Nýtt Helgafell - 01.04.1956, Blaðsíða 15

SIGURÐUR NORDAL:
Alþingishátíðin 1430
I
íslendingar :hafa á síðastliðnum áttatíu
árum getað minnzt þúsund ára afmæla
tveggja höfuðviðburða í sögu sinni: upp-
hafs landsbyggðar og setningar Alþingis.
Báðar þessar hátíðir voru hinar veglegustu.
Þjóðinni voru færðar góðar kveðjur og gjaf-
ir og sýndur ýmislegur sómi af erlendri
hálfu. En sjálfn henm urðu þær tilefni til
þess að horfa til fortíðar og framtíðar í senn
og íhuga, hvar hún var á vegi stödd.
Á miðöldum og reyndar lengi síðan voru
menn ekki svo hneigðir til afmælisfagn-
aða sem nú er tízka. Fróðum mönnum á
öndverðri 15. öld hefur hlotið að vera það
fullkunnugt, sem greint er frá í annálum,
að Ulfljótur hafði tekið lögsögu um 927,
en Hrafn Hængsson um 930 og þá verið
fullgengið frá stofnun hins forna þjóðveld-
is. En engar sögur fara af því, að nokkur-
um fslendingi hafi þá fundizt fimm bundr-
uð ára afmœli þessara viðburða ástæða til
þess að gera sér dagamun. Fáir munu held-
ur á Alþingishátíðinni 1930 hafa staldrað
við árið 1430, þegar þeir renndu hugan-
um yfir liðnar aldir. Um það ár skiptist
samt þúsund ára saga Alþingis í tvo helm-
ínga að tímalengd, — og auk þess vill svo
einkennilega til, að við ekkert annað ár er
eðlilegra að miða mót fornra og nýrra ís-
lenzkra mennta.
Saga fslendinga 930 til 1430 er að
ýmsu leyti merkileg og sumrw undursam-
leg. En hitt er eigi að síður ljóst, að á þessu
tímahili hafði smám saman gengið mjög
af þjóðinni, svo að í lok þess virtist flest
vera sigið á ógæfuhlið. Landið hafði beðið
landnámsmanna ósnortið og ónumið, gagn-
auðugt og hverjum manm frjálst. Nú
var það margvíslega úr sór gengið, bæði af
mannavöldum, hamförum náttúrunnar og
versnandi árferði, — og því hafði verið
skipt til eignar með sívaxandi ójöfnuði.
Fólkinu var aftur fækkað stórum frá því,
er verið hafði um skeið, enda var þess
skammt að minnast, er rúmur þriðjungur
landsmanna hafði hrunið mður á tveim ár-
um í plágunni nnklu (1402—1404).
Þjóðveldið var liðið undir lok, Alþingi orð-
ið svipur hjá sjón. Jafnvel sá friður innan-
lands, sem Islendingar hugðust kaupa með
afsali sjálfstæðis síns, hafði reynzt ærið
stopull, og samskiptin við önnur lönd voru
heft og glapin af konungunum sjálfum,
sem heitið höfðu að tryggja þau. Hlutur
kirkjunnar í menntum og lærdómi hafði
yfirleitt orðið því óríflegri sem hún efldist