Flóra: tímarit um íslenzka grasafræði - 01.06.1968, Page 9

(laufslægjur). Mjög víða er þó innan um hann talsvert af grávíði og
gulvíði. Grávíðirinn leynir sér mest fyrir það hve hann er jarðlægur.
Á hæstu hæðum, við mela og börð, liggja greinar hans víða fast við
jörð. Þær þrútna því ótrúlega snemma og eru fljótar að laufga, enda
oft í skjóli við þurran sand eða mold, og njóta því ylsins þegar sólin
skín. Þessa fyrirmáls laufsprota, sem mætti kalla, nefndu feður vorir
legukvist. Þeir veittu því eftirtekt, að þegar fé leitaði, snemma á vorin,
upp á efstu brekku- og fjallabrúnir, þar sem auðir hnjótar gægðust upp
úr gaddinum, var það að góma hann, ásamt beitieski, blóðbergi og
grænum vingulsstráum, sem það fann af ósvikinni eðlisávísun. Mörg-
um fjármanninum virtist þar þó ekki mundi um auðugan garð að
gresja og gramdist þetta bran í bölvuðum heiðafálunum. Nafnið legu-
kvistur er því vafalítið alþýðunafn, sem ekki mætti gleymast. Á aðra
hlið virðist það skoðun sumra grasafræðinga, að gulvíðirinn sé ekki
eins eftirsóttur fyrir fé — til beitar — og loðvíðir og grávíðir. Þessi
skoðun byggist sennilega á því, að víða er langt um minna af gulvíði,
miðað við hinar tegundirnar. En þar sem mikið er af honum eins og
hér í Öxarfirði, sérstaklega þegar lengra dregur frá byggðinni, þá
leynir sér ekki hve kindur taka hann langt fram yfir aðrar víðitegundir.
Ég hef ótal sinnum gefið því nánar gætur — á öllum tímum ársins
— og þó sérstaklega síðari hluta vetrar og á vorin, hvernig kindur bók-
staflega velja úr gulvíðiangana, hvar sem þær rekast á þá, þótt allt mori
af loðvíði, allt í kringum þær. Aldrei sést þetta þó betur en þegar brum
hans er að þrútna og blaðmyndun að hefjast, hve kindur eru sólgnar
í hann. Þær aðfarir minna mig oft á kvíaærnar forðum, hvemig þær
tókust á um smjörgrasið. Og jafnvel þótt loðvíðirinn sé farinn að
mynda blöð, og humlamir glói í sólskininu, þá snerta kindur ekki við
honum, ef gulvíðirinn, sem virðist fyni til að fagna vori og sól, hreykir
sér á næsta leiti. Hann er líka óumdeilanlega kjarnfæða. Kýr sækjast
einnig mest eftir gulvíði.
Ástæðan fyrir því, að víða ber svo lítið á gulvíði næst byggðinni, er
að líkindum sú, að þar eru bæði kýr og kindur búnar með hann, ef
hann er þá ekki því stórvaxnari. Feyskna stofna hans má líka víða sjá
hér, sbr. eininn á Grænlandi, þar sem fé gengur mest.
Sauðamergur — Loiseleuria procumbens —. Það nafn nota flestir
þeir grasafræðingar, sem ég hef áður vitnað til, nema Guðbrandur
Magnússon, Flóra 2. árg., bls. 59 og 63, notar orðið limur. Bæði nöfnin
eru gefin í Flóru Stefáns. Nafnið limur hefur mér verið sagt að væri
almennt notað á Austurlandi. Að líkindum er það komið frá lærðum
mönnum en sauðamergurinn aftur á móti rammíslenzkt alþýðunafn.
TÍMARIT UM ÍSLENZKA GRASAFRÆÐI - FlÓra 7