Morgunblaðið - Sunnudagur - 02.12.2012, Side 56

BÓK VIKUNNAR Þjóðin hefur sannarlega ekki gleymt
hinum nægjusama og æðrulausa Gísla á Uppsölum því
ævisaga hans er ofarlega á metsölulista.
Bækur
KOLBRÚN BERGÞÓRSDÓTTIR
kolbrun@mbl.is
Það var verulega gaman að fárinu í
kringum útgáfu Harry Potter-bókanna,
einfaldlega vegna þess að þar voru á
ferð bækur sem heilluðu börn um allan
heim. Það er svo gott að vita af því að
börn vilji lesa bækur upp á mörg
hundruð síður. En svo kom að því að
endurtaka átti leikinn vegna fullorð-
insbókar sem höfundur Harry Potter,
J.K. Rowling, sendi frá sér. Það virkaði
engan veginn jafn sjarmerandi. Þetta
auglýsingaskrum hefur örugglega skilað
Rowling einhverju í kassann en kom
samt í bakið á henni. Dómar í erlendum
blöðum um bók hennar Casual Vacancy
(Hlaupið í skarðið) voru sumir hverjir
afar grimmir og miskunnarlausir. Það
er reyndar alþekkt að um leið og ein-
staklingur hefur öðlast mikla frægð á
einhverju sviði þá kemur að því að
gagnrýnendum finnst nóg komið af lofi
og vilja draga höfundinn niður á jörðina
og senda honum
því skilaboðin
ónotalegu: Þú ert
nú ekkert svo sér-
stakur/sérstök.
Hvernig bók er
Hlaupið í skarð-
ið? Hún er engan
veginn jafn slæm
og hörðustu gagn-
rýnendur vilja
vera láta og að
mörgu leyti at-
hyglisverð. Rowling ætlaði sér að skrifa
skáldsögu í stíl 19. aldar skáldsagna.
Charles Dickens hefur verið nefndur í
því sambandi en Rowling getur ekki
stælt hann því til þess skortir hana stíl-
fimi og húmorískan sans. Hún kann
hins vegar að skapa persónur, eins og
unglingsstúlkuna ógæfusömu sem er að-
alpersóna Hlaupið í skarðið. Sagan af
henni hlýtur að snerta lesendur.
Bók Rowling er afar drungaleg, full
af átökum og heift milli persóna. Svart-
sýnin kann að fæla einhverja lesendur
frá. Endirinn er svo þannig að helst
minnir á Thomas Hardy, breska 19.
aldar rithöfundinn sem var einstaklega
leikinn í að steypa sögupersónum sínum
í ógæfu. Þannig tókst Rowling að vissu
leyti að skrifa skáldsögu sem minnir á
dramatískar skáldsögur 19. aldar.
Henni tekst svo algjörlega að ná lengd-
inni því bók hennar er rúmlega 500 síð-
ur.
Rowling hefur ótvíræða hæfileika en
það á við hana, líkt og marga aðra
heimsfræga og forríka rithöfunda, að
hún þarfnast nauðsynlega ritstjóra sem
segir henni að strika út og skrifa upp á
nýtt.
Orðanna hljóðan
ROWLING
FYRIR FULL-
ORÐNA
Fullorðinsbók eftir
J.K. Rowling.
F
yrsta skáldsaga Davíðs Þórs Jóns-
sonar guðfræðings er vísindaskáld-
saga og nefnist Orrustan um Fold.
Þegar Davíð Þór er spurður hvort
hann sé sérstakur aðdáandi þessarar greinar
bókmennta segir hann: „Þegar ég var ung-
lingur og fór að lesa á ensku kynntu foreldrar
mínir mig fyrir Kurt Vonnegut Jr. Ég heill-
aðist gjörsamlega af verkum hans. Þótt
Vonnegut sé ekki hreinræktaður vís-
indaskáldsagnahöfundur þá eru ákveðnar
bækur hans hreinn vísindaskáldskapur. Þann-
ig kviknaði áhugi minn á vísindaskáldskap.
Svo fór ég að lesa höfunda eins og H.G. Wel-
les, Jules Verne, Isaac Asimov, Douglas
Adams og John Wyndham sem er mikið eft-
irlæti mitt. Miðað við fólk í kringum mig hef
ég lesið töluvert mikið af vísindaskáldskap.
Það kom vinum mínum ekkert á óvart að þeg-
ar ég skrifaði skáldsögu þá væri það vís-
indaskáldsaga.
Mér finnst skrýtið hvað þessi flokkur bók-
mennta hefur legið óbættur hjá garði í ís-
lenskri skáldsagnagerð. Í heimsbókmennt-
unum er vísindaskáldskapur áberandi og stór
geiri og rúmar svo ótal margt. Það er til al-
gjört drasl en mörg af flottustu bókmennta-
verkum 19. og 20. aldarinnar eru vísinda-
skáldskapur. Hvað er 1984 eða Brave New
World annað en vísindaskáldskapur?“
Er skáldsagan þín einhvers konar ádeila?
„Auðvitað, en fyrst og fremst er ég að
reyna að segja skemmtilega og spennandi
sögu. Það má segja að bókin sé predikun út
frá Matthíasi 5.13: Þér eruð salt jarðar. Ef
saltið dofnar þá er því hent og traðkað á því.
Semsagt ef við látum endalaust deyfa okkur
með því sem okkur finnst gott að heyra en
ekki því sem við höfum gott af að heyra þá er
traðkað á okkur. Að því leyti er sagan ádeila á
þá ranghugmynd að það sé alþýðan sem
stendur í þakkarskuld við arðræningjann en
ekki öfugt.
Sagan gerist í fjarlægri framtíð á tungli í
fjarlægu sólkerfi þar sem afkomendur Íslend-
inga hafa komið sér fyrir og eru að gera þetta
himintungl að híbýli manna. Þá gera geimver-
ur árás á tunglið og barátta verður um yf-
irráðin. Það eru ekki geimkóngulærnar sem
eru stóri óvinurinn heldur getuleysi sam-
félagsins til að bregðast við utanaðkomandi vá
vegna innbyrðis sundurlyndis og spillingar.“
Er ekki erfitt að skrifa vísindaskáldsögu?
Söguþráðurinn í slíkum bókum hlýtur alltaf að
vera ótrúlegur og mjög ævintýraríkur.
„Fyrir tuttugu árum hefði spurning þín ver-
ið orðuð öðruvísi: Það hlýtur að vera óskap-
lega erfitt að skrifa íslenska glæpaskáldsögu
af því söguþráðurinn er óhjákvæmilega svo
ótrúverðugur. Núna, 20 árum seinna, er varla
hægt að fá útgefna bók nema hún sé glæpa-
saga. Ég er ekki frá því að í dag sé íslenska
vísindaskáldsagan í svipuðum sporum og
glæpasagan var fyrir 20 árum.
Með fullri virðingu fyrir íslenskum rithöf-
undum þá leiðist mér stundum þegar rithöf-
undur sest niður með autt word-skjal fyrir
framan sig og ímyndunarafl hans og hugar-
flug nær ekki lengra en svo að hann fer yfir
götuna og niður í kjallara og sýnir þar ímynd-
að morð og fer svo upp á löggustöð. Það er
eins og hugarflugið nái ekki út fyrir póstnúm-
erið sem hann situr í.“
Þarf ekki að hafa mikið vit á tækni og vís-
indum til að skrifa vísindaskáldsögu?
„Einn vinur minn sem teflir skák lætur það
fara gríðarlega mikið í taugarnar á sér þegar
hann horfir á kvikmynd og ekkert vit er í
stöðunni á taflborðinu. Þegar maður skrifar
vísindaskáldskap þá þarf ekki endilega allt að
ganga upp en samt nógu vel til að þeim, sem
hafa eitthvert vit á efnafræði og eðlisfræði,
blöskri ekki vitleysan. Ég vona að mér hafi
tekist það. Og hví skyldu Íslenskir rithöfundar
ekki geta skrifað góðan vísindaskáldskap? Það
tók þá ekki langan tíma að ná valdi á glæpa-
sögunni.“
Barátta um yfirráð
Davíð ÞórJónsson „Ég er ekki frá því að í
dag sé íslenska vísindaskáldsagan í svipuðum
sporum og glæpasagan var fyrir 20 árum.“
Morgunblaðið/Júlíus
DAVÍÐ ÞÓR JÓNSSON SENDIR
FRÁ SÉR VÍSINDASKÁLDSÖGUNA
ORRUSTUNA UM FOLD. ÞAR HAFA
AFKOMENDUR ÍSLENDINGA KOMIÐ
SÉR FYRIR Á FJARLÆGU TUNGLI EN
SÍÐAN GERA GEIMVERUR ÁRÁS.
DAVÍÐ ÞÓR SEGIR SKÁLDSÖGU SÍNA VERA PREDIKUN ÚT FRÁ MATTHÍASI 5.13: ÞÉR ERUÐ SALT JARÐAR
Ég les mikið af grínsögum eins og um Kaftein
Ofurbrók eftir Dav Pilkey sem samdi líka
Úkk og Glúkk – Ævintýri kúng-fú-
hellisbúa úr framtíðinni sem kom út í fyrra.
Það var fyrsta bókin sem ég las sjálfur. Nú er
komin út bókin Kafteinn Ofurbrók og tikt-
úrurnar í Tappa Teygjubrók. Mig langar að
fá hana í skóinn. Áður en ég fer að sofa les ég
alltaf Dagbók Kidda klaufa – Róbbi rokkar
eftir Jeff Kiney. Kiddi er mjög fyndinn og það
eru myndasögur í bókunum um hann. Ég hef
gaman af myndasögum eins og til dæmis um
Súperman og Hulk. Nú er ég sjálfur farinn að semja teikni-
myndasögur. Sú fyrsta heitir Kafteinn Gleraugu og kokhrausta
móðan og nú er ég að semja söguna Kafteinn Gleraugu og
ótuktin. Þessi ótukt snarar gleraugun af kafteininum. Það er gam-
an að lesa það sem maður vill lesa!
Í UPPÁHALDI
KRISTJÁN SKÍRNIR
KRISTJÁNSSON
BRÁÐUM 8 ÁRA
Kristján Skírnir Kristjánsson les ekki bara mikið heldur semur hann
teiknimyndasögur um Kaftein Gleraugu.
Morgunblaðið/Kristinn
Kafteinn Ofurbrók er í
uppáhaldi.
56 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 2.12. 2012