Læknablaðið : fylgirit - 01.02.1978, Side 35

AF HAGLEIK LÆKNISHANDA - 33
Oft fær Björn ekki leyfi til að gera aðgerð. Hann
ráðleggur aðgerðir á augnlækningaferðalögum
sínum, en fæstir komu til aðgerðar. Aðgerðir
voru oft ekki gerðar, fyrr en sjúklingar voru
nær blindir eða orðnir alblindir á öðru auga og
árangur af þeim sökum ekki góður.
Örfáir leituðu augnlæknishjálpar til Danmerkur,
en árangurinn varð ekki betri en hjá Birni, þótt út
fyrir landsteinana væri leitað.
Þann 23. maí 1899 er sagt frá sjúklingi, er leitað
halði til Hansen-Grut, læriföðurBjörnsogárið 1909
er sagt frá manni, er Bjerrum hafði gert á lituhögg
árið 1904, en augað blindazt, þrátt fyrir aðgerðina.
Þann 19. júlí 1897 getur Björn, aldrei þessu vant,
hvar hann gerir aðgerð. Segir svo í sjúkrasögu:
,,Þegar ég kom daginn eftir lil aó operera Pt. var hann
allur á burt og „kvaðst sonur hans eigi hafa treist sjer til
að láta hann ekki ná í brennivín, meðan hann lœgi“
Sjúklingurinn kom þó til bæjarins nokkrum
mánuðum seinna ogvar þá gerðá honum aðgerð. 19.
saga er gott dæmi um það, hvað Björn var
nákvæmur í sjúkdómslýsingum sínum og lagði sig í
líma við að bjarga sjón sjúklinga sinna.
I 6. töflu er greint frá hversu margir glákusjúk-
lingar leita til Björns árlega á því tímabili, sem
sjúkraskrár hans ná til. Eru karlar í yfirgnæfandi
meirihluta, 326 á móti 113 konum eða 74,3 af
hundraði karlar og 25,7 af hundraði konur. Sýnir
þetta enn einu sinni hve gláka hér á landi leggst
þyngra á karla en konur; leiða síðari tíma
rannsóknir til sömu niðurstöðu [21, 37].
I 7. töflu er aldursflokkaskipting glákusjúklinga
Björns eftir kynjum. Er rúmlega íjórðungur
sjúklinganna undir sextugsaldri, en flestir á
aldrinum 60-69 ára eða tæplega helmingur.
I 8. töflu er sýnt á hvaða stigi glákusjúkdómurinn
var er hann fannst. Er sjúklingum skipt í fjóra
flokka. Er flokkað eftir því, hvað sjúkdómurinn er
kominn langt áleiðis, eins og skýrt er frá í töflunni.
Af 439 glákusjúklingum eru 58 alblindir á báðum
augum, er þeir leita til Björns eða 13,2 af hundraði,
og er hlutfallið svipað meðal karla og kvenna. Auk
hinna alblindu voru 112 starfsblindir. Flestir
glákusjúklinganna eru komnir með sjúkdóminn á
lokastig, er hann finnst. Er því skiljanlegt að
árangur af glákumeðferð á þeim tíma hefur verið
lítill og blindutíðni mikil.
í 9. töflu er skipting glákusjúklinga Björns eftir
búsetu. Flestir eru sjúklirigarnir úr þeim héruðum,
sem áttu auðveldast með að ná til augnlæknis,
bæði til Reykjavíkur og í nágrenni þeirra hafna er
strandferðaskipin höíðu viðkomu, er Björn var á
augnlækningaferðalögum.
Er glákuættir hér á landi verða kannaðar munu
glákugreiningar Björns verða ómetanlegar. Eru þær
öruggar heimildir um glákusjúkt fólk um og eftir
aldamótin síðustu.
I fórum Björns eru blindraskýrslur, sem hann
hefur unnið úr blindraskráningu presta. Eru 10. og
11. töflur unnar úr þessum skýrslum og blindra-
tölum allsherjarmanntala.
Um aldamótin síðustu var blinduhugtakið mun
þrengra en það er nú. I tölu blindra komust þeir
einir, er voru alblindir eða gátu aðeins greint mun
dags og nætur [37]. Mun Björn fijótt hafa séð að
glákublindan var langtíðasta blinduorsökin og að
flestir, sem hann greindi með gláku, voru dæmdir til
blindu fyrr eða síðar. Hefur áður verið ritað um
blindu og orsakir hennar á þessu tímabili [21].
I 12. töfiu eru allgóðar upplýsingar um dreifingu
blindra á starfsæfi Björns þó að ekki séu allir
tíundaðir, sem blindir voru. Lauslega áætlað munu
a.m.k. 80 af hundraði hinna blindu hafa misst
sjónina af völdum gláku.
Augnlækningaferðalög
Eins og áður segir var skilyrði fyrir styrk þeim, er
Björn hlaut til að geta sezt að í Reykjavík og lagt
stund á augnlækningar, að hann færi í augn-
lækningaferðalög um landið á sumrin. Er skrá
yfir þessi ferðalög í 13. töfiu.
Fyrstu ferð sína fer hann í maíbyrjun 1896 til
Stykkishólms og Vestfjarða og sér hann 95 sjúklinga
í þeirri ferð, þar af 9 glákusjúklinga og eru fimm
þeirra alblindir.
Sama sumarið fer hann og til Austfjarðahafna og
Akureyrar.
Fer hann síðan á hverju sumri í augnlækninga-
lerð, nema árið 1906.
Vorið 1909 fór hann til Akureyrar og leituðu 287
sjúklingar til hans í þeirri ferð, þar af 31
glákusjúklingur og var þetta síðasta ferð hans.
Björn fór ætíð með strandferðaskipum og dvaldist
stundum nokkra daga eða vikur á sama stað, svo
sem á Isafirði, Sauðárkróki, Akureyri ogSeyðisfirði.
Um Suðurlandsundirlendið og Skaftafellssýslur
ferðaðist hann ekki.
Eins og 13. tafia ber með sér fór hann í fimmtán
augnlækningaferðalög og skoðaði samtals 2522
sjúklinga í þessum ferðum. Er það um íjórðungur
allra sjúklinga hans á því tímabili, sem hann fer í
ferðalögin.