Morgunblaðið - 11.04.2013, Blaðsíða 24

BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
V
ísbendingar eru um að
tekjur margra laun-
þega séu undir þeim
neysluviðmiðum sem
sérfræðingar velferð-
arráðuneytisins reiknuðu út og vel-
ferðarráðherra kynnti almenningi í
febrúar 2011.
Vísbendingar um þetta er að
finna í samanburði á tölum Hag-
stofu Íslands yfir meðaltal heildar-
launa í fyrra annars vegar og fram-
reikningi á dæmigerðu neyslu-
viðmiði hins vegar. Ráðuneytið
reiknaði einnig út grunnviðmið og
skammtímavið og er horft fram hjá
þeim hér.
Skal tekið fram að viðmiðin
endurspegla áætlaða tekjuþörf en
hún getur verið mismunandi milli
einstaklinga og er því ekki algild.
Samkvæmt Hagstofu Íslands
voru heildarlaun á almennum vinnu-
markaði 510.000 krónur að meðal-
tali í fyrra og heildarlaun opinberra
starfsmanna 463.000 krónur.
Er þá átt við heildarlaun að
meðtalinni yfirvinnu og óreglu-
legum greiðslum. Hlunnindi og
akstursgreiðslur eru hins vegar
ekki meðtalin, né heldur greiðslur í
lífeyrissjóð. Átt er við laun fyrir
skatt.
Voru heildarlaun að meðaltali
447.000 krónur á almennum vinnu-
markaði 2008 og 401.000 krónur hjá
opinberum starfsmönnum og höfðu
því hækkað um 14% annars vegar
og 15% hins vegar í lok síðasta árs.
Miðgildið var 450.000 krónur
Séu heildarlaun fullvinnandi
einstaklinga sundurliðuð, þ.e. laun
einstaklinga sem eru í 90% dag-
vinnuskyldu eða meira, kemur í ljós
að fjórðungur launamanna á al-
mennum vinnumarkaði var að
meðaltali með 355.000 krónur í laun
í fyrra og sama hlutfall opinberra
starfsmanna með 339.000 krónur í
laun. Miðgildið var 450.000 krónur á
almennum vinnumarkaði en 415.000
krónur hjá opinberum starfs-
mönnum.
Þýðir það að helmingur var
með lægri laun en helmingur með
hærri laun. Fjórðungur launamanna
var hins vegar með meira en
581.000 krónur í heildarlaun á al-
mennum markaði í fyrra og opin-
berir starfsmenn í sama hópi með
meira en 537.000 kr. í heildarlaun.
Þegar Guðbjartur Hannesson
velferðarráðherra kynnti neyslu-
viðmiðin fyrir rúmum tveimur árum
var dæmigert neysluviðmið fyrir
einhleypan einstakling á höfuð-
borgarsvæðinu 218.960 krónur án
húsnæðiskostnaðar og 291.932
krónur með húsnæðiskostnaði.
Húsnæðið undanskilið
Sú breyting hefur orðið á fram-
setningu viðmiðanna á vef ráðu-
neytisins að húsnæðisliðurinn hefur
verið undanskilinn. Ráðuneytið birti
framreiknuð viðmið í síðasta mán-
uði og var dæmigert viðmið ein-
hleyps einstaklings á höfuðborg-
arsvæðinu þá 229.713 kr. án
húsnæðisliðarins.
Húsnæðisliðurinn hjá slíkum
einstaklingum vó að meðaltali
72.972 kr. 2011. Sú upphæð stendur
nú í 81.138 kr., miðað við hækkun
húsnæðisliðar skv. Hagstofu Ís-
lands, þ.e. undirvísitölu
fyrir húsnæði, hita og
rafmagn. Samkvæmt
því hefur grunnviðmið
fyrir einhleypan ein-
stakling á höfuð-
borgarsvæðinu hækk-
að í 310.851 kr. Það
fer nærri þeim launum
sem fjórðungur launa-
manna hefur í heild-
arlaun fyrir skatt.
Laun virðast fjar-
lægjast neysluviðmið
Morgunblaðið/Ómar
Við afgreiðsluborðið Neysluviðmiðum var ætlað að vera vísbending um
þær tekjur sem einstaklingar þyrftu til framfærslu. Þau eru ekki algild.
24
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. APRÍL 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
FramkomaNorður-Kóreu síð-
ustu daga sýnir vel
hvers vegna full
ástæða er til að
koma í veg fyrir að kjarn-
orkuvopn dreifist víðar en orð-
ið er, einkum til ríkja með
vafasamar og herskáar rík-
isstjórnir. Einn helsti vandinn
við að eiga við stríðsyfirlýs-
ingar norðurkóreskra stjórn-
valda er einmitt að þau búa yf-
ir kjarnorkuvopnum og þó að
áhöld séu um hvernig þeim
tækist að beita þeim í stríði
eru fáir tilbúnir að láta á það
reyna. Þess vegna kemst Kim
Jong Un upp með að halda ná-
grönnum sínum í heljar-
greipum hótana.
En um leið og óþolandi at-
hæfi Norður-Kóreu er áminn-
ing um að taka fast á öðrum
ámóta stjórnvöldum sem reyna
leynt og ljóst að verða sér úti
um gereyðingarvopn þarf að
leita allra leiða til að ná tökum
á ógnvaldinum í Pyongyang.
Í friðsælum lýðræðisríkjum
– og jafnvel í öðrum ríkjum
sem kjósa að lifa í friði við aðra
– er eðli máls samkvæmt rík
tilhneiging til að friðmælast
við illmenni sem láta dólgslega
og veifa vopnum framan í sak-
lausa borgara. Í þessu skjóli
skáka illmennin og hafa iðu-
lega sitt fram. Frægasta dæm-
ið er án efa friðkaupastefnan
gagnvart Adolf Hitler sem
byggðist á þeim misskilningi
að hægt væri að semja við slíka
menn á hefðbundnum for-
sendum. Samskiptin við Norð-
ur-Kóreu hafa að ýmsu leyti
einkennst af samskonar hug-
myndum.
Engin einföld eða hættulaus
leið er til að hemja eða jafnvel
losna við ógnvalda á borð við
stjórnvöld í Norður-Kóreu.
Enginn vill stofna
til styrjaldar með
þeim skelfilegu af-
leiðingum sem hún
hefði, þó að raunar
sé óvíst hversu vel
stjórnvöldum í norðri gengi að
halda her sínum að vopnum ef
til átaka kæmi. Margir telja þó
að heilaþvottur kynslóðum
saman hafi haft þau áhrif að
risavaxinn herinn mundi berj-
ast af hörku.
Á hinn bóginn er án efa
skaðlegt að ýta undir slæma
hegðun Kim Jong Un og félaga
með því að verðlauna hana.
Miklu nær væri að þrengja
varlega en ákveðið að þeim
með ýmsum þeim ráðum sem
fær eru en hefur of lítið verið
beitt.
Klíkan sem ræður Norður-
Kóreu býr við góð kjör og þarf
gjaldeyri til að halda lífs-
gæðum sínum. Með aðstoð
þeirra sem klíkan treystir á
ætti að vera hægt að skrúfa
fyrir þessa lífæð. Önnur leið er
að Suður-Kórea hætti sam-
vinnu um iðnaðarsvæðið norð-
an vopnlausu línunnar, en það
svæði skilar Kim og félögum
einnig töluverðum gjaldeyr-
istekjum. Þá mætti þrengja að
tölvusamskiptum ríkisstjórn-
arinnar í norðri, þó ekki væri
nema til að draga úr tölvuárás-
um hennar.
Margt annað má gera til að
þrengja að stjórnvöldum í
Norður-Kóreu og sýna þeim
þannig að stríðshótanir borga
sig ekki. Slík leið tryggir ekki
árangur, í það minnsta ekki til
skamms tíma, en hið sama má
segja um aðrar leiðir. Og stað-
reyndin er sú að ítrekaðar til-
raunir árum saman til að frið-
mælast við stjórnvöld í
Norður-Kóreu og fá þau til
aukins samstarfs hafa skilað
því ástandi sem nú blasir við.
Eftirgjöf hefur ekki
dugað gagnvart
Norður-Kóreu}
Í heljargreipum hótana
Hollande, for-seti Frakk-
lands, fór flatt á
sínu fyrsta ári á
valdastóli. Hann
sagðist í kosninga-
baráttu vera merkisberi opinn-
ar stjórnsýslu og heiðarleika
og hafði Sarkozy undir. Sar-
kozy ver sig nú fyrir dóm-
stólum.
Hollande lofaði einnig að
leggja ofurskatta á efnafólk og
kitlaði þannig öfundargenin
fyrir kjördag. Þetta tvennt
reyndist vondur kokteill þegar
í ljós kom að ráðherrar hans
höfðu komið sér upp leyni-
reikningum í skattaskjólum.
Þeir sluppu þannig ekki aðeins
undan ofursköttum eigin rík-
isstjórnar heldur
einnig undan því
að greiða
sanngirnis-
skattana sem fyrir
voru og „litla fólk-
inu“ var gert að greiða mögl-
unarlaust.
Á Íslandi kynntust menn því
að boðberar opinnar stjórn-
sýslu og gagnsæis urðu mestu
pólitísku pukrarar sem sést
hafði til er þeir komust til
valda. Nú eru menn loks að
losna við þá. Vonandi ganga
menn ekki lengra en góðu hófi
gegnir í kosningunum núna.
Það gæti hefnt sín óþægilega
falli menn í freistni. Gleði
freistingar stendur stutt, en
afleiðingin varir.
Kosningaloforðin
elta forseta
Frakklands uppi}
Franskur freistnivandi K
osningabaráttan er hafin en skil-
ar kjósendum litlu því pólitískir
umræðuþættir þar sem viðmæl-
endur eru allt að fjórtán hafa
ansi lítið upplýsingagildi. Þessir
þættir skila því kannski helst að gera kjós-
endur fremur afhuga því að kjósa litla gjamm-
flokka. Einstaka frambjóðandi virðist nefni-
lega telja að hlutverk sitt í umræðuþáttum sé
að hafa nógu hátt og tala um sjálfan sig, eins
og Sturla Jónsson gerði í tveimur umræðu-
þáttum og virtist þykja afar gott hjá sjálfum
sér meðan flestum var ljóst að hann var að
sýna dónaskap.
Flokkar hafa verið stofnaðir um sérstök
mál sem síðan kemur í ljós að eiga lítinn
hljómgrunn hjá þjóðinni og eru ekki kosn-
ingamál. Þannig var stofnaður flokkur um
stjórnarskrármálið. Sá flokkur hefur ekkert fylgi. Samt
vísa fulltrúar hans stöðugt í vilja þjóðarinnar. Annar
flokkur var sérstaklega stofnaður til að berjast gegn að-
ild Íslands að Evrópusambandinu. Ekki mælist fylgi við
flokkinn í skoðanakönnunum. Aðalfulltrúi þessa flokks,
Jón Bjarnason, mætir í umræðuþætti og getur vart um
annað talað en hið illa stofnanaveldi í Brussel. Málefnið
gerir hann hins vegar svo óhamingjusaman og mæddan
að maður óskar þess hans vegna að hann hefði hætt
stjórnmálaafskiptum og látið sér líða vel heima hjá sér.
Fulltrúar fylgislausra flokka mæta í hvern viðræðu-
þáttinn á fætur öðrum á RÚV og fá nákvæmlega jafn-
langan tíma og fulltrúar flokka sem njóta
fylgis meðal þjóðarinnar. Fulltrúar litlu
flokkanna verða svo ógurlega móðgaðir ef
fjölmiðlafólk bendir á fylgisleysi og kallar þá
„litla flokka“. Þeir svara hofmóðugir að
flokkurinn sé nýr og 40 prósent kjósenda eigi
eftir að taka afstöðu en muni rétt fyrir kjör-
dag átta sig á að þessi nýi flokkur sé einmitt
rétti flokkurinn.
Verst er að lítið fer fyrir rökræðum á milli
fulltrúa þeirra flokka sem eiga fylgi meðal
þjóðarinnar og geta komist í aðstöðu til að
framkvæma hugmyndir sínar, ólíkt örflokk-
unum. Þessir fulltrúar fá ekki tækifæri til að
takast á um málefni öðruvísi en í skeytastíl
með tug annarra frambjóðenda á milli sín.
Þetta fyrirkomulag hentar einum flokki,
Framsóknarflokknum, alveg ljómandi vel. Sá
flokkur nýtur mikils fylgis í skoðanakönnunum en fær
lítil sem engin andsvör við hugmyndum sínum frá póli-
tískum andstæðingum. Einfaldlega vegna þess að lítið
sem ekkert svigrúm er fyrir rökræður í pólitískum um-
ræðuþáttum á RÚV. Það nægir Sigmundi Davíð Gunn-
laugssyni að brosa landsföðurlega og fylgið sópast að
honum, meðan formenn annarra flokka verða æ örvænt-
ingarfyllri og glata gleði.
Pólitísk umræða í fjölmiðlum fyrir þessar þingkosn-
ingar hefur því miður engan veginn gagnast kjósendum
á þann málefnalega hátt sem hún ætti að gera.
kolbrun@mbl.is
Kolbrún
Bergþórsdóttir
Pistill
Fylgislausir flokkar
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Dæmigert neysluviðmið fyrir ein-
stætt foreldri með tvö börn á
höfuðborgarsvæðinu var
464.102 krónur árið 2011, að
meðtöldum húsnæðiskostnaði.
Hefur viðmiðið hækkað í
505.780 kr. sé gengið út frá því
að annað barnið sé í skóla-
mötuneyti en hitt í leikskóla eða
í dagvist, í skólamötuneyti og í
frístundavist. Velja þarf þessi
gildi á vef ráðuneytisins og gerir
það samanburð við viðmiðin árið
2011 ónákvæman.
Sé einstætt foreldri með þrjú
börn hækkar upphæðin úr
538.828 kr. í 597.636 kr. skv.
sömu forsendu. Hjá hjónum/
sambýlisfólki með þrjú
börn hækkar upphæðin
úr 673.239 kr. í 743.839
kr. Má ætla að það sé
yfir ráðstöfunartekjum
hjóna með meðallaun.
Hjá barnlausum hjón-
um/sambýlisfólki
hækkar viðmiðið úr
419.249 kr. í
448.008 kr.
Viðmiðin
hafa hækkað
ÞRÓUNIN FRÁ 2008