Læknablaðið - 15.09.1980, Blaðsíða 12

202
LÆKNABLADID
Konráð Magnússon, Anders Movin*
SAMANBURÐUR BARIUMSKUGGAEFNA VIÐ
GREININGU AÐSKOTAHLUTA í VÉLINDA
INNGANGUft
Oddhvassir aðskotahlutir í vélinda svo sem
fiskbein, plastbitar og glerflísar geta stungist í
gegnum slímhúðina, valdið bólgu í kringum sig
og jafnvel borað sig gegnum vélindavegginn,
svo að gat myndist og lífshættulegt ástand
skapist. Greiningin er pví mikilvæg, en oft
erfið, ef aðskotahluturinn er ekki röntgenpétt-
ur.
í byrjun aldarinnar greindi Holzknecht fyrst-
ur manna aðskotahluti í vélinda með skugga-
efni. Skuggaefnin, einkum bariumsulfat, hafa æ
síðan verið mikilvægur páttur í greiningu
aðskotahluta í vélinda, einkum ef peir eru ekki
röntgenpéttir. Rannsóknaraðferðirnar hafa
breyst nokkuð með árunum. Nager (8) og
Carlsund (2) bentu á mikilvægi pess að taka
myndir eftir skolun með vatni. Kjellberg (6)
sýndi fram á, að smásár, sem greinast í vélinda
á röntgenmyndum, gátu verið eina merkið um
aðskotahlut.
Carlsund sýndi fram á, að kontrastefnið
loddi betur við aðskotahluti, ef sett var gummi
arabicum út í skuggaefnið og greiningin auð-
veldaðist við pað, einkum ef sjúklingurinn var
látinn drekka vatn. Schatzki (12) sýndi fram á,
að atropin dró úr slímmyndun vélindans.
Bariumsulfat skuggaefnin eru mörg og eig-
inleikar mismunandi. Agnarstærð, aukaefni,
aldur og pynning hafa mikil áhrif á eiginleika
pess. Aukaefni, sem bætt er í við blöndun með
vatni, hafa einnig mikil áhrif á eiginleika
bariumsulfats skuggaefnisins. Við blöndun,
hvort heldur er með vatni eða aukaefnum, er
nauðsynlegt að nota staðlaða aðferð. Algeng-
asta aðferðin á röntgendeildum við að blanda
bariumsulfat skuggaefni er að mæla barium-
sulfatið og vatnið í rúmmálseiningum. Ná-
kvæmara væri að mæla hin einstöku efni, sem
notuð eru við blöndunina í pyngdareiningum,
vatnið mætti pó mæla í rúmmálseiningum.
Viðloðunarhæfni blöndunnar fer mjög eftir
pynningarhlutfallinu. Of pykk eða of punn
blanda rýrir gildi skuggaefnisins við greiningu
*Sjúkrahúsiö í Eskilstuna, röntgendeild.
aðskotahluta í vélinda. Astra-Meditec framleið-
ir bariumsulfat skuggaefni, Mixobar, sem er
sérstaklega gert fyrir skoðun á vélinda. Bari-
umsulfatið er blandað af framleiðanda og selt í
túpum. Við höfum borið petta skuggaefni
saman við annað algengt skuggaefni, Unibaryt
C, með pví að rannsaka viðloðunarhæfni
pessara efna, bæði með tilliti til aðskotahluta
og til slímhúðar vélindans.
EFNI OG AÐFERÐIR
Rannsakaðar voru prjár blöndur af Unibaryt
C. Unibaryt C inniheldur 90 g bariumsuifat, 4 g
Saccharum, 6 g gummi arabicum.
Einnig var rannsakað Mixobar ösofagus,
sem inniheldur 100 g bariumsulfat konst.
aromefni og eimað vatn upp í 100 ml.
Allar mælingar eru gerðar í millilítrum.
Blöndurnar fjórar eru:
A) Unibaryt C 2 hlutar og eimað vatn 1 hluti.
B) Unibaryt C 2 hlutar, eimað vatn 1 hluti og
10 % gummi arabicum 1 hluti.
C) Unibaryt C 2 hlutar, eimað vatn 1 hluti og
gummi arabicum 35 % 1 hluti.
D) Mixobar ösofagus.
Adskotahlutir. Teknir voru fjórir aðskotahlut-
ir. porskbein, kjúklingsbein, plastbiti og gler-
biti og peim dýft í skuggaefnið (tafla I). Síðan
var pessum aðskotahlutum dýft í volgt vatn og
athugað, hve oft purfti að dýfa peim í vatnið til
pess að allt sýnilegt skuggaefni skolaðist af
peim.
Slímbúð. Gerð var athugun á 10 körlum, sem
kyngdu 15 ml af blöndunum A, B, C og D. Þeir
drukku síðan vatn 100 ml í skammti og pegar
athugun sýndi engan kontrast í brjósthluta
vélinda var skoðun hætt. Það vatnsmagn, sem
purfti til að skola burtu 15 ml af barium
skuggaefnisblöndunni, er sýnt í töflu II.
NIÐURSTÖÐUR
1 töflu I er sýndur fjöldi niðurdýfinga í volgt
vatn fyrir mismunandi aðskotahluti.