Læknablaðið - 15.04.1992, Blaðsíða 42

156
LÆKNABLAÐIÐ
að fram komi að alvarleg atvik og jafnvel
dauðsföll geta komið fyrir hjá sjúklingum sem
hafa verið alveg hraustir.
Orsakir óhappa og slysa í sambandi við
svæfingar eru margar. Súrefnisskortur í blóði
er sennilega algengasta orsökin. Slíkt stafar
oftast af því að ekki er hægt að blása súrefni
í lungu sjúklings til dæmis vegna þess að
barkarenna hefur farið í vélinda eða erfiðlega
hefur gengið að barkaþræða, öndunarvélar
hafa farið úr sambandi, vegna öndunarstopps
eða af öðrum orsökum. Allalgengt óhapp
er að magainnihald renni ofan í lungu og
þetta á sér einkum stað við bráðaaðgerðir
hjá þeim sem eru með stíflu í þörmum, eftir
slys eða hjá fæðandi konum, ef gera þarf
keisaraskurð. Þessum óhöppum hefur farið
fækkandi á seinni árum. Of stór lyfjaskammtur
er talinn valda allmörgum óhöppum, og sama
er að segja þegar rangt lyf er gefið. Mannlegi
þátturinn hefur verið kannaður talsvert og
hefur verið sýnt fram á að meginhluti óhappa
sem könnuð voru stöfuðu af mannlegum
mistökum. Þau atriði sem einkum voru
talin stafa af mannlegum mistökum voru til
dæmis að tækjabúnaður var ekki nægilega vel
yfirfarinn, lyfjum var ruglað saman, sá sem
svæfði hafði ekki nægilega reynslu og einnig
var stundum um að ræða kæruleysi eða flýti
(3).
Dauðsföll af völdum svæfinga og deyfinga
henda því miður. Það hefur hinsvegar vafist
fyrir mönnum hver tíðni þeirra sé. Erfitt
hefur reynst að ná samstöðu um skilgreiningu
og einnig hvaða tímamörk skuli notuð.
Samanburður milli tímabila er talinn erfiður
vegna mismunandi tækni, lyfja og annarra
atriða. Eftir seinni heimsstyrjöldina var
fyrsta rannsóknin á dauðsföllum af völdum
svæfinga sú sem kennd er við Beecher og
Todd frá 1954 (4). Kannaðar voru um 600.000
svæfingar. Komist var að þeirri niðurstöðu að
dauðsföll af völdum svæfinga eingöngu væru
um það bil 1:2.700. Flestar nýlegar kannanir
hafa sýnt tíðnina 1:8.000-10.000. Talið er að
hægt hefði verið að koma í veg
fyrir nálega helming dauðsfallanna. Kannanir
varðandi þetta hafa ekki farið fram hér á landi
en framvirk rannsókn er að hefjast.
A seinustu árum hefur margt verið gert til
þess að koma í veg fyrir óhöpp og slys.
Kennsla og þjálfun verða stöðugt betri og
markvissari. Mörg hjálpartæki og vaktarar
hafa verið tekin í notkun seinustu árin, til
dæmis púlsoxymælar sem sýna súrefnismettun
í blóði og mælir sem sýnir þrýsting
koltvísýrings í útöndunarlofti. Minnislistar
eru allmikið notaðir. Þá ber einnig að nefna
sérstök gæðaátök á svæfingadeildum sem
hefur víða verið komið á.
Flestir munu sammála um að í gæða- og
öryggismálum í svæfingalækningum hafi orðið
allmiklar framfarir á undanförnum árum og
mönnum sé ljóst hvar skórinn kreppir. Þótt
seint sé hægt að komast hjá öllum óhöppum
má komast hjá mörgum þeirra með árvekni
og vönduðum vinnubrögðum. Þau atriði sem
miklu máli skipta eru góð menntun og þjálfun
þeirra sem störfin vinna, góður undirbúningur
sjúklinganna, fullkominn tækjabúnaður, rétt
notkun hans og skipulegt viðhald, góð aðstaða
og vel þjálfað starfsfólk á vöknun (þar sem
sjúklingar dvelja fyrst eftir að svæfingu lýkur),
góð vinnuaðstaða, gott eftirlit með þeim sem
eru í þjálfun og síðast en ekki síst góður andi
og góð skipulagning á vinnustað.
HEIMILDIR
1. Papper EM. The Establishment of Anesthesiology as a
Clinical and Scientific Discipline. Acta Anaesth Scand
1978; Suppl.70: 10-2.
2. American Society of Anesthesiologists: New
Classification of Physical Status. Anesthesiology 1963;
24: 111.
3. Cooper JB, Newbower RS, Kitz RJ. An Analysis of
Major Errors and Equipment Failures in Anesthesia
Management: Considerations for Prevention and
Detection. Anesthesiology 1984; 60: 34-42.
4. Beecher HK, Todd DP. A study of deaths associated
with anesthesia and surgery based on a study of
599.548 anaesthesias in ten institutions, 1948-1952
inclusive. Ann Surg 1954; 140: 2-34.
Olafur Þ. Jónsson
Svæfinga- og gjörgæsludeild Borgarspítalans