Flóra: tímarit um íslenzka grasafræði - 01.06.1968, Page 6

unum strax á kvíaveggnum. Og aldrei, hvorki fyrr né síðar, hef ég not-
að eins ódýrt en þó meistaralega útbúið áhald.
Nafnið á brennisóleyjunni vafðist aftur fyrir mér í fyrstu. En þeg-
ar ég hafði tuggið vel og vandlega — milli framtannanna — krónublöð
af gríðarstórri sóley, skildi ég hvernig á nafninu stóð. Ég dáðist að því
og geri það enn. Þau börn, sem ég hef sagt að fara eins að og ég forð-
um, til að skilja nafngiftina, hafa líka öll munað það upp frá þeirri
stund. Svo hefur þeim sviðið ónotalega í tungubroddinn.
Aður en lengra er haldið ætla ég að vitna í ummæli eins okkar ágæt-
asta grasafræðings um þetta sama efni. Þau skýra bezt hvað fyrir mér
vakir. Þau eru að finna í „Flóru“, tímariti um ísl. grasafræði, 1. árg.
1963, bls. 101 og eru eftir Steindór Steindórsson frá Hlöðum.
Eftir að Steindór hefur farið orðum um nafnaval og þýðingar Odds
Hjaltalín, á íslenzkum plöntum, segir hann:
Stundum takast Oddi Hjaltalín þýðingarnar vel, en oft eru þær
furðu óburðugar, eins og þegar hann t. d. nefnir Hippuris vulgaris al-
mennan hesthala, þekkir þó einnig íslenzkt nafn marhálmur. Yfirleitt
fylgir Oddur þeirri reglu, að hafa tvö eða fleiri orð í ísl. nöfnunum
eins og þeim latnesku, og oftast var gert í dönsku, t. d. gula maðra
(Galium verum) eða framávið liggjandi Sibbaldsurt (Sibbaldia pro-
cumbens) fjallasmári. Það má segja að lán væri í óláni hversu stirðar
margar þessar þýðingar Odds voru, svo að þær komust aldrei inn í
málið. Stefáni var hér mikill vandi á höndum. Hann var smekkmaður
á íslenzkt mál, og hvers konar dönsku slettur og orðskrípi særðu hann.
Honum duldist ekki, að engin nöfn gætu orðið almenningi munntöm,
nema þau væru lipur og með fullkomnum íslenzkublæ, og hins vegar
var nauðsyn, að þau segðu eitthvað um plöntuna, ef þess var nokkur
kostur, líkt og hin latnesku nöfn, sem frá Linné voru ættuð. Hins veg-
ar var honum ljóst, að ekki væri fært að útrýma þeim nöfnum, sem
festu hefðu fengið í málinu, þótt þau fylltu ekki upp áðurnefndar
kröfur. Og út frá því sjónarmiði setti hann sér þá reglu, að nota hvert
það íslenzkt alþýðunafn, sem hann gæti fengið, svo framarlega, að væri
ekki hreint orðskrípi. í því sambandi vil ég nefna nafnið meyjarauga
(Sedum villosum). Mörgum hefur þótt það harla óviðeigandi nafn á
rauðu blómi. En ég hef góða heimild fyrir því hvernig nafnið var til
komið. I leit sinni og eftirgiennslan að íslenzkum nöfnum, hafði síra
Kjartan Helgason í Hruna sagt Stefáni, að hann hefði heyrt eina konu
suður í Hreppum nefna plöntuna þessu nafni. Þarna var því tvímæla-
lítið um alþýðlegt nafn að ræða, og Stefán tók það í Flóru. í 2. útg.
Flóru býr hann þó til nafnið flagahnoðri. En svo var ekki óalgengt að
4 Flúrn - tímakit um íslenzka grasafræði