Læknablaðið - 15.09.1980, Side 39

LÆKNABLADIÐ
221
staðhæfa, að tíðni og útbreiðsla tannskemmda
bæði í barna- og fullorðinstönnum sé töluvert
hærri meðal kaupstaðabarna en á meðal
sveitabarna. Samkvæmt tölfræðilegri athugun
reyndist pessi mismunur raunhæfur.
Þegar leitað er skýringa á mismun á tíðni
tannskemmda eftir búsetu manna, verður að
kanna eftirfarandi atriði: (1) ólíkt pjóðerni, (2)
ólíkt lífsviðurværi, (3) mismun á fluroide-
innihaldi drykkjarvatnsins, og (4) ólíkt matar-
æði. Við athugun á orsök mismunar á tíðni
tannskemmda í kaupstaðabörnum og sveita-
börnum á íslandi má útiloka fyrstu prjú
atriðin, og beinist athyglin pá að hugsanlegum
mismun á mataræði, sérstaklega notkun syk-
urs (kolvetna).
Þar til fyrir 40-50 árum var töluverður
munur á mataræði í kaupstöðum og til sveita.
í sveitahéruðum var hvert heimili, að mestu
leyti, sjálfu sér nógt um aðdrætti og tilbúnað á
mat. Á hinn bóginn, voru flestir kaupstaðabúar
háðir nýlenduvöruverslunum, brauðgerðar-
húsum og mjólkurbúðum um öflun hráefna til
matargerðar. Þetta fyrirkomulag hefur án efa
orsakað að matur kaupstaðabúa hefur verið
mýkri og sykurmengaðri en matur til sveita.
Á fimmta tug 20. aldarinnar eiga sér stað
talsverðar breytingar á lífsviðurværi til sveita,
sem valda pví, að mismunurinn á mataræði í
kaupstöðum og sveitahéruðum verður hverf-
andi. Með bættum samgöngum og tilkomu
miðstöðva fyrir mjólkur- og kjötvinnslu flytja
nú flestir bændur afurðir sínar til verslunar-
miðstöðva hvers svæðis og afla sér hráefna til
matargerðar á sömu stöðum og kaupstaðabú-
ar.
Þótt mataræði islenkum heimilum sé nú
orðið svo til pað sama, hvort sem um kaup-
staða- eða sveitaheimili er að ræða, virðist enn
vera töluverður mismunur á sykurneyslu
kaupstaðabarna og sveitabarna, utan heimils-
ins. Magn og tíðni sykurneyslu með áti á
sælgæti, kexi, kökum og gosdrykkjum er
mikið hærra meðal kaupstaðabarna en á
meðal sveitabarna. Þetta er bein orsök hins
gífurlega fjölda verslana, sem fullnægja sæt-
indahungri kaupstaðabarna, samanborið við
hinn mjög svo takmarkaða fjölda staða, sem
hafa pennan varning á boðstólunum í sveita-
héruðunum.
Aðstaða er til kaupa á alls konar sætindum
er á hverju horni í flestum kaupstöðum á
íslandi. Árið 1970, voru í Vestmannaeyjum 25
verslanir, sem buðu upp á ýmis konar sætindi,
og 14 pessa staða voru opnir fram til klukkan
11:30 að kvöldi. Það má staðhæfa, að í flestum
kaupstöðum á íslandi eru sætindi á boðstólun-
um 14 klukkutíma á dag á stöðum skammt frá
Age group: 6-8 9-11 12-14
Fig. 6. Mean number of permanent teeth erupted,
sound and DMF permanent teeth by community
and age group.
12.2
Age group: 6-8 9-11 12-14
*=0.1
Fig. 7. Mean number of decayed, missing, filled and
DMF permanent teeth by community and age
group.