Morgunblaðið - Sunnudagur - 07.07.2013, Side 44

44 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7.7. 2013
V
esturlandabúar og kjörin stjórnvöld
þeirra líta á sig sem handhafa rétt-
lætis og lýðræðis og það tilkall er
ekki með öllu fráleitt. Lýðræðið er
vissulega meginregla þeirra við val
á valdamönnum og hefð er í þess-
um heimshluta fyrir því, að telja aðferðina hina
skástu af mörgum meingölluðum, eins og það er
gjarnan orðað.
Enn þá er hún unglamb
Lýðræðisreglan hefur þó aðeins verið í heiðri höfð
um skamma hríð, þegar horft er til sögunnar. Sé „sið-
menningin“ höfð til viðmiðunar og upphaf hennar sett
til hægðarauka við stofnun Rómaveldis Ceasars og
Águstusar frænda hans og fæðingarár og jarðvist
Krists, sem er á nálægum slóðum, hefur lýðræði í
besta falli verið nýtt í um 5% af þeim tíma og aðeins á
litlum hluta jarðarkringlunnar. Auðvitað má með
réttu benda á einstakar lýðræðistilraunir fyrir þann
upphafstíma og eins telja að lýðræði hafi gilt í rúm
200 ár og jafnvel lengur á afmörkuðum landsvæðum.
En á hitt er einnig að líta að lengi vel var kosninga-
réttur hins almenna vestræna lýðræðisskipulags
mjög takmarkaður og bundinn ýmsum skilyrðum, svo
sem um eignastöðu, kyn, háan aldur og kynþætti, svo
nokkuð sé nefnt. Löngum var það því minnihluti þjóð-
ar og það jafnvel lítill sem fékk að koma að lýðræðinu
með virkum hætti. Og stundum var lýðræðinu bein-
línis kippt úr sambandi um hríð á stórum svæðum og
í miklum menningarríkjum, t.d. fram undir miðja síð-
ustu öld og lengur í sumum tilvikum. Nægir þar að
nefna Þýskaland, Ítalíu, Spán og Portúgal til dæmis
um það ástand.
Heimsstyrjöld fyrir Pólland
Við lok síðustu heimsstyrjaldar fengu stormsveitir
kommúnisma Stalíns að læsa krumlunum um Pól-
land, Tékkóslóvakíu og Austur-Þýskaland, svo dæmi
séu nefnd. Franklín Roosevelt forseti bar mesta
ábyrgð á þeirri þróun, en hann taldi sig í pólitískum
barnaskap hafa alveg sérstakt lag á Stalín, Joe
frænda, eins og hann var kallaður manna á meðal svo
góðlátlega á göngum Hvíta hússins. Og hinn mikli
merkisberi baráttunnar gegn Hitler og rótgróinn
bolsahatari, Winston Churchill, var ekki alsaklaus
heldur, þótt Bretar væru vissulega komnir í auka-
hlutverk á síðari hluta stríðsins. Heimsstyrjöldin
seinni hófst vegna þess að Bretar og Frakkar höfðu
lýst því yfir að löndin ábyrgðust sjálfstæði Póllands
og þegar Hitler réðist inn í það land varð ekki komist
hjá að lýsa yfir stríði við Þýskaland hans. Því var það
ekki aðeins svartur blettur á sigrinum yfir Hitler að
Pólland skyldi sérstaklega fært Stalín í sigurlaun,
heldur beinlínis siðferðilegur ósigur bandamanna,
þegar sjálft tilefni allrar herferðinnar er haft í huga.
Sætir furðu að sjaldan eða aldrei er bent á hve sá
endapunktur er úr öllum takti við upphaf hinnar
miklu styrjaldar.
Stundum má gera það sem er púkó
Forystumenn helstu lýðræðisríkjanna hafa iðulega
túlkað býsna frjálslega hvaða samskipti eru við hæfi
þegar einræðisstjórnir eiga í hlut. Stundum er ófrá-
víkjanlegur siðferðislegur mælikvarði sagður notaður
og frá honum sé ekki hægt að víkja nema í algjörum
Hver dagur á sína sögu, en
sagan þarf marga daga
* Þótt ekki sé ástæða til að líkjaMorsi við þann arma þrælAdolf Hitler, þá er því ekki að
neita að sá fýr komst í kansl-
arastól Þýskalands með einhvers
konar lýðræðislegt umboð á bak
við sig og fékk embættinu úthlutað
með bréfi úr hendi lýðræðislega
kjörins forseta landsins.
Reykjavíkurbréf 05.07.13