Læknablaðið - 15.05.1985, Side 23

LÆKNABLAÐIÐ
129
gerð sýslumanns: »At Vand er aldrig í
alverdens Tid hentet fra Fastelandet til Vest-
mann0e«.
Sveini er veitt kirurgikat Suðuramtsins með
Reskrift til Stiftamtmans 4. okt. 1799, svo
hann hefur ekki flanað að því að tilkynna
formlega embættisveitinguna, og síðar þegar
Sveinn krefur stiftamtmann um reskriftið, þá
svarar hann því til í bréfi dags. Viðey 7. júlí
1800(B 1, nr. 3814), að amtinum hafi ennekki
borizt það. Trúi því einhver, má segja:
Hvernig vissi þá stiftamtmaður, að Sveinn var
orðinn embættismaður?
Þegar stiftamtmaður sér, að árnaðaróskir
sínar duga ekki til að senda Svein til Eyj a, mun
hann hafa sent málið eðlilega boðleið til
landlæknis, eins og fram kemur í bréfi Sveins
til hans, dags. Kotmúla3. sept. 1802(A 1), þar
sem hann afsakar við landlækni, að hafa ekki
getað orðið við tilmælum hans um að fara
til Eyja þá um sumarið, en sendi honum
hjálagt þess í stað ritgerð sína um ginklofann
í Vestmannaeyjum, byggðri á ferð þangað
1799.
En hver var aðdragandinn að för Sveins til
Vestmannaeyja 1799?
Eins og fram kom í upphafi þá er áhugi
Sveins á ginklofa vaknaður þegar 1789, er
hann leggur fyrir síra Bjarnhéðinn
Guðmundsson spurningar um sjúkdóminn og
af dagbókum (A 2) og bréfabókum Sveins (A
1) sést, að hann skrifar 14. apríl 1799 Magnúsi
Ormssyni lyfsala og 16. apríl sama ár Jóni
Guðmundssyni sýslumanni, báðum um
Málhildi Jónsdóttur i Þórlaugargerði í Vest-
mannaeyjum, en hún er mágkona síra
Bjarnhéðins, gift Sveini Guðmundssyni. 10.
maí 1799 fær Sveinn bréf frá Vestmannaeyja
sýslumönnum. (Hér mun auk Jóns
Guðmundssonar átt við nafna hans Þorleifs-
son, sem var settur sýslumaður 1797 eftir lát
Jóns yngra Eirikssonar og kvæntist ekkju
hans, en hjá þeim í Stakkagerði var Jón
Guðmundsson til húsa meðan hann var
sýslumaður Vestmannaeyja 1798 til 1802).
Það segir ekkert frekar um efni bréfanna, en
ætla má, að það lúti að för Sveins til Eyja
vegna Málhildar. í dagbók ársins 1799 (A 2)
kemur fram, að Sveinn er í Eyjum dagana 5,-
11. ágúst, og að það verður hans fyrsta verk að
líta til Málhildar, sem hann segir þjást af
Melancholia religiosa og gerir ýmsar lækn-
ingatilraunir við meðan á Eyjadvölinni stend-
ur. En um 7. ágúst segir: »benyttedes især til
Excursioner i Selskab med Hr. Sysselmand
Gudmundsen og Præsten Bjarnhédinn Gud-
mundsen«. Og í yfirliti ársins er lýsing
Vestmannaeyja, sem liggur til grundvallar
ritgerðinni »Nogle Efterretninger om den paa
Vestmannoe giængse eller endemiske B0rne-
sygdom Ginklofi kallet, samlet paa en Reise
dertil 1799« sjá frumrit nr. 4.
Við samanburð á þessari greinargerð Sveins
og spurningum í kanselíbréfi 13. des. 1800
sést, að hann hefur ekki séð þær. Stifamt-
maður hefur sýnilega ekki haft fyrir því að
senda þær Sveini né landlækni, þegar þær
bárust stiftinu. Og þó óbein svör felist hjá
Sveini við sumum spurninganna er öðrum
ósvarað, og það með öðru veldur óánægju
heilbrigðisráðsins, eins og fram kemur í
kansellíbréfi 16. júlí 1803. Það var tekið af
Ólafi stiftamtmanni Stefánssyni ómakið að
svara þessu bréfi, þar sem í ágúst 1803 tók til
starfa nefnd til að rannsaka embættisrekstur
hans og honum vikið frá um stundarsakir, en
við tekur Ludvig Erichsen og eftir lát hans, 7.
maí 1804, ísleifur Einarsson, assesor (C 4,
132). Báðir taka þeir upp þráðinn um, að
Sveinn fari til Eyja og í svarbréfi hans til setts
stiftamtmanns, dags. Kotmúla 16. sept. 1804
(Al) segir: »At jeg ikke veed hvor i min
Underretning om 0ens Berne Sygdom afl 799
mest er mangeifuld og uoverensstemmende
med Kans(ellii)brev af 13. Dec. 1800 og
ingenlunde trostes mig til at give en fuldstœn-
digere med mindre jeg opholdt mig henimod
'A Aars Tid paa 0en, som dels strider imod
mit Embeds Natur og er mig som Bonde
umueligt, dee/s vilde falde de fattige 0eboere
for kostbart, eller traf den uvise Lejiighed
under mit Ophold samme stœds at bivaane
nogle Koners Forlösning, og selv vœre 0ien-
vidne til Sygdommen.«
Hér fæst staðfesting á því, að Sveinn hefur
ekki fengið spurningar Collegium medicum í
kansellíbréfinu, og einnig á því, að hann hafi
aldrei ginklofaséð, heldur styðjist við frásögn
eyjaskeggja.
Greinargerð Sveins fyrir ginklofa lýsir
góðum skilningi á viðfangsefninu, en það er
ekki að sjá af lýsingu sjúkdómsins, að hann
hafi bætt neinum þekkingarauka við sig í
förinni 1799, frá því sem hann hafði úr
svörum séra Bjarnhéðins. Auðvitað er honum
ekki unnt að benda á orsök hans án nánari