Læknablaðið - 01.09.1976, Blaðsíða 28

140
LÆKNABLAÐIÐ
og rannsókna og öndun verður ekki full-
nægjandi hjá sjúklingum með slæma
lungnasjúkdóma. Stállungu munu nú óvíða
notuð.
Öndunarvélar, sem blása upp lungun
(positive pressure ventilators), eru lang-
algengastar, og verður hér eftir eingöngu
rætt um slikar vélar. Algengast er að skipta
vélunum í tvo meginflokka. Annars vegar
eru öndunarvélar, sem blása í lungun þar
til fyrirfram ákveðnum þrýstingi er náð
(pressure limited ventilators), en þá stöðv-
ast innöndun og útöndun hefst. Á þennan
hátt fer loftmagnið í hverju andartaki
(tidal volume) eftir loftmótstöðu (resi-
stance) og þanþoli (compliance) lungna og
brjóstkassa annars vegar og innöndunar-
hraða hins vegar. Ef þanþol minnkar og/
eða mótstaða eykst, verður hinum fyrir-
fram ákveðna þrýstingi náð mjög fljótt, og
kemst þá ekki nægilegt loft í lungun og
öndun verður ófullnægjandi. Þar sem þan-
þol og mótstaða geta breytzt á stuttum
tíma, þarf að fylgjast vel með magni út-
andaðs lofts, eins og síðar verður drepið á,
og breyta stillingu vélarinnar eins og þörf
krefur.
Hins vegar eru öndunarvélar, sem blása
ákveðnu loftmagni í lungu sjúklingsins á
hverri mínútu með jöfnum hraða og dreif-
ist það jafnt á hvert andartak (volume cy-
cled ventilators). Ef lungu eru mjög stíf
getur myndazt hár þrýstingur, en öryggis-
ventill hleypir út lofti við ákveðinn þrýst-
ing þannig, að lítil hætta er á því að
sprengja lungu sjúklingsins. Ef vélin er
nógu kraftmikil, fer hið fyrirfram ákveðna
loftmagn niður í lungu sjúklingsins þrátt
fyrir breytingar á þanþoli og mótstöðu.
Öndunarvélar í fyrri flokknum eru yfir-
leitt ódýrari og fyrirferðarminni og eru
fullnægjandi í flestum tilfellum. Hins veg-
ar eru vélar í síðarnefnda flokknum örugg-
ari, ef þanþol og mótstaða eru mikil, svo
sem við miklar lungnabólgur eða eftir
mikla áverka á brjóstholi, og geta verið
nauðsynlegar til þess að öndunarstarfsemi
verði fullnægjandi. Sumar vélar má stilla
þannig, að þær stjórna ekki öndun, heldur
sjúklingurinn (assistors). Við svæfingar
eru oft notaðar sérstakar öndunarvélar, en
margar má nota bæði á sjúkradeildum og
við svæfingar. Öndunarvélar eru annars
vegar knúðar með rafmagni og hins vegar
með súrefni eða þrýstilofti.
Flestar öndunarvélar eru fullkomnar, en
misjafnlega útbúnar. Á þeim beztu eru
stjórntæki fyrir öndunarhraða, innöndun-
artíma, mótstöðu við útöndun, neikvæðan
þrýsting og mælir fyrir magn útandaðs
lofts (spirometer), stillir fyrir súrefnis-
magn, þrýstimælar og fleira. Þær eru yfir-
leitt útbúnar með rakagjöfum (nebuli-
zers) og við margar má tengja hátíðniúð-
ara (ultrasonic nebulizers). Margar gefa
Ijós eða hljóðmerki við bilanir eða óhöpp.
NOKKUR LÍFEÐLISPRÆÐILEG
ATRIÐI
Við yfirþrýstingsöndun eykst þrýstingur
í brjóstholi og blóðstreymi til hjartans
minnkar. Þetta kemur þó ekki að sök hjá
sjúklingum með eðlileg æðaviðbrögð og
blóðmagn (volume) vegna samdráttar i
perifera æðakerfinu. Þannig eykst bláæða-
þrýstingur og nægilegt blóð berst til hjart-
ans til þess að halda uppi eðlilegu hjarta-
útfalli (cardiac output). Til þess að þetta
megi verða, þarf þó að gæta þess, að inn-
öndunartími sé styttri en útöndunartími
(5).
Sumir sjúklingar hafa minnkaðan blá-
æðatonus vegna áhrifa lyfja eða sjúkdóma,
og aðrir hafa minnkað blóðmagn vegna
blæðinga eða vökvaskorts. Hjá þessum
sjúklingum minnkar útfall hjartans við
yfirþrýstingsöndun og blóðþrýstingur
lækkar. Því er nauðsynlegt að gefa þeim
blóð eða vökva eða nota vasopressora með
varúð.
Hjá heilbrigðum er dauðarúmið (physio-
logical deadspace, sá hluti af andartaks-
magni, sem ekki tekur þátt í koldíoxíðút-
skilnaði) um 30%. Þessu hlutfalli má halda
óbreyttu ef innöndunartími er lengri en
1,5 sek. Hlutfallið eykst, ef innöndunartími
er styttri, og verður þannig 50%, ef hann
er styttri en 0,5 sek (21). Dauðarúmið
eykst einnig vegna ójafnrar dreifingar önd-
unar og blóðrásar, eins og gerist þegar
lágur þrýstingur verður í lungnaslagæð-
um, og hefur í för með sér, að blóðrás til
efri hluta lungnanna minnkar, en öndun
verður óbreytt. Dreifing loftsins í lungum
hjá fólki með tiltölulega heilbrigð lungu
er talin jöfnust, ef hlutfall milli innönd-