Flóra: tímarit um íslenzka grasafræði - 01.06.1968, Page 23

venjulega að eyða þeim áður en flétturnar verða hæfar sem manna-
matur. Fjallagrösin hafa t. d. mikið af fúmarprótósetrarsýru, sem er
afar römm á bragðið. Til að draga úr þessari remmu eru fjallagrösin
soðin 1—2 tíma, þegar þau eru matreidd. Ofurlítið af joði og A-víta-
míni er einnig í fjallagrösum auk fjölda annarra efnasambanda.
Fléttur til lœkninga. Margar fléttur liafa um langan aldur verið
notaðar til ýmissa lækninga, og má rekja þessa notkun þeirra allt til 17.
aldar fyrir Krists burð. Við val einstakra fléttna til ákveðinna lækninga
hefur hvort tveggja verið ráðandi, hjátrú og reynsla. T. d. áttu ýmsar
skeggfléttutegundir (t. d. Usnea barbata), sem eru langar, hárkenndar
fléttur og hanga á trjám, að styrkja hár og hárvöxt; veggjaskóf (Xan-
tlioria parietina), sem er fagurgul skóf var ráðlögð til að lækna gulu-
sótt; hin vörtótta engjaskóf (Peltigera aphthosa) var talin góð við út-
brotum í munni og hálsi, og svo mætti lengi telja. Var lækningamátt-
urinn dæmdur eftir útliti þessara fléttna. Ennfremur mun hjátrú hafa
ráðið því, hversu eftirsótt fléttutegund ein varð, sem stundum fannst
á höfuðkúpum. Ef hún fannst á þessu undirlagi, var hún talin jafn-
virði þyngdar sinnar í gulli og var notuð við flogaveiki.
Hins vegar hefur aldalöng reynsla kennt mönnum um allan heirn
að nota ákveðnar fléttur við meðhöndlun ytri sára og húðsjúkdóma,
enda hefur komið í ljós að flestar þær tegundir, sem mest voru notað-
ar á þennan hátt, innihalda usninsýru, sem hefur sterka bakteríueyð-
andi eiginleika.
Á Islandi voru það einkum fjallagrösin, sem notuð voru til lækn-
inga. Fjallagrasaseyði var notað við kvefsóttum og hósta, ennfremur
voru grösin talin góð við „magavindum og uppþembingi" og voru
talin „gjöra mjúkt líf og stilla lífsýki" eins og Eggert Ólafsson komst
að orði. Einna merkilegasta má þó telja notkun grasaseyðis til lækn-
inga á berklum. Notkun fjallagrasa til lækninga hefur minnkað á síð-
ari árum með tilkonru nýrra og sterkari lyfja. Þó hefur tekizt að stað-
festa betur og betur lækningamátt fjallagrasanna og annarra fléttna,
eftir því sem rannsóknir á þeim hafa aukizt. Hefur með þessum rann-
sóknum þegar náðzt slíkur árangur, að hugsanlegt er að vinnsla læknis-
lyfja úr fléttum eigi eftir að vaxa í framtíðinni. Þannig er það nú
sannað, að prótólichesterinsýra, sem er ein af fléttusýrum fjallagras-
anna, hefur sterk bakteríueyðandi áhrif, meðal annars á berklabakterí-
una. Einnig hefur sannazt á tilraunadýrum, að prótólichesterinsýran
tefur fyrir berklamyndun í þeirn. Önnur fléttusýra, usninsýran, hefur
enn stærri bakteríueyðandi áhrif og verkar hún á berklabakteríuna í
allt að 500 þúsundfalt þynntri upplausn. Kemst hún nærri streptomy-
TÍMARIT UM ÍSLENZKA GRASAFRÆÐI - FlÓia 21