þá er sjúklingum og
sagt að fara hægar í sakirnar eða hvílast,
þegar þeir finna til einkenna, svo sem
verks eða óþæginda í brjósti, mikillar
mæði eða ört vaxandi þreytu. í einstaka
erfiðum tilfellum má einnig sírita hjarta-
línurit sjúklings á meðan hann er við
vinnu eða æfingar, og útvarpa því með
senditæki til móttökustöðvar á sjúkrahúsi,
þar sem fylgst er með breytingum og
sjúklingur aðvaraður í síma, ef eitthvað
ber út af. í stað þess að útvarpa línuritinu
má einnig taka það upp á segulband, sem
er svo athugað næsta dag. Á þennan hátt
er enn frekar loku fyrir það skotið, að
sjúklingur stofni sér í hættu með líkams-
áreynslu.
Hvað varðar atvinnu, þá ætti starf í 2-8
klst daglega ekki að krefjast meiri orku
en sem samsvarar 30-40% af maximum
orkunotkun (V02 max) skv. þrekprófi.
Það er mjög erfitt fyrir flesta menn að
stunda vinnu, sem krefst meira en 40%
af VO;, max eða halda út lengur en 2 klst
við starf, sem krefst meira en 50% af V02
max. Fáir endast jafnvel lengur en í 15-20
mín við orkunotkun, sem er meiri en 75%
af V02 max.
Æfingar hafa verið byggðar upp á ýms-
an hátt til að auka þol og bæta starfsemi
hjarta- og æðakerfis. Venjulega er fólki
fyrst ráðlagðar byrjendaæfingar með dag-
legum gönguferðum, smávaxandi að hraða
og lengd, um 6 vikna skeið. Sjúklingi er
sagt að halda dagbók og skrá viðbrögð
sín. Niðurstöður eru svo metnar og nýjar
æfingar ráðlagðar í samræmi við þær. í
byrjun hvers æfingatíma skal ávallt fara
hægt í sakimar með léttum upphitunar-
æfingum, til að undirbúa líkamann fyrir
meiri áreynslu. Síðan er byrjað á þolæf-