Sagnir - 01.04.1988, Síða 25

Sagnir - 01.04.1988, Síða 25
Saltfiskurinn uar aðallifibrauð íbúa Nýfundnalands, en stuðlaði jafnframt að ósjálfstœði þeirra. kaupmanna. En ekki var ætlast til þess að menn tækju sér þar varan- 'ega bólfestu. Það fyrsta sem vekur athygli, þeg- ar litið er á sögu íbúa Nýfundna- lands, er það hvernig reynt var að hindra og takmarka fasta búsetu á eyjunum. Þetta var gert með því að banna ræktun og landbúnað.1 Hér á 'slandi réri bændaveldið aftur á roóti að því öllum árum að stemma stigu við búsetu við sjávarsíðuna og lausamennsku. Það voru kaupmenn sem ráku veiðar við Nýfundnaland og stjórn- uðu þessari fiskveiðinýlendu Breta. hegar landið byggðist urðu kaup- uiennirnir að tryggja, að íbúar Ný- fundnalands væri þeim bundnir um vörukaup þannig að fiskafurðir Þeirra kæmust örugglega í hendur haupmanna. Auk þess var hætta á Því að ef íbúunum yrði leyft að rækta land myndu fiskveiðar þeirra ^'nnka og arður kaupmanna þar nieð skerðast. Þegar búseta á Ný- fundnalandi hafði unnið sér fastan sess á 18. öld, styrktist staða haupmanna sem keyptu fiskinn því fjölskyldurnar urðu að fá salt, öngla °g nagla.2 Eitt af því sem einkenndi fiskveið- ar Nýfundnalendinga var að þær Voru bundnar við sumarið, en á ís- iandi var hægt að stunda sjóinn allt árið. Það kernur vel í Ijós á Nýfundna- iandi hvernig kaupmennirnir gátu farið með þjóðfélag, ef þeir réðu grundvallarþáttum þess s.s. eignar- haldi á landi og verslun.3 Þetta kerfi leiddi af sér ósjálfstæði fiskimanna og fjölskyldna þeirra og batt þá traustum böndum á klafa kaup- manna. En auðinn fluttu þeir svo með sér heim til Englands. Það varð því ekki til nein stétt eignamanna og þar sem einkaeign á landi var mikl- um takmörkunum háð, varð Ný- fundnaland eingöngu ein allsherjar verstöð án yfirbyggingar auk erfiðra samgangna. Þetta hafði í för með sér að íbúarnir fundu sig ekki sem menningarlega heild og mannleg samskipti urðu takmörkunum háð. Það var eiginlega það eina sem íbúar Nýfundnalands áttu sameigin- legt, að lifa af fiskveiðum. A Islandi voru hinsvegar landeig- endur og hér skapaðist sérstök menning vegna tengslanna við landið. Það er líklegt að andstaða landeigenda við heilsárs búsetu kaupmanna og tilurð verstöðva, hafi að einhverju marki komið í veg fyrir að Island þróaðist, eins og raun varð á með Nýfundnaland. Að minnsta kosti tryggði það bændum yfirráð yfir samfélaginu fram undir lok 19. aldar. Þetta olli því að ís- lendingar unnu flestir við landbún- að og héldu menningareinkennum sínum. Hefðu verstöðvar risið upp undir stjórn erlendra kaupmanna og/eða útgerðarmanna, þá hefði ís- lenskri menningu verið veruleg hætta búin. Á Nýfundnalandi hafa hin gjöfulu sumarfiskimið verið aðal auðlindin en það verstöðvarfyrirkomulag, sem áður er lítillega getið, hefur orðið til þess að viðhalda fátækt og mis- skiptingu auðsins. Ottar Brox lýsir þessu svo: En fiskimennirnir hafa samt sem áður fengið minnst af afrakstrin- um í sinn hlut. Fyrst unnu fiski- mennirnir fyrir útgerðarmenn frá Bristol, síðar gerðu þeir það sama fyrir kaupmenn sem dvöld- ust á eyjunni.4 Þetta hafði það í för með sér að fjár- magnið streymdi frá verstöðvarsam- félaginu, þar sem útgerðin var í höndum útlendinga, og heimamenn neyddir til að selja fiskinn á afarkjör- um sér til framfæris. Þróunin á Nýfundnalandi hefur síðan einkennst af því hversu hæg- fara uppbygging fiskveiða hefur ver- ið og þær mikið byggst á smáút- gerð. Þegar togaraútgerð hófst þar var hún fjármögnuð af kanadísku stjórninni. Þetta má rekja til þess að auðurinn sem skapaðist í landinu rann jafnóðum úr því aftur. Þess vegna var ekki fyrir hendi „kapítal" til að fjármagna togaraútgerð. Þrátt fyrir togarana hefur fjöldi smáútgerðarmanna, sem veiða og salta sjálfir, aukist.5 Þarna er freist- andi að álykta sem svo að fjármagns- skortur, í hinum dreifðu byggðum Nýfundnalands, sé orsökin. Ekki má heldur gleyma arfleifð frá gamalli tíð, þegar fjölskyldan varð að standa sjálfstæð gagnvart kaupmanninum og reyna að veiða nógu mikið til þess að hafa fyrir vetrarforðanum. Að auki má nefna að hafnarskilyrði gerðu mönnum kleift að stunda fisk- veiðar mjög víða á Nýfundnalandi og því urðu útgerðarstaðir margir og smáir. En þrátt fyrir það tel ég að hér geti fullt eins verið um hugarfarsleg- an þátt að ræða, eins og þann fjár- hagslega. Við þekkjum þá erfiðleika sem hefur verið við að stríða hjá ís- lenska samfélaginu þegar reynt hef- ur verið að breyta aldagömlum háttum, t.d. í búskap. SAGNIR 21
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102

x

Sagnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.