Sveitarstjórnarmál - 22.03.2007, Qupperneq 17

miðstöðva og hafa Akureyrarkaupstaður, ísafjarðarbær og Sveitar-
félagið Árborg sterkasta stöðu að því leyti. Á Austurlandi skipta
nokkrir þéttbýIisstaðir þessu hlutverki með sér og því koma Egils-
staðir á Fljótsdalshéraði ekki eins sterkt út sem landshlutamið-
stöð. Sama á við um Borgarnes í Borgarbyggð, sem að sögn
Bjarna kann að skýrast af nálægðinni við höfuðborgarsvæðið og
greiðum samgöngum í gegnum Hvalfjarðargöngin. Hann segir að
í þessu sambandi megi benda á að sjúkrahús Austurlands sé í
Neskaupstað en ekki á Egilsstöðum og framhaldsskóli fyrir sunn-
anvert Vesturland sé á Akranesi en ekki í Borgarnesi og þetta geti
haft nokkur áhrif á styrk viðkomandi byggða í þeim mælingum
sem hann hafi unnið.
Fjarlægari svæði háð flugsamgöngum
Fólk búsett í Árborg og Akranesi fer fimm sinnum oftar til Reykjavíkur en þeir
sem búa í Dalasýslu. Fjöldi ferða minnkar hratt með fjariægð frá höfuðborgar-
svæði; að meðaltali 10 ferðir frá Borgarfirði og Suðurlandsundirlendi (utan Ár-
borgar) á 3ja mánaða tfmabili, desember 2005 til febrúarloka 2006, en 24
ferðir frá Árborg. Þeir sem búa f 60 til 100 km fjarlægð heimsækja höfuðborg-
ina nær vikulega yfir veturinn. Þeir sem búa f 100 til 250 km fjarlægð fara
hálfsmánaðar- til mánaðarlega til Reykjavikur og þeir sem fjær búa sjaldnar
eftir fjarlægð, eða annan til þriðja hvern mánuð.
Bjarni segir að þessar snöggu breytingar á búsetu og ferðavenjum
landsmanna kalli á nýjar aðgerðir í samgöngumálum. Þær að-
gerðir eigi sérstaklega við um uppbyggingu stofnbrautakerfisins
útfrá höfuðborgarsvæðinu.
Hann bendir einnig á önnur atriði sem hafi áhrif á samgöngu-
kerfið og þá sérstaklega mikla fjölgun erlendra ferðamanna til
landsins og tíðar ferðir íbúa höfuðborgarsvæðisins og annarra
þéttbýlisstaða í sumarbústaðabyggðir. Þá segir hann að þeir þétt-
býlisstaðir og þau landssvæði, sem séu í um 350 kílómetra fjar-
lægð eða meira frá höfuðborgarsvæðinu, séu mjög háð öruggum
og helst daglegum flugsamgöngum við Reykjavík. Nauðsyn
greiðra samgangna eigi sér forsendur í nútíma atvinnulífi sem
þurfi að vera í virkum samskiptum við stærstu markaði og einnig
miðstöð stjórnsýslu og menningar. Atvinnustarfsemi á fjarlægari
landssvæðum og fjærst höfuðborgarsvæðinu þurfi þannig á mjög
góðu aðgengi að halda sem beinlínis geri miklar kröfur til ör-
uggra flugsamganga.
Creinilega kom fram í könnun Bjarna að fólk sem býr í meiri
fjarlægð frá höfuðborgarsvæðinu telur að það myndi ferðast
minna með flugi innanlands ef bækistöðvar innanlandsflugsins
yrðu fluttar til Keflavíkurflugvallar en flutningur þess myndi hafa
mun minni áhrif á ferðavenjur fólks af hinum svokölluðu aksturs-
svæðum eða svæðunum innan 100 til 150 kílómetra radíuss frá
Reykjavík. Einnig kom fram í könnun hans að mikill fjöldi flug-
farþega til og frá fjarlægari stöðum á landsbyggðinni flýgur vegna
atvinnu sinnar hjá ríki, sveitar-
félögum, stofnunum og fyrir-
tækjum.
Um 42% versla í næsta
þéttbýliskjarna
Bjarni kannaði einnig verslun-
arhætti fólks á landsbyggðinni
enda tengjast þeir ferðum þess þar sem margar ferðir á milli
svæða eru farnar vegna innkaupa einstaklinga á vörum og þjón-
ustu. Samkvæmt niðurstöðum hans gera um 42% landsbyggðar-
búa stórinnkaup á matvöru í næsta þéttbýliskjarna og tæpur
Athygli vekur munur á Árborg og Akranesi sem eru í álfka fjarlægð frá Reykja-
vík. Akurnesingar sækja meira til höfuðborgarinnar til að versla, enda er fram-
boð á verslunarþjónustu nokkru meira f Árborg. Á þeim byggðasvæðum þar
sem engin lágvöruverðsverslun er eins og í Dalasýslu, Ströndum og Húna-
vatnssýslum og V.-Skaftafellssýslu, eru verslunarferðir hærra hlutfall erinda en
fjarlægð frá höfuðborginni ætti að gefa vfsbendingu um.
*
helmingur eða 48% í héraðs- eða landshlutamiðstöð. „Það þýðir
að einungis um 10% ibúa landsbyggðarinnar fara til höfuðborg-
arsvæðisins til stórinnkaupa á matvöru. Þeir sem versla á höfuð-
borgarsvæðinu búa einkum á vesturhluta landsins, Vesturlandi,
Vestfjörðum og Norðurlandi
vestra, og kann það að or-
sakast af litlu framboði á lág-
vöruverðsverslunum og einnig
greiðum samgöngum við höf-
uðborgina."
Bjarni segir að af lands-
hlutamiðstöðvunum versli
flestir á Akureyri, sem sé sterkasta landshlutamiðstöðin með 77%
stórinnkaupa á matvörum. Því næst komi ísafjörður fyrir Vestfirði
en bæði ísfjörður og Akureyri liggja í umtalsvert meiri fjarlægð
frá höfuðborginni en Vesturland.
Á Austurlandi skipta nokkrir þéttbýlisstaðir þessu
hlutverki með sér og því koma Egilsstaðir á Fljóts-
dalshéraði ekki eins sterkt út sem landshlutamið-
stöð. Sama á við um Borgarnes í Borgarbyggð.
0 tölvumiðlunI H-Laun I www.tm.is
<$>
----- 17
17