Morgunblaðið - 04.02.2012, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 4. FEBRÚAR 2012
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ílögum um Rík-isútvarpiðsegir að það
eigi að veita al-
menna fræðslu um
málefni lands og
þjóðar og tryggja
þannig „hlutlæga upplýs-
ingagjöf um íslenskt sam-
félag“. Þá segir að Rík-
isútvarpið skuli gæta „fyllstu
óhlutdrægni í frásögn, túlkun
og dagskrárgerð“. Ennfremur
að Ríkisútvarpið skuli veita
„áreiðanlega, almenna og hlut-
læga fréttaþjónustu um inn-
lend og erlend málefni líðandi
stundar“.
Allt hljómar þetta vel en
töluvert vantar upp á að þess-
um lagaákvæðum sé fylgt. Mý-
mörg dæmi eru um misnotkun
á Ríkisútvarpinu í þágu tiltek-
inna skoðana og voru nokkur
þeirra rakin í fróðlegri grein
eftir Hall Hallsson, fyrrver-
andi fréttamann Ríkisútvarps-
ins, hér í blaðinu í gær.
En dæmunum fjölgar stöð-
ugt og í Speglinum í fyrrakvöld
var til að mynda framið afar
augljóst brot á fyrrgreindum
lagaákvæðum. Þar var umfjöll-
un um þýsk stjórnmál og sér-
staklega um slakt gengi
frjálsra demókrata í skoð-
anakönnunum. Í framhaldi af
því fylgdi þessi fyrirlestur:
„Ástæðurnar fyrir fylgis-
hruninu eru margar. Þar vegur
án efa þungt að nýfrjáls-
hyggjan, sem frjálsir demó-
kratar hafa löngum sett á odd-
inn, virðist ekki lengur fá
hljómgrunn hjá þýskum kjós-
endum. Þar hefur fjár-
málakreppa síðustu ára tví-
mælalaust haft sitt að segja.
Þýskum kjós-
endum er orðið
ljóst að svokallaður
túrbó-kapítalismi
er ekki lengur sá
töfralykill að vel-
sæld og hamingju
þjóða sem misvitrir stjórn-
málamenn héldu að fólki með
umtalsverðum árangri á sínum
tíma. Og þó að því fari fjarri að
nýfrjálshyggjan hafi valdið
jafn miklum hörmungum hér í
Þýskalandi og hún gerði á landi
elds og ísa norður í ballarhafi
þar sem hún lagði efnahagslífið
nánast í rúst þá olli hún engu
að síður margvíslegum skakka-
föllum í fjármálalífi þjóða hér á
meginlandinu. Þess vegna eru
Þjóðverjar nú bersýnilega ekki
lengur ginnkeyptir fyrir þeirri
speki að hömlulaust frelsi
markaðarins sé undirstaða
hamingju og velsældar.“
Nú geta menn út af fyrir sig
haft hvaða skoðun sem er á
„nýfrjálshyggjunni“, hvað hún
er og hvort hún var einhvern
tímann við lýði hér á landi eða í
Þýskalandi. Í fréttaskýr-
ingaþáttum á Ríkisútvarpinu,
þar sem lögum samkvæmt á að
gæta vel að framsetningu efnis
eins og að framan er rakið, geta
menn hins vegar ekki leyft sér
að flytja slíkan pistil. Augljóst
er að þarna er farið langt út
fyrir þau mörk hlutlægni og
óhlutdrægni sem kveðið er á
um í lögunum.
Þrátt fyrir þetta mun Rík-
isútvarpið vafalítið halda slík-
um málflutningi áfram, enda
virðist enginn sem ábyrgð ber
á Ríkisútvarpinu eða efni þess
hafa áhuga á að tryggja að
ákvæðum útvarpslaga sé fylgt.
Enginn gerir neitt í
því þó að lög um
Ríkisútvarpið séu
ítrekað brotin}
Áróður í stað hlutlægni
og óhlutdrægni
Stjórnarliðargera mikið af
því þessa dagana
að tala í sig kjark
með því að full-
yrða að allt sé
gott í efnahags-
málum þjóðarinnar. Þetta er
orðið sérstaklega áberandi í
þingræðum. Í gær steig utan-
ríkisráðherra til að mynda í
ræðustól Alþingis og hélt því
fram að við værum „með hóf-
lega sköttun á Íslandi“.
En hann lét sér þetta ekki
nægja heldur hélt hann því
einnig fram að allar hagtölur
sýndu að efnahagsmálin væru
í góðu lagi hér á landi og að
kreppan væri að baki.
Auðvitað getur verið ágætt
að reyna að tala kjark í sjálf-
an sig og aðra. Þó
er nauðsynlegt að
eitthvert vit sé í
slíkum hvatning-
arorðum því að
annars hafa þau
þveröfug áhrif.
Þeir sem á Össur Skarp-
héðinsson hlýddu í gær
greiða skatta hér á landi og
vita að þeir eru orðnir slig-
andi háir. Þeir búa líka við
það efnahagsástand sem rík-
isstjórnin hefur skapað og
vita að erfiðleikarnir eru ekki
að baki.
Hvernig væri að stjórn-
arliðar hættu að snúa hlutum
á haus? Ef þeir viðurkenna
ekki staðreyndir er ekki við
því að búast að þeir lagi það
sem aflaga hefur farið.
Sjálfshjálparræður
stjórnarliða hafa
öfug áhrif á
áheyrendur}
Staðreyndum hafnað
J
afnaldrar mínir verða fimmtugir á
árinu. Þar af leiðandi telst ég um
fimmtugt, hvort sem mér líkar bet-
ur eða verr. Ég á víðar dökkbláar
gallabuxur, dökka úlpu og hettu-
peysu. Er meðalmaður á hæð, sumum þykir
ég þéttvaxinn og þunglamalegur. En ég er svo
heppinn að búa úti á landi og hef pottþétta
fjarvistarsönnun. Ég var steinsofandi heima í
rúmi snemma á þriðjudagsmorguninn.
Sprenging í grennd við Stjórnarráð Íslands
er ekki gamanmál, enda er ég ekki að gera að
gamni mínu. Opin og skilvirk stjórnsýsla er
einfaldlega mér að skapi og þess vegna best að
hafa staðreyndar á hreinu hvað mig varðar.
Að allt sé uppi á borðum, nema það sem á ekki
að vera þar.
Ég fór í sund í síðustu viku, í fyrsta skipti í
töluvert mörg ár. Það kom mér í sjálfu sér ekki á óvart að
ég skyldi blotna, en ég var búinn að gleyma hve dásam-
leg ferð í laugina er; að setjast í heita pottinn altso.
Ég blóta. Aðallega þorrann um þessar mundir, en gríp
til annars konar blóts stöku sinnum, aðallega þegar Liv-
erpool fær á sig mark eða klúðrar færi. Eða þegar fréttir
berast af lífeyrissjóðum, fyrrverandi útrásarvíkingum og
kúlulánum sem mér buðust því miður aldrei. Eða sem
betur fer.
Þeim skiptum fækkar að ég blóti þegar ég elda sjálfur.
Það er m.a. Jamie Oliver, Nönnu Rögnvaldardóttur og
Jóhönnu Vigdísi Hjaltadóttur að þakka. Líka eiginkonu
minni og yngstu dóttur. Ég hef lært töluvert í
eldhúsfræðum af þeim öllum og skal fúslega
játa að ég hef orðið ótrúlega gaman af því að
elda. Mín reynsla er sú að það sé besta leiðin
fyrir þéttvaxna, þunglamalega menn á fimm-
tugsaldri til þess að slaka vel á. Ég er sönnun
þess að fólk sem framan af ævi telur það vera
matreiðslu að hita vatn í te eða smyrja rúg-
brauðssneið, skera sér ost og leggja ofan á,
getur séð ljósið.
Talandi um það; ég hef þrisvar á ævinni
farið í ljósabekk. En er steinhættur, því útlit-
ið skiptir ekki máli heldur innihaldið.
Ég tengist ekki lífeyrissjóði á nokkurn ann-
an hátt en að hafa greitt samviskulega í hann
síðustu þrjá áratugi. Veit ekki hvers vegna
mér datt Gulleyjan í hug þegar skýrslan var
birt í gær, en það bráðskemmtilega sjóræn-
ingjaleikrit Karls Ágústs Úlfssonar og Sigurðar Sig-
urjónssonar er nú á fjölunum í höfuðstað Norðurlands.
Langi-Jón Silvur, sem Björn Jörundur Friðbjörnsson
leikur af mikilli kúnst, er bölvaður skúrkur en þó af-
skaplega ljúfur inn við beinið. Að eigin sögn.
Í lokin er rétt að taka fram að símaskráin frá því í
fyrra, þykka pappírsbókin, hefur ekki komið inn á mitt
heimili. Hún á ekki erindi við þjóðina. Með þessu er ég
alls ekki að taka afstöðu. Bókin á einfaldlega ekki erindi
við þjóðina. Maður getur farið á ja.is, eða ef einhver vill
það ekki hringir hann bara í 118, útibúið á Akureyri. Eða
í Félag kvenna í atvinnurekstri. skapti@mbl.is
Skapti
Hallgrímsson
Pistill
Best að allt sé uppi á borðum
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
H
vað á að gera við líf-
færin eftir andlátið, á
að leyfa læknum að
fjarlægja þau sem
nothæf eru og græða
í aðra sem þurfa á þeim að halda?
Nú getur svo farið að við verðum öll
að hætta að veigra okkur við að tala
um þessa hlið dauðans. Þingmenn úr
öllum flokkum hafa lagt fram tillögu
um að framvegis verði notuð reglan
um „ætlað samþykki“, þ.e. að ein-
staklingar séu sjálfkrafa líf-
færagjafar nema þeir eða aðstand-
endur þeirra hafi óskað annars.
Í gildandi lögum er gert ráð fyrir
ætlaðri neitun svo afla verður sam-
þykkis nánustu ættingja. Aðstand-
endur ráðstafa nú líkama okkar eftir
dauðann, hvort sem okkur líkar bet-
ur eða verr. Við getum þó undirritað
svonefnda lífsskrá hjá landlækn-
isembættinu og staðfest þannig að
við viljum gefa líffærin. Þá erum við
um leið að taka kaleikinn frá að-
standendum okkar; reynslan sýnir
að þegar þeir vita með vissu af slíkri
ósk hins látna fallast þeir nær und-
antekningalaust á að líffærin séu
fjarlægð. Mikilvægast er að fólk tali
saman, að sem flestir viti um óskir
hvers og eins, löngu áður en mað-
urinn með ljáinn ber að dyrum.
Um helmingur Evrópuríkja hefur
sett lög af einhverju tagi um ætlað
samþykki og Bretar íhuga slíka
lagasetningu. Í Bandaríkjunum eru
lög mismunandi eftir sambandsríkj-
um. Rökin með ætluðu samþykki eru
ljós: Læknar þurfa að bregðast
snöggt við svo að líffærið skemmist
ekki, biðtími eftir líffærum er langur
og árlega deyja í heiminum þúsundir
sjúklinga á biðlista.
Kirkjunnar menn styðja að líffæri
úr látnum séu notuð ef það geti
bjargað lífi annarra. Pólitísku rökin
gegn ætluðu samþykki snúast að-
allega um sjálfsákvörðunarrétt ein-
staklinga (hér aðstandenda): lög-
gjafinn sé að ákveða fyrir þá í stað
þess að spyrja álits.
Fram hefur komið að um 40% að-
standenda hérlendis segi nei. Oft er
um að ræða óöryggi, fólk veit ekki
hvað hinn látni hefði viljað og finnst
að þá sé best að gera ekki neitt,
hrófla ekki við líkamsleifunum. Sum-
ir hafa einhvern tíma orðið fyrir
slæmri reynslu í tengslum við slík
mál í öðru landi, fundist að komið
væri hranalega fram við sig, t.d.
krufið án þess að leitað hafi verið
samþykkis þeirra. Og loks getur
syrgjandi fólk verið í miklu uppnámi
og illa fært um að svara.
Ýta ekki á aðstandendur
„Ég myndi fara mjög varlega með
þessa tölu, að í 40% tilfella verði ekki
af líffæragjöf og dreg í efa að þetta
sé alltaf afdráttarlaust nei,“ segir
prestur með mikla reynslu af slíkum
málum. „Staðreyndin er að þegar
aðstandandi hefur einhverjar efa-
semdir ýtir maður ekki á hann.“ En
algengt sé líka að einhver spyrji
hvort til greina komi að líffæri séu
gefin, þannig getur það í miðri sorg-
inni dreift huganum að sjá mögu-
leikann á að hjálpa öðrum í neyð.
Oft geti fjölskyldan þó ekki glímt
við spurninguna. Stundum þekkist
aðstandendur lítið, tengsl hafa rofn-
að í áranna rás. Þeir þurfi því meiri
tíma til að átta sig en völ sé á.
Mikill skortur er hér á landi á líf-
færum til ígræðslu. Allir hafa heyrt
um fólk sem hefur farið út og fengið
þar nýtt hjarta eða lungu. Flestir
vilja vafalaust liðsinna náunganum,
líka eftir dauðann. En ef til vill hefur
fræðslu fyrir almenning verið ábóta-
vant og tillagan áðurnefnda getur þá
orðið til að vekja umræður á heim-
ilum og eyða óvissu um það hvað
maki eða ættingi vill.
Mikilvægt að ræða
saman um líffæragjöf
Morgunblaðið/Eggert
Nýtt líf Mikill skortur er á líffærum til ígræðslu en ætli menn sér að gefa líf-
færi úr sér eftir dauðann þurfa þeir að láta aðstandendur vita af vilja sínum.
Líffæri til ígræðslu fást fyrst og
fremst frá látnum en nýru einn-
ig frá lifandi gjöfum. Ekki má
fjarlægja líffæri úr látnu fólki
nema einstaklingurinn sé úr-
skurðaður látinn. Skilgreiningin
hér á landi er heiladauði, þá er
hægt að fjarlægja líffærin áður
en blóðrásin stöðvast.
Hér á landi voru sett lög um
ákvörðun dauða og brottnám
líffæra til ígræðslu árið 1991 þar
sem skilgreint er að maður telst
látinn þegar „óafturkræf stöðv-
un hefur orðið á allri heila-
starfsemi hans“.
Miðað við
heiladauða
BROTTNÁM LÍFFÆRA