Nýtt Helgafell - 01.04.1956, Blaðsíða 47

BÓKMENNTIF.
41
ástæðum vilja kynnast ævi hans og störfum.
Þótt Ólafi Davíðssyni auðnaðist ekki að ljúka
háskólaprófi í náttúrufræði, enda dæi hann
fyrir aldur fram, þá hefur hann þó reist sér
óbrotgjarnan minnisvarða með ritstörfum sín-
um um þjóðleg fræði, og því verður hans
jafnan minnzt með virðingu í íslenzkri sögu.
Og hverjum manni má vera ánægjuefni að
kynnast þessum einarða og góða dreng, sem
í lifanda lífi þótti hvers manns hugljúfi.
I annan stað er þessi bók heimild um sam-
tíð höfundarins og samtíðarmenn, og það
mun skipta mestu máli í augum flestra þeirra,
sem bókina lesa. Vitanlega verður að taka
með varúð ýmsum sleggjudómum hins unga
skólasveins um þá kennara og skólabræður,
sem honum hefur verið í nöp við af einhverj-
um ástæðum. Menn geta litið í eiginn barm
og séð, hvemig dómar um gamla kennara
hafa breytzt þegar árin færðust yfir. Ekki
mega menn heldur vænta þess að fá hér
vitneskju um hvað eina, sem þá langar að
heyra um þessa liðnu tíma og menn. Bréfin
og dagbókin eru persónulegar játningar
þess, sem þau ritaði, aðeins ætluð honum
sjálfum eða nánustu ættingjum hans. Margt
af því er lítils verður fróðleikur í augum ann-
arra manna. En kostir bókarinnar eru einnig
í þessu fólgnir, því að fyrir vikið flýtur margt
með, sem aldrei hefði verið sagt, ef þessar
ritsmíðar hefðu átt að koma fyrir sjónir al-
mennings. Ef menn rannsaka til dæmis ævi
einhvers af skólabræðmm Ólafs, geta þeir
ekki gengið fram hjá þeim glefsum sem er
að finna í dagbókinni hans, af því að þar
er bmgðið upp óvenjulegu ljósi. Og dagbók-
in er merk heimild um líf og háttu skóla-
sveina í Reykjavík fyrir hálfum áttunda ára-
tug. Ég nefni til dæmis frásögnina af skóla-
ballinu á bls. 208—14. Þótt ófögur sé, getur
hún verið lærdómsríkur lestur þeim mönn-
nrn, sem halda að skólafólk hafi aldrei verið
eins óstýrilátt og nú á dögum.
Ólafur Davíðsson hefur verið furðu bráð-
þroska. Menn lesi til að mynda bréfið, sem
hann skrifar föður sínum tvítugur að aldri 8.
febrúar 1882 (bls. 77—82). Ekki munu margir
jafnaldrar hans líta á framtíð sína af slíkri
einurð og skynsemi. En hinu verður ekki
neitað, að dagbókin og þorri bréfanna gjalda
þess að sumu leyti, að þau eru eftir korn-
ungan mann. Röskum tveimur áratugum áð-
ur ritaði annar íslendingur, sem síðar varð
þjóðkunnur maður, dagbók sína um eitt ár
í Kaupmannahöfn. Gísli Brynjólfsson og
ólafur Davíðsson voru á svipuðum aldri er
þeir skrifuðu dagbækur sínar, og báðir
snemma bráðgerir. En báðar þessar dag-
bækur hefðu án efa orðið merkari og læsi-
legri rit, ef höfundar hefðu verið nokkrum
árum eldri.
Sumir hafa látið þá skoðun í ljós, að þessi
bók hefði ekki átt að koma út á prent að
sinni, vegna þess að þar er margt misjafnt
sagt um nafngreinda menn. Það lætur nærri,
að einhver af þeim, sem þar er minnzt á,
geti enn verið á lífi; til að mynda lifði einn
af bekkjarbræðrum Ólafs fram á síðast liðið
haust (Sigurður Thoroddsen). Vera má, að
niðjum einhverra þeirra manna, sem hér
koma við sögu, hafi brunnið fyrir brjósti,
þegar bókin kom út, en ekki hef ég þó heyrt
þess getið. 1 sambandi við þetta má minnast
orða Ólafs sjálfs (bls. 282); ,,Það er reyndar
fátt í dagbókinni, sem náunginn má ekki
vita. Þó er það sumt." Ég er þeirrar skoðun-
ar, að útgáfan hefði átt að dragast enn um
hríð; en þá er auðvitað ekki víst að bókin
hefði selzt eins vel!
Finnur Sigmundsson landsbókavörður hef-
ur búið bókina til prentunar. Mér þykir vera
einn höfuðgalli á útgáfunni: skýringar eru allt
of fátæklegar. Ef menn vilja fá nánari vit-
neskju um einhvern mann sem nefndur er
fomafni einu, verða þeir fyrst að reikna föður-
nafn hans út eftir nafnaskrá aftast í bókinni
(hún er morandi af villum!) og fletta síðan
upp í Islenzkum æviskrám eða Hver er
maðurinn, ef þeir eru svo lánsamir að eiga
þau búmannsþing. Og sum atriði hefði verið
hægt að skýra nú, en ekki þegar bókin verð-
ur prentuð í annað sinn, því að nú lifa kunn-
ugir menn, sem þá verða fyrir löngu komnir
undir græna torfu. JÓNAS KRISTJÁNSSON