Læknablaðið - 15.04.1992, Blaðsíða 37

LÆKNABLAÐIÐ 1992; 78: 151-4
151
Christian Kruse-Larsen, Elín Jónasdóttir Sörensen
GREINING HEILADAUDA
ÁGRIP
Heiladrepsgreiningin hefur verið þekkt í meira
en 30 ár. Heiladrep er óafturkræft ástand
sem hefur í för með sér hjartastopp innan
fárra daga. Greiningin er klínísk og miðast
við að sýna fram á stöðvun á viðbrögðum
heilatauga. Til staðfestingar á greiningunni er
stuðst við heilaafrit og/eða röntgenmyndatöku
af heilaæðum. Ástæðan fyrir heiladrepi er
oftast þrýstingsaukning í höfði sem hefur í
för með sér drep í heila. Greiningin er óháð
lögleiðingu skilmerkja heiladreps og ígræðslu
líffæra.
INNGANGUR
Allmikil umræða hefur farið fram á
síðastliðnum árum um dauðahugtakið. Sú
staðreynd að hægt er að viðhalda öndun
og hjartslætti með öndunarvélum, þrátt
fyrir stöðvun á heilastarfsemi, hefur skapað
aukna þörf fyrir nánari skilgreiningu á
dauðahugtakinu. Hin hefðbundna skilgreining
gerir eins og kunnugt er ráð fyrir að
maður sé látinn þegar öndun og hjartsláttur
stöðvast. Hægt er að skilgreina heiladrep sem
óbætanlega skemmd á heilanum (heilaberki og
heilastofni) og óafturkræfa stöðvun á starfsemi
líffærisins. Við þessar aðstæður stöðvast innra
jafnvægi (intemal homeostasis) í líkamanum
svo sem eðlileg öndun, hjartastarfsemi,
hitatemprun og eðlileg starfsemi meltingarfæra
(1). Auknar framfarir við ígræðslu líffæra
og þar af leiðandi aukin »eftirspum« eftir
líffærum hefur aukið umræðu um greiningu á
stöðvun heilastarfsemi. Forsenda fyrir ígræðslu
líffæra er að fyrir hendi sé líffæragjafi sem
hefur fengið greint heiladrep. Greining á
heiladrepi er þó sjálfstæð greining með öllu
óháð ígræðslu líffæra.
Frá Hvidovre Hospital, neurokirurgisk afdeling
2650 Hvidovre, Danmark. Fyrirspurnir, bréfaskipti:
Elín Jónasdóttir Sörensen Drachmannsvej 18,
2930 Klampenborg. Lykilorö: Greining heiladreps,
lífeölismeinafræöi, mismunagreiningar.
í öllunt löndum Vestur Evrópu hefur um
fjölda ára farið fram greining á stöðvun
heilastarfsemi og hefur greining heiladreps
verið lögleidd í öllum löndununt.
Með lögleiðingu á skilmerkjum heiladreps
stóraukast möguleikar á því að framkvæma
ígræðslur sérstaklega frá hjarta- og
lifrargjöfum.
Tilgangur þessarar greinar er að gera grein
fyrir þeim aðferðum sem beitt er við greiningu
á stöðvun heilastarfsemi. Jafnframt er rakin
saga greiningarinnar.
SAGA GREININGARINNAR
Fyrsta klíníska lýsing á heiladrepi var geíin
út árið 1959 af Mollaret og Goulon (2). í
þeirri grein lýstu þeir »coma depasse« hjá 20
sjúklingum höldnum sjúkdómum í heilabúi
og þremur sjúklingum með heilaskemmdir
af völdum vefildisþurrðar (anoxia) eftir
hjartastopp. Árið 1968 var sett á laggimar við
læknadeild Harvardháskóla nefnd sem sama ár
gaf út hina svokölluðu »Harvard yfirlýsingu«
(3).
Þar er gerð grein fyrir »óafturkræfu dauðadái«
(irreversible coma). Samkvæmt þessari lýsingu
skynjar sjúklingurinn ekki og svarar ekki
áreiti, er lamaður og andar ekki sjálfur.
Klínísk skoðun á þessum sjúklingum fól
í sér athugun á viðbrögðum heilatauga
og viðbrögðum mænutauga í útlimum. í
yfirlýsingunni var lögð rík áhersla á að engin
rafhrif í heila væri að finna á heilariti (EEG).
Gert var ráð fyrir að rannsóknina ætti að
endurtaka 24 tímum síðar. Árið 1976 gaf
The Conference of Medical Royal Colleges
út nýjar reglur fyrir greiningu heiladreps (4).
Greiningin snerist nú að mestu leyti unt
athugun á viðbrögðum heilatauga þar á meðal
athugun á öndunarviðbragði. Borið saman við
Harvard-yfirlýsinguna var nú lögð rfk áhersla
á að orsök sjúkdómsins væri þekkt og að um