Sveitarstjórnarmál - 01.10.1959, Blaðsíða 31

SVEITARSTJÓRNARMÁL
29
Hefur útsvarsálagning oft valdið ágrein-
ingi að þessu leyti; á yfirborðinu jafnan á
railli gjaldandans og álagningarsveitar, en
undir niðri og í raun og veru er ágreining-
urinn oftast á milli tveggja (stundum jafn-
vel fleiri) sveitarfélaga, skiptir tvö eða fleiri
sveitarfélög máli.
Þess vegna er tímabært að hreyfa þessu
málefni hér á þingi sveitarfélaganna: Hvar
í s\ eit hver gjaldþegn sé útsvarsskyldur.
Hitt mætti deila um, hvort málshefjand-
inn sé heppilega valinn.
Ég býst ekki við að gera þessu viðfangs-
efni nein fullnægjandi skil hér og tek fram
þegar í upphafi, að ég mun einkum ræða
nokkuð um útsvarsskyldu einstaklinga, bú-
settra hér á landi.
Hér verður því að sinni ekki rætt um
gjaldþegna, sem eru búsettir erlendis, hvort
sem þeir verða útsvarsskyldir skv. B-lið 6.
greinar útsvarslaganna, eða lögum um skatt-
og útsvarsgreiðslu útlendinga o. fl. (nr. 96/
1946), enda hefur varla komið til ágrein-
ings um, hvar erlendis búsettur gjaldandi
eigi að greiða útsvar hér á landi, ef hann
verður hér útsvarsskyldur á annað borð,
a. m. k. hefur ekki komið til annars konar
ágreinings en hliðstæðs við innl. búsetta
menn, er kemur að síðar.
Ég hef ekki heldur hugsað mér að ræða
neitt verulega um gjaldendur, sem verða
útsvarsskyldir í fleiri sveitum en einni, 8.
gr. a—c, vegna atvinnurekstrar á fleiri stöð-
um en einum, svo sem einkum er altítt um
verzlunar- og önnur atvinnufyrirtæki. Um
slíka gjaldendur er sett fram aðalreglan í
8. gr. a-lið að leggja megi á gjaldþegn víð-
ar en á einum stað: „Ef hann hefur heim-
ilisfasta atvinnustofnun, svo sem útibú, víð-
ar en í einni sveit, enda má þá ekki leggja
á hann að því leyti í heimilissveitinni".
Vegna þess hve útsvarsstiginn er að jafn-
aði stighækkandi, gæti þetta ákvæði leitt til
beinna árekstra á milli sveitarfélaga, eink-
um ef gjaldandi hefði svipaðar tekjur á
tveim eða fleiri stöðum, en til þessa ágrein-
ings mun ekki hafa komið.
Um hitt hefur oft verið ágreiningur og
margir dómar gengið, hvað sé útibú eða
heimilisföt atvinnustofnun í þessu sam-
bandi.
Er svo að sjá, að dómstólar telji starf-
semina heimilisfasta atvinnustofnun, útibú
frá aðalstofnun, ef aðalstofnunin hefur
raunverulegt vald á ráðstöfunum útibúsins,
t. d. ákvörðun söluverðs.
Þessi ágreiningur sýnist sjaldnast hafa
verið á milli viðkomandi sveitarfélaga,
nema þá alveg óbeinlínis. Dómar Hæsta-
réttar um útsvarsskyldu útsölustöðva olíu-
félaganna veita nokkra bendingu um, livar
mörkin skuli draga.
Meiri vafi gæti leikið á um útsvarsskyldu
einstaklings, sem kynni að hafa sjálfstæðan
atvinnurekstur í öðru sveitarfélagi en heim-
ilissveitinni, þ. e. a. s. atvinnurekstur, sem
hann einn ynni við, t. d. iðnaðarmaður,
læknir, málflutningsmaður, arkitekt o. s.
frv. Varla efamál, að um leið og atvinnu-
stofnunin er orðin það stór, að viðkom-
andi tekur menn sér til aðstoðar, þá verð-
ur um útsvarsskyldan atvinnurekstur að
ræða, t. d. eftir reglum um útibú. Meira
efamál, ef maðurinn hefur að vísu atvinnu-
stað, þar sem hann tekur á móti viðskipta-
vinum, en vinnur alveg einn að starfi sínu,
hefur alls enga aðstoð. Sýnist geta farið
eftir eðli starfsins. Hræddur er eg um, að
í flestum tilfellum yrði talið svara til heim-
ilisfastarar atvinnustofnunar, ef viðkom-
andi hefur fastan samastað í annarri sveit,
þar sem hann tekur á móti viðskiptamönn-
um, enda þótt hann sé einn, hafi engan
starfsmann, einkum ef hann auglýsir við-
talstíma.
*