Morgunblaðið - 29.10.2012, Blaðsíða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 29. OKTÓBER 2012
Gleðihringur Harmonikuhljómsveitin Neistabandið hélt uppi fjörinu á balli fyrir alla fjölskylduna í Húnabúð í Reykjavík í gær. Tilgangurinn var að minnka kynslóðabilið og var mikil gleði.
Eggert
Um og eftir alda-
mótin lá kirkjuforyst-
unni mikið á að
breyta prestsþjónust-
unni í landinu. Hún
var hjá sókn-
arprestum sem gegna
sjálfstæðum, opinber-
um embættum og
þjóna sóknum, sem
eru landfræðilega
skilgreindar fjárhags-
og fjelagseiningar.
Þar sem almennri þjónustu sókn-
arprestanna verður ekki við komið,
svo sem í fangelsum, á meðal dauf-
dumbra, á spítölum, í mjög fjöl-
mennum prestaköllum eða víð-
lendum var tekin upp
kapellánsþjónusta presta sem kost-
uð var með ýmsum hætti. Tekin
var upp þjónusta djákna. Biskups-
embættið fór að skilgreina hið
kirkjulega embætti sem ,,starf“.
Mótuð var starfsmannastefna. Enn
er farið að sóknarprestsembætt-
inu, sem grunnembætti þjónust-
unnar í fyrirliggjandi tillögu til
kirkjuþings frá biskupafundi. Lagt
er til, að Saurbæjar- og Garða-
prestakall á Akranesi verði lögð
niður. Upp er tekið nýtt prestakall
með sóknarpresti án prestsseturs
á Akranesi og embætti prests á
prestssetrinu í Saurbæ. Nýja kall-
ið skal auglýst. Þann hátt skal
hafa á framvegis.
Hjer birtist skýrt sú stefna sem
fyrri biskup skildi eftir sig, að
gjöra hin sjálfstæðu, myndugu
sóknarprestsembætti að störfum
hjá kirkjunni. Í stað sjálfstæðra,
opinberra embætta gegna þá
prestarnir störfum á vegum bisk-
upsins eða þjóðkirkjunnar. Gengið
er lengra en áður í því að skerða
stöðu sóknanna og
prestakallanna, sem
sjálfstæðra grunnein-
inga kirkjuskipanar-
innar. Sá skipulags-
grundvöllur
kirkjunnar sem
traustur stóð undir
henni upp úr aldamót-
unum 1900 er nú í
deiglu, að ekki sje
sagt í molum. Vand-
ræði hennar um alda-
mótin 1900 stöfuðu
ekki af skipan hennar,
heldur af uppbroti gamalla hátta,
losi í menningar- og fjelagsmálum;
svipuðu ástandi og nú er í þjóðlíf-
inu.
Herra Þórhallur Bjarnarson var
frjálslyndur guðfræðingur, maður
breytinga og trúði á framfarir.
Þótt hann stæði fremur fyrir er-
indi hins góða og fagra og full-
komna almennt, en predikun hins
krossfesta og upprisna Drottins
heilagrar kirkju, þá voru samt
hinztu orð hans á dánarbeði þessi:
„Guð gefi góðu málefni sigur“. Eg
held að biskupinn hafi þar átt við
þá kirkju, sem honum var trúað
fyrir. Þrátt fyrir einkaskoðanir
sínar og sjervizku í Guðfræði virti
hann skoðun annarra presta og
farnaðist oft skynsamlega í for-
ystu. Miklar breytingar hafa orðið
á skipan embætta og fyrirkomulagi
í kirkjunni á þeirri öld, sem liðin
er frá hans dögum. Þá, eins og nú,
höfðu menn skiptar skoðanir, en
þeir virtu almennt hvort tveggja,
stofnanir og grunnstoðir þær sem
þjóðlífið stendur á og eins form-
reglur í samskiptum manna og
mörk velsæmis. Víst hafa þau
mörk færzt úr stað og víða þurft
undan að láta upp á síðkastið.
Vildarvæðingin sem einkennir
þjóðlífið nú, hefur um langa hríð
einkennt kirkjuna. Á marga grein
hefur hún farið fyrir öðrum stofn-
unum þar. Menn gera bara eins og
þeim sýnist, eins og ræninginn
kennir í Kardimommubænum.
Biskup hefur vígt menn til emb-
ætta sem ekki eru til, embætti án
safnaðar og að því virðist þar af
leiðandi án gildrar köllunar. Með
stuðningi biskups hefur kapellán
yfirtekið sóknarkirkju og ýtt sókn-
arpresti til hliðar í þágu vilja sókn-
arnefndar. Biskup færði sókn-
arprest til í starfi án atbeina
ráðherra, sem prestinn hafði skip-
að. Dómar Hæstarjettar eru ekki
endanlegur úrskurður um sekt eða
sakleysi á hinum andlega vettvangi
því kirkjan gerir ríkari kröfur til
„starfsmanna sinna“ en annars
staðar eru gjörðar í samfjelaginu.
Vandræðagangurinn sem vild-
arhyggjan hefur leitt menn út í,
endar svo í kerfisbreytingum. Nú
skipar biskup alla presta og er svo
sjálfur tilsjónarmaður þeirra og að
því er virðist sem stefnir, yfirmað-
ur þeirra. Í stað embættisheitisins
episcopos eða superintendent,
styttist í að biskup megi kallast
oikodespotos kirkjunnar eða jafn-
vel autokrat. Dæmin um vild-
arhyggjuna er augljósast að greina
í kenningu prestanna af stólnum. Í
stað þess postullega erindis sem
þeir eru sendir með í söfnuðina
tala þeir fyrir skoðunum sjálfra sín
á fjelagsmálum og stjórnmálum
líðandi stundar og öðrum áhuga-
málum. Margir prestar hafa tekið
að sjer ýmis hvorkinleg eða adia-
forisk málefni og gjört að meginer-
indi í stað boðunar fagnaðarerind-
isins. Þetta er í anda tízku og
tíðaranda á miklu niðurbrots- og
hnignunarskeiði þjóðlegrar og
kristinnar menningar. Margir
prestar velja sjer vildarsvið og
uppáhaldsbaráttumál. Hið almenna
erindi og hlutverk kirkjunnar
verður út undan. Ekki þarf að
undrazt að flagni utan af „fylgi“
við kirkjuna, þar sem hún markar
sjer vettvang á hinu pólitíska sviði
með þessu. Menn gjöra bara eins
og þeim sýnist, frá biskupi og nið-
ur úr. Leikmennirnir verða svo
engir eftirbátar á sínu sviði, enda
hafa þeir fyrirmyndirnar. Bisk-
upskjörið á Hólum nú nýverið er
skýrasta birtingarform þessa hing-
að til. Electus þar mun hafa látið
hafa það eftir sjer, að kosninguna
ætti hún að þakka einkum leik-
mönnum. Hið nýja kirkjuþing und-
ir forystu leikmanna og skipað
leikmönnum að meiri hluta hafði
nefnilega gjört ,,lýðræðisbyltingu“
á kosningalögunum með því að fá
öllum sóknarnefndaformönnum
kjörvald; sama atkvæði þeim, sem
ábyrgðarmenn eru fyrir sóknum
sem telja þúsundir sóknarbarna og
þeim, sem svara fyrir fjöl-
skyldusóknir, sem telja mannfjölda
á fingrum annarrar handar. Þessar
hugmyndir komu fram á kirkju-
þingi sem ekki hafði fyrir því að
bera þær undir söfnuði landsins
eða stofnanir kirkjunnar áður en
þær voru keyrðar fram til fulln-
ustu á sama kirkjuþingi. Þannig
birtist lýðræði vildarhyggjunnar í
kirkjunni, en það tröllríður gjörv-
öllu samfjelaginu um þessar mund-
ir. Vel hefur tekizt til við að gifta
kirkjuna tíðarandanum. Ekki er
undan því að kvarta. Hún fer þar
fyrir öðrum. Það er athygli vert,
að vörnin fyrir kirkjuna gengur
svo út á að verja kirkjustofnunina
og fjelagsmálaumsvif hennar, ekki
fagnaðarerindið og annan menn-
ingararf heilagrar kirkju.
Hversu lengi mun leik-
mannakirkjan sem biskuparnir
hafa ræktað í þjóðkirkjunni láta
sjer nægja að ráða öllu á kirkju-
þingi hennar í krafti atkvæðafjölda
og yfirlýstrar lýðræðisástar? Hve-
nær kemur að því að kenningin, ef
nokkur verður, ráðist af álykt-
unum kirkjuþings og starfs-
reglum? Sama mun þá eiga við um
kirkjusiðina því lítið er nú gert
með Ágsborgarjátninguna. Líklegt
er að sama muni gilda um aðrar
játningar heilagrar kirkju. Líklega
er mörgum prestum óljóst hvað
felst í því postullega embætti sem
þeir gegna. Um það gætu verið
skiptar skoðanir. Vildarhyggjan
ræður því líklega. Þegar þeir
verða settir undir sóknarnefnd-
irnar, er kirkjan komin á þann
byrjunarreit sem hún var á við
upphaf einkakirkjunnar og á þá
ekki framtíðina fyrir sjer í nokk-
urri kunnuglegri sögulegri mynd.
Hvað hún gæti orðið og til hvers
verður tíminn að leiða í ljós.
Nú sem aldrei fyrr þarf kirkjan
að reiða sig á verk Heilags Anda.
Hún er afurð hans og kraftaverk.
Þess vegna verður kirkjufólk að
trúa á hana, þvert á öll vits-
munaleg rök.
Eftir Geir Waage »Nú sem aldrei fyrr
þarf kirkjan að reiða
sig á verk Heilags Anda.
Hún er afurð hans og
kraftaverk. Þess vegna
verður kirkjufólk að
trúa á hana, þvert á öll
vitsmunaleg rök.
Geir Waage
Höfundur er sóknarprestur
í Reykholti.
Kirkja hinnar ódýru náðar