Læknablaðið - 15.11.1980, Page 46

290
LÆKNABLADID
ekki aðgengilegar. Læknar á nítjándu öld
reyndu samt að átta sig á blóðþrýstingi með
pví að þreifa á slagæðum og finna, hversu fast
þurfti að þrýsta til þess að loka æðunum.
Reynt var jafnvel að mæla þennan kraft með
lóðum.
Rétt fyrir síðust aldamót dró til tíðinda í
þessum efnum. Nú var farið að nota upphand-
leggsslíður með innsaumuðum gúmmíbelg, sem
blása mátti upp. Hinn aukni prýstingur í
slíðrinu leiddi til pess, að upphandleggsslagæð-
in (arteria brachialis) klemmdist saman. Þeg-
ar siðan var létt á þrýstingnum, var athugað,
við hvaðá prýsting púlsinn í æðinni varð
þreifanlegur. Þessi uppgötvun var fyrst gerð af
Scipione Riva-Rocci á Ítalíu árið 1896 (sjá
mynd 1). Fyrstu slíðrin voru alltof mjó, en Von
Recklinghausen áttaði sig fljótlega á mikil-
vægi slíðurbreiddarinnar og gerði slíður af svip-
aðri stærð og notuð eru enn í dag. Litlu síðar
gerði skurðlæknir nokkur í Pétursborg, Nicola
Sergejevich Korotkoff að nafni, pá merku en
einföldu athugun, að sé hlustunarpípa Iögð yfir
slagæðina, heyrast hljóð, þegar æðin opnast.
Þessum hljóðum lýsti Korotkoff árið 1905, og
hafa pau síðan verið við hann kennd. Þau eru
grundvallaratriði hinnar óbeinu mælingarað-
ferðar (sjá mynd 2).
Eins mörgum merkum nýjungum var upp-
götvun Korotkoffs heldur fálega tekið í fyrstu,
en engu að síður tók nú hin óbeina mælingarað-
ferð stakkaskiptum og varð nothæf í stórum
stíl. Leið nú ekki á löngu, par til læknum varð
ljóst samband hás blóðprýstings og hinna
alvarlegu sjúkdóma, sem ástand petta getur
haft í för með sér. Þannig lýstu t.d. Volhard og
Fahr pegar árið 1914 ljóslega hinum alræmda
illkynja háprýstingi (22).
Óbein blóðþrýstingsmæling
Aðferð pessi er afar einföld eins og flestum er
kunnugt. Gæta parf pess, að slíðrið sé sett
mátulega pétt á upphandlegginn, og sé neðri
rönd pess u.p.b. 2 cm ofan olnbogabótar.
Handleggur hvíli pægilega í hæð við hjartað.
Þrýstingur í slíðrinu er síðan aukinn hratt, pó
án pess að valda sársauka, u.p.b. 30-50 mm Hg
yfir púlshvörf í arteria radialis. Því næst er
þrýstingnum létt hægt og jafnt með u.p.b. 2-3
mm Hg/hjartaslag. Hlustað er yfir upphand-
leggsslagæðinni (arteria brachialis) eftir Ko-
rotkoff hljóðunum (sjá mynd 2). Fyrsta hljóðið
er haft til marks u'm systóliska blóðþrýsting-
inn. Er yfirleitt gott samræmi milli fyrsta
Mynd 1. Mælitæki með hinu upprunalega slíðri
Riva-Roccis.
pögula bil getur leitt til rangra mælinga (eftir
Hansson (8)).