Læknablaðið - 15.03.1984, Blaðsíða 29

LÆKNABLADID
101
brotsefni trímípramíns) í blóði var 0,9 pg/ml, 9
pg/g í heila og 34 pg/g í lifur. Digoxín í blóði
var 40 ng/ml og í þvagi 2,8 pg/ml.
Dæmi um banvæna eitrun: Banvæn eitrun af
völdum amítriptýlíns og maprótilíns. Kona, 44
ára gömul. Hún var flutt í slysadeild eftir að
hafa tekið ópekkt magn lyfja. Við komuna í
slysadeild var hún vökuvitundarlaus. Dælt var
úr konunni og hún flutt á gjörgæsludeild. Þar
fékk hún venjulega meðferð við bráðri lyfja-
eitrun. Hún vaknaði aldrei og lést sex sólar-
hringum eftir komuna í spítalann. Hún hafði
nokkrum sinnum áður verið til meðferðar á
spítala vegna sjálfsmorðstilrauna. Aður höfðu
verið gerðar skurðaðgerðir á konunni vegna
sjúkdóma í gallblöðru, eggjastokkum og mjó-
girni (Mb. Crohn). Við krufningu sást mikil
blóðfylla og bjúgur í lungum og punktblæð-
ingar undir brjósthimnu (pleura). Við smásjár-
skoðun sást góðkynja kirtilæxli í vinstri nýrna-
hettu og útbreidd skemmd j nýrnagöngum.
Amítriptýlín í heila var 1,0 pg/g og í lifur 3,0
pg/g. Nortriptýlín (hér talið umbrotsefni amí-
triptýlíns) í heila var 7,0 pg/g og í lifur 19 pg/g.
Maprótilín í heila var 23 pg/g og í lifur 61
pg/g. Desmetýlmaprótilín, sem er umbrotsefni
maprótilíns, var 13 pg/g í heila og 24 pg/g í
lifur. Tölur pessar eru í fullu samræmi við pá
ályktun, að konan hafi viljað svipta sig lífi með
pví að taka geðdeyfðarlyf í stórum skömmtum
(sbr. töflur II og IV).
UMRÆÐA
Samfelldar skýrslur Rannsóknastofu í lyfja-
fræði (7) um rannsóknir á banvænum eitrunum
ná ekki lengra aftur en til ársins 1977. Á fimm
ára tímabili (1977-1981) hafa eitrunarvaldar
verið greindir í alls 107 eitrunum, sem taldar
voru banvænar. Tuttugu og fjögur pessara
dauðsfalla (22,4 %) var að rekja til töku
geðdeyfðarlyfja, með eða án annarra lyfja.
Að undanskildu alkóhóli olli taka geðdeyfðar-
lyfja á pessum árum fleiri banvænum eitrunum
en önnur lyf og efni (8). Fer pví ekki milli mála,
að tíðni banvænna eitrana af völdum geð-
deyfðarlyfja hefur verið mikil hér á landi.
Af 388 dauðsföllum af völdum eitrana í Osló
og nágrenni, sem rannsökuð voru í réttarlækn-
isfræðideild Oslóarháskóla og réttarefna-
fræðistofnun norska ríkisins árin 1977-1979,
voru 35 (9 %) af völdum geðdeyfðarlyfja, með
eða án annarra lyfja (9, 10). Eru pað sem næst
4 dauðsföll á hverja 100.000 íbúa (10). Á sama
DDD/l 000 inh/day
Fig. 3. Sales of antidepressant drugs in the Nordic
countríes 1975-1980. Reproduced with permission of
the Nordic Council on Medicines (cf. ref. 11).
tíma urðu hér á landi 18 dauðsföll af völdum
geðdeyfðarlyfja, með eða án annarra lyfja
(mynd 2), sem svarar til tæplega 8 dauðsfalla á
hverja 100.000 íbúa. Athyglisvert er, að á
umræddu tímabili var sala geðdeyfðarlyfja,
reiknuð í stöðluðum dagskömmtum á hverja
1000 íbúa (defined daily dose/1000 inhab-
itants/day), allmiklu meiri hér á Iandi en í
Noregi (11). Á petta einkum við árin 1978 og
1979. Þá var ávísað hér á landi nálægt 50%
meira af pessum lyfjum á hverja 1000 íbúa en í
Noregi (mynd 3). Var ávísun geðdeyfðarlyfja
reyndar svo miklu meiri hér en á hinum
Norðurlöndunum að talið var tilefni sérstakrar
rannsóknar (11). Árin 1978 og 1979 fjölgaði
einnig dauðsföllum af völdum geðdeyfðarlyfja
hér á landi (sbr. mynd 2). Ef bornar eru saman
myndir 2 og 3, virðist ekki ósennilegt, að
samhengi kunni að hafa verið milli aukinnar
tíðni dauðsfalla af völdum geðdeyfðarlyfja og
mikillar sölu peirra hér á landi pessi ár.
Liðlega tveir priðju peirra, sem létust úr
eitrunum af völdum geðdeyfðarlyfja voru kon-
ur. Flestar peirra voru á aldrinum 40-59 ára,
sbr. mynd 1. Gæti pað bent til pess, að tíða-
hvörf ættu hér hlut að máli. Aldursdreifing
karla var fljótt á litið önnur. Voru peir flestir
undir fimmtugu, peir létust. Ekki reyndist pó
vera marktækur munur á meðalaldri kvenna
og karla í safninu. Bailey & Shaw (12) hafa
einnig lýst pví, að banvænar eitranir af völdum
geðdeyfðarlyfja væru algengari meðal kvenna
en karla (San Diego, Bandaríkjunum). Var
meðalaldur hinna Iátnu einnig svipaður og
peirra, sem hér er fjallað um.
Eins og sést í töflu I kom amítriptýlín