Læknablaðið - 15.11.1980, Síða 22

274
LÆKNABLAÐIÐ
Fæðutegund Fluoridemagn (ppm)
Hrísgrjón 1.0
Hveiti 1.1
Heilhveiti 1.3
Te-blöð 30-60
Mjólk 0.2-0.7
Smjör 1.5
Nautakjöt 0.2
Hænsnakjöt 1.4
Nýr fiskur 1.6
Smávegis af fluoride er í flestum mat, sem
við leggjum okkur til munns og er eðlilega til
staðar í sumum vefjum líkamans. Kannanir
hafa verið gerðar á neyslumagni fluoride í
nokkrum löndum, t.d. hefur verið áætlað, að
dagleg neysla fluoride í mat og drykkjarvatni
(óblönduðu) í Noregi sé 0.34-3.13 mg. á mann
Megnið af pví fluoride, sem bundið er
fæðutegundum, hverfur úr líkamanum með
saurnum. Það litla magn, sem kemst í blóðið,
binst kalkbornum vefjum líkamans eða fer
sína leið með þvaginu. Þegar fluoride er til
staðar (í blóðinu eða á yfirborði tannanna)
fara fram efnaskipti í kristöllum tannglerungs-
ins og breytist hydroxyapetite í fluorideapeti-
te, sem eru stærri og betur byggðir kristallar,
og par af leiðandi miklu síður uppleysanlegir í
sýrum, sem myndast við samspil kolvetna og
bakteria.
Fluoride-efnasambönd hafa reynst best af
öllum þeim efnum, sem reynd hafa verið, til
þess að auka mótstöðu tannglerungsins gegn
tannskemmdum. Fluoride er notað til varna
gegn tannskemmdum í margs konar mynd og
er komið áleiðis til tannanna eftir ýmsum
leiðum (með penslun, í munnskolvatni, í tann-
kremi, í drykkjarvatni o.s.frv.). Hér eftir verður
greint frá þremur aðferðum við notkun fluori-
de, sem borið hafa góðan árangur, eru tiltölu-
lega ódýrar og vel hæfar íslenskum staðhát-
tum.
Fluoride-bæting drykkjarvatns
Vel skipulögð fluoride-bæting drykkjar-
vatns hófst í Bandaríkjunum árið 1944. Síðan
hefur notkun þessarar fyrirbyggjandi aðferðar
gegn tannskemmdum aukist gífurlega, þrátt
fyrir töluverða mótspyrnu, og neyta nú 130
milljónir einstaklinga fluoride-bætts drykkjar-
vatns í liðlega 30 löndum. Mesti fjöldi neyt-
enda er í Bandaríkjunum (83,700,000) og Rúss-
slandi (13,000,000). Ekki hefur verið fylgst með
neinni sjúkdómsvörn eins vel og fluoride-
bætingu drykkjarvatns, og hafa áhrif þessara
aðgerða á tennur og almennt heilsufar manna
verið gaumfæfilega rannsökuð síðastliðin 35
ár. Niðurstöður þessara vísindalegu rannsókna
eru sammála um, að vel framkvæmd fluoride-
bæting drykkjarvatns sé hættulaus, áhrifamikil
og ódýr aðferð, til þess að hefta tíðni tann-
skemmda.
Engin skaðleg áhrif af takmarkaðri (1.0-1.2
ppm) blöndun fluoride í drykkjarvatn komu í
Nokkrar myndir sem bregda Ijósi yfir hrörnun á
tannheilbrigdi íslendinga.
A. Nedri kjálki úr kvenmanni, sem jardsett var í
Skeljastadagrafreit á tímabilinu 1000-1104. Engar
tannskemmdir voru finnanlegar, en töluvert slit er á
bitflötum tannanna (attrition). Mikil beinpykkildi eru
á innri hlidum kjálkans (mandibular tori).
B. Höfudkúpa karlmanns, sem var jardsettur í
Haffjardareyjargrafreit á tímabilinu 1100-1563. Eng-
ar tannskemmdir fundust en mikid um tannstein.
Tannstædin hafa augsjáanlega ordid fyrir bein-
skemmdum, sem sennilega eru afleidingar tann-
holdssjúkdóma.