Læknablaðið - 15.11.1988, Blaðsíða 35

LÆKNABLAÐIÐ
375
krabbameina í eggjastokkum helst svipað og verið
hefur.
Miðað við óbreyttar forsendur er spáð nálægt 570
nýjum krabbameinstilfellum hjá körlum og
nálægt 540 hjá konum árið 2000. Á mynd 4-1
sýnir efri línan A fjölda krabbameinstilfella á ári
fyrir tímabilið 1957 til 1986 og spá fyrir árið 2000.
Neðri línan B sýnir fjölda krabbameina ef
nýgengi áranna 1957-61 hefði haldist óbreytt en
aukningin er eingöngu vegna breytinga í
aldurssamsetningu og fjölgunar þjóðarinnar.
Mynd 4-2 sýnir sömu upplýsingar fyrir konur. Út
frá þessum upplýsingum má sjá að það hefði
verið nálægt 200 krabbameinstilfellum færra
árlega siðustu árin ef áhættan hefði ekki aukist
frá 1957-61.
t— co to t- cd o Years
cocor^r^opop o 'ödia
S CÍI S W S CÍI £}
m cd co oo
0)0)0)0 0) o
Fig. 4-1. Trend of number of cases for males for all
siles 1957-1986 and expecled number 2000 (A). If the
population had the same risk as 1957-1961, the number
of cases are shown in line B.
UMRÆÐA
Spá um fjölda krabbameinstilfella í framtíðinni
þjónar ýmsum tilgangi. Tilgangurinn hefur
nokkur áhrif á val líkansins sem beitt er. Líkan
það sem valið var byggir á nýgengi á sex fimm ára
tímabilum 1957-1986 og spáir fyrir nýgengi árið
2000. í þessu líkani voru notaðar hlutfallstölur
nýgengis á ári til að gera samanburð milli timabila
mögulegan. Með því að nota logaritmann af
nýgengishlutfallinu veginn með tilfellafjölda er
unnt að samnýta upplýsingar frá öllum
aldursskeiðum og fyrir krabbamein með
lækkandi nýgengi er komið í veg fyrir að spáin
fari niður fyrir 0. Fólksfæð landsins veldur því að
nýgengistölur einstakra aldurshópa verða háðar
tilviljanakenndum sveiflum. Til þess að vega upp
á móti þessu eru annars vegar dregnar saman
tölur nokkurra ára (5 ár) og hins vegar þarf mörg
tímabil til ákvörðunar aðhvarfslínu. Þetta til
samans gerir kröfu um langt viðmiðunartímabil
og í þessu tilviki eru nýtt 30 ár. Ókostir við langt
viðmiðunartímabil er, að á löngum tíma verða
miklar þjóðfélagsbreytingar en samfara þeim má
gera ráð fyrir breytingum á orsökum
krabbmameina. Spáin gerir ráð fyrir að sú
hækkun/lækkun á nýgengi krabbameina sem
verið hefur síðastliðin 30 ár haldi áfram. Ef
breyting verður þar á svo sem vegna
fyrirbyggjandi aðgerða eða breytinga á magni eða
virkni orsaka gerir líkanið að sjálfsögðu ekki ráð
fyrir þeim.
Meðalaldur á íslandi hefur hækkað síðustu 30
árin. Þrátt fyrir að krabbamein sé algengast
meðal eldra fólks þá sýnir mynd 1 að aukningin á
fjölda nýrra krabbameinstilfella síðustu árin er
ekki eingöngu vegna breyttrar aldurssamsetningar
Number of cases
sites 1957-1986 and expected number 2000 (line A). If
the population had the same risk as 1957-1961, the
number of cases are shown in line B.
þjóðarinnar, heldur verður að rekja þetta einnig
til annarra þátta. Síðustu 30 árin hafa
greiningaraðferðir batnað, og getur það útskýrt
eitthvað af þeim breytingum sem orðið hafa á
nýgengi í einstökum líffærum. Erfitt er að meta
þetta til talna, en þó má gera ráð fyrir að þessar
breytingar hafi frekar leitt til aukningar en hins
gagnstæða.
Finnar (4) og Danir (5) hafa gefið út spár
varðandi fjölda krabbameina. Fjöldi nýgreindra
krabbameinstilfella í Finlandi er yfir 15.000 á ári
og í Danmörku yfir 20.000 þannig að þeir geta
notað styttra viðmiðunartímabil og samt haft
minni sveiflur í fjölda einstakra meina milli ára.
Finnar birtu fyrstu spá sína 1974 og spáðu fyrir
fjölda krabbameina 1980. Fyrir tvo-þriðju hluta