Læknablaðið : fylgirit - 01.07.1997, Blaðsíða 12

12
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83/FYLGIRIT 35
IV. íslenskt heilbrigðiskerfí
1. Bakgrunnur heilbrigðiskerfisins -
markmið, lög og reglugerðir
Lærðir læknar hafa starfað á íslandi í liðlega
tvær aldir og sjúkrahús verið starfrækt frá því fyrir
síðustu aldamót. Fjöldi laga og reglugerða um
heilbrigðisþjónustuna eru nú í gildi en uppbygg-
ing hennar er þó ekki síður mótuð af sögulegum
forsendum.
Heilbrigðisþjónusta hefur í eðli sínu fjögur
meginmarkmið:
* að veita bráðaþjónustu án tafar
* að sinna heilsugæslu og heilsuvernd
* að veita sérhæfða þjónustu í háurn gæða-
flokki þegar hennar er þörf
* að samfella í meðferð sé góð.
I lögum um heilbrigðisþjónustu nr. 97/1990 sem
fjalla að mestu um stjórnkerfi og stofnanir heil-
brigðiskerfisins segir: „Allir landsmenn skulu eiga
kost á fullkomnustu heilbrigðisþjónustu sem á
hverjum tíma er tök á að veita til verndar andlegri,
Ukamlegri og félagslegri heilbrigði“.
í lögum þessum er stjórnkerfi heilbrigðiskerfis-
ins lýst og skilgreind heilsugæsluumdæmi og
starfssvæði heilsugæslustöðva. í>á er landinu skipt
í læknishéruð með heilbrigðismálaráð í hverju
héraði. í lögunum merkir heilsugæsla heilsu-
verndarstarf og allt lækningastarf utan sjúkra-
húsa. í lögunum eru sjúkrahús talin vera hver sú
stofnun sem ætluð er sjúku fólki til vistunar. í
lögunum eru sjúkrahús flokkuð og ýmis ákvæði
sett um stjórnskipulag. Þá er í lögunum skilgreind
sú þjónusta sem veita á og einstakir þættir hennar.
Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneyti fer með
yfirstjórn heilbrigðismála og hefur eftirlit með því
að lögum og reglugerðum sé fylgt. Landlæknir er
ráðunautur ríkisstjórnar og ráðherra, hann ann-
ast einnig framkvæmd tiltekinna málaflokka og
hefur eftirlit með starfi og starfsaðstöðu heil-
brigðisstétta.
I lögum um almannatryggingar nr. 117/1993 er
fjallað um réttindi sjúkra- og slysatryggðra. Einn-
ig er í þeim fjallað um skipulag og stjórn almanna-
trygginga, lífeyristrygginga, slysatrygginga og
sjúkratrygginga. Kostnaður Tryggingastofnunar
ríkisins vegna almannatrygginga greiðist að fullu
úr ríkissjóði. Sjúkratryggingar taka þátt í kostnaði
vegna almennrar læknishjálpar utan sjúkrahúsa,
rannsókna og lyfjanotkunar. Einnig taka þær þátt
í kostnaði vegna starfa nokkurra annarra heil-
brigðisstétta. Sjúkratryggingarnar greiða sjúkra-
dagpeninga og ferða- og flutningskostnað sjúkra.
Sjúkratryggingadeild er heimilt að semja við
stofnanir, fyrirtæki og einstaklinga unt þá þjón-
ustu sem henni ber að veita. I kaflanum um
sjúkratryggingar er tekið fram að sá sem átt hefur
lögheimili á Islandi í sex ntánuði eða lengur sé
sjúkratryggður, en í eitt ár þegar um barnsburðar-
leyfi er að ræða. Heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðherra ákveður daggjaldagreiðslur sjúkratrygg-
inga og gjaldskrá slysa- og röntgendeilda ásamt
greiðsluhlutfalli sjúkratryggðra í kostnaði vegna
heilbrigðisþjónustu og lyfjanotkunar.
I Læknalögum nr. 53/1988 og lögum um breyt-
ingu á læknalögum nr. 50/1990 er að finna ákvæði
um réttindi og skyldur lækna. Kveðið er á um
almennar skyldur lækna meðal annars til að upp-
lýsa sjúklinga um ástand þeirra, meðferð og horf-
ur, skyldur til að veita læknishjálp og um þagnar-
skyldu. I 9. grein segir: “Lœkni ber að sinna störf-
um sínum af árvekni og trúmennsku, halda við
þekkingu sinni og fara nákvœmlega eftir henni.
Lœknir ber ábyrgð á greiningu og meðferð þeirra
sjúklinga sem til hans leita eða hann hefur til um-
sjónar".
Siðareglur lækna nefnast Codex Ethicus (12).
Þar er að finna reglur um hvernig lækni beri að
starfa. Þessar reglur eru almenns eðlis eins og
mörg ákvæði læknalaganna.
I lögum um málefni aldraöra nr. 82/1989 er
tekið fram að markmið laganna sé að aldraðir eigi
kost á heilbrigðis- og félagsþjónustu til að þeir
geti svo lengi sem verða má búið við eðlilegt
heimilislíf en sé tryggð nauðsynleg stofnanaþjón-
usta þegar hennar gerist þörf. I lögunum eru
ákvæði um skipan samstarfsnefndar um málefni
aldraðra, skipan öldrunarnefnda á starfssvæðum
heilsugæslustöðva og starfsemi þjónustuhópa
aldraðra. í lögunum er einnig kveðið á um skipu-