Morgunblaðið - 03.09.2013, Blaðsíða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. SEPTEMBER 2013
Ég er efasemdarmanneskja um
Evrópusambandið, telst til þeirra
á Bretlandi sem kallast Euroscep-
tics. Ég er ekki fædd sem slík, en
reynslan hefur kennt mér að
draga í efa ágæti elítunnar í
Brussel. Árið 2001 sótti ég um
starf sem aðalendurskoðandi
framkvæmdastjórnar ESB. Mínar
hugmyndir um Evrópusambandið
voru aðrar þá en nú. Ég var þeirr-
ar trúar að ríkjabandalagið stuðl-
aði að samvinnu ríkja Evrópu. Ég
hélt að það yrði vettvangur um góða siði og
stuðlaði að vexti og viðgangi Evrópu og um leið
friði á þeim grunni sem Nato hafði lagt.
Ég er viss um að margir Evrópubúar deildu
þessum skoðunum með mér, það er þangað til
fjármálakreppan opnaði augu þeirra. Augu mín
hins vegar opnuðust strax eftir að ég hafði haf-
ið störf fyrir framkvæmdastjórnina. Ég varð
furðu lostin á skorti á gagnsæi og eftirliti með
eyðslu á skattfé almennings en þó enn meir á
staðföstum ásetningi kerfiskarla um að koma í
veg fyrir umbætur.
Ég lagði hart að mér til að koma á umbótum
og eftirliti með útgjöldum en uppskar áreiti og
vaxandi þrýsting um að undirrita reikninga og
útgjöld sem ég taldi ólöglega til stofnað. Það er
ekkert leyndarmál að ég var rekin fyrir að
neita að undirrita reikninga og útgjöld fram-
kvæmdastjórnar ESB.
Ég hygg að þessi niðurstaða hafi verið þeim
ógleymanleg, ekki síður en mér. Hvernig gat
það gerst að embættismaður stefndi starfi sínu
í hættu og byði voldugri elítunni byrginn? Tími
minn í starfi fyrir framkvæmdastjórnina var
lærdómsríkur, ekki aðeins er lýtur að fjár-
málum ESB heldur líka vegna linnulítillar við-
leitni kerfiskarla til að koma á fót Bandaríkjum
Evrópu.
Skattfé skiptimynt fyrir völd
Framkvæmdastjórn Evrópusambandsins
freistar að ná til sín eins miklu skattfé íbúa
Evrópu og kostur er vegna þess að fjármagn er
lykilþáttur í að afla stuðnings vítt og breitt um
álfuna. Framkvæmdastjórnina varðar lítt um
hvernig skattfé er eytt á meðan henni er sýnd
tryggð fyrir „gjafmildina“. Brussel hefur orðið
að nokkurs konar griðastað misheppnaðra
stjórnmálamanna sem hafa haldið til Brussel
og fengið feit embætti eða sæti á Evrópuþing-
inu. Það er engin tilviljun að mikill fjöldi fyrr-
verandi ráðherra alls staðar að úr Evrópu er í
Brussel. Þar eru fjölmargir fyrrverandi for-
sætisráðherrar sem hafa orðið meðvirkir í
óráðsíunni. Í Brussel hefur orðið til evrópsk yf-
irstétt – ný nomenklatura sem deilir ekki kjör-
um með almenningi.
Evrópuþingið meðvirkt
Fjárframlög höfðu aukist ár frá ári þar til
snemma á þessu ári að David Cameron for-
sætisráðherra náði að stöðva þensluna. Þrátt
fyrir staðfest dæmi um að skattfé almennings
hafi verið kastað á glæ, jafnvel misfarið með
það, höfðu framlögin aukist jafnt
og þétt.
Evrópuþingið, sem á að teljast
fulltrúi íbúa Evrópu, samþykkir
fjárlög framkvæmdastjórn-
arinnar um leið og þingmenn líta
framhjá þeirri staðreynd að end-
urskoðendur neita að skrifa und-
ir reikningana. Í stað þess að
veita aðhald bíta þingmenn höf-
uðið af skömminni með því að
fara fram á hækkun fjárlaga ár
frá ári.
Fjárframlög ESB eiga að
stuðla að hagvexti aðildarríkja.
En hvað gerðist í Grikklandi, svo dæmi sé tek-
ið? Grikkir fengu 60 milljarða evra í uppbygg-
ingu innviða samfélagsins á árunum 1998 til
2008. Hvert fóru þessir peningar? Svarið er að
það veit enginn. Þeir fóru í botnlausa hít. Hvert
fóru 70 milljarðar evra sem voru eyrnamerktir
Portúgal? Hvert fóru 80 milljarðar evra sem
voru eyrnamerktir Ítalíu? Hvert fóru 120 millj-
arðar sem eyrnamerktir voru Spáni? Öll eiga
þessi ríki í djúpstæðum vanda þrátt fyrir að fé
hafi verið mokað inn í þau.
Þrátt fyrir efasemdir um réttmæti þess að
heimila Grikkjum upptöku evru var þeim
hleypt inn á afar vafasömum forsendum. Efna-
hagslíf þeirra uppfyllti ekki lágmarkskröfur en
framkvæmdastjórnin virti viðvaranir að vett-
ugi. Menn lokuðu augum því markmiðið er að
koma á fót evrópsku stórríki. Nú gjalda Grikk-
ir dýru verði, allir íbúar Evrópu gjalda þessi
mistök dýru verði.
Sjávarútvegsstefnan
dragbítur á sjávarútveg í Evrópu
Eitt af því sem ég komst að í starfi mínu sem
aðalbókari framkvæmdastjórnarinnar var að
stefnuna mótar fólk með litla faglega þekkingu
og reynslu. Ég kom að stefnumótun og setn-
ingu reglugerða. Mig rak í rogastans að sjá hve
litla þekkingu búrókratar höfðu á viðskiptum
og iðnaði sem þeir þó voru að móta reglur um.
Ætla má að fólk geri kröfu til Evrópuþing-
manna um að þeir leiti sérfræðiráðgjafar frem-
ur en láta undan lobbyistum áður en þeir
greiða atkvæði en staðreyndin er sú að þingið
er bara stimpilpúði fyrir framkvæmdastjórn-
ina.
Ég vil nefna sem dæmi sameiginlega fisk-
veiðistefnu ESB, sem ég efast ekki um að Ís-
lendingar eru lítt hrifnir af. Raunar lýsti fisk-
veiðikommissarinn sjálf því yfir á síðastliðnu
ári að stefnan væri misheppnuð. Skömmu áður
en Maria Damanaki gaf út yfirlýsingu sína,
hafði ég tekið þátt í að gefa álit á tillögum um
afleiðingar sjávarútvegsstefnunnar þar sem
fram kom að 1,7 milljörðum evra hafði verið
kastað á glæ í úreldingu skipa með engum sjá-
anlegum árangri, að 90% fiskistofna eru of-
veidd og 100 þúsund störf hafa glatast í sjávar-
útvegi.
Óháðir sérfræðingar vörpuðu sökinni fyrir
þessari sóun að mestu á framkvæmdastjórn
ESB. Þeir gagnrýndu hana fyrir slakleg vinnu-
brögð og óskýrar reglur um fiskveiðar. Í þings-
áliti komst ég að þeirri niðurstöðu að fisk-
veiðistefnan stuðlaði ekki að verðmætasköpun,
heldur sóun. Hún væri dragbítur á fiskiðnað í
Evrópu. Hana ætti að leggja niður af því hún
væri sóun á almannafé.
En hvað haldið þið?
Í stað þess að kasta ónýtri stefnu á haugana
þá segjast þeir ætla að endurbæta hana. End-
urbætur sem samþykktar voru í vor eru kall-
aðar „hámarks sjálfbær arðsemi“. Ekki er tek-
ið á vandanum og línur óskýrar um hvað teljast
muni „hámarks sjálfbær arðsemi“. Þetta er
dæmi um slakleg vinnubrögð. Sama ógagnsæ-
ið, skortur á ábyrgð og skýrleika þar sem hver
höndin er upp á móti annarri er áfram við lýði í
reglugerðarfarganinu. Það hefur ekkert gerst,
engar umbætur.
Kreppan af sama meiði
Efnahagskreppan sem hrjáir Evrópu er, að
mínu áliti, af sama meiði.
Fólk skammar banka blóðugum skömmum,
með réttu, en að mínu áliti þá ber fram-
kvæmdastjórnin ríka ábyrgð á kreppunni.
Ríkjum, sem ekkert erindi áttu í evrusam-
starfið, var fyrirhyggjulaust ýtt inn. Þau voru
allt of skuldsett. Menn lokuðu augum í þeirri
von að ESB-peningaaustur myndi leysa vanda.
Ekkert eftirlit var með ráðstöfun fjármuna.
Ekkert eftirlit var með peningaaustrinum.
Framkvæmdastjórnin lagði upp með að
skapa „stærsta þjónustumarkað veraldar“ á
meðan hún ráðstafar fyrst og fremst fjár-
munum inn í evrópskan landbúnaðar- og sjáv-
arútveg. Lítt eða ekki var hirt um nýsköpun og
rannsóknir, uppbyggingu iðnaðar og frum-
kvöðlastarf.
Niðurstaðan blasir við: evrópskur iðnaður er
í sárum og hinir miklu þjónustumarkaðir kom-
ust aldrei á flug.
Bönkum er kennt um en í stað þess að loka
hefur gjaldþrota bönkum verið bjargað án skil-
greindra markmiða eða skilyrða. Ekki er hirt
um að skattfé renni í arðsamar fjárfestingar.
Getum við vænst þess að þeir sem hafa skap-
að glundroðann séu með lausnir? Nei, alls ekki!
Brussel hefur, líkt og ávallt, komið fram með
patent-lausnir – „one size fits all“ – til þess að
takast á við vanda og þar með litið fram hjá rót-
um vandamála sem mismunandi ríki áttu við að
glíma. Öll hafa ríkin verið sett í spennitreyju
evrunnar.
Í Grikklandi voru opinberar skuldir afar há-
ar, jafnvel þegar þjóðin gekk til evrusamstarfs-
ins. 50% af vinnandi fólki störfuðu fyrir ríkið og
25% höfðu ríkið sem helstu tekjulind. Aðhalds-
aðgerðir gáfu Grikkjum enga valkosti. Þar er
iðnaður vanþróaður og eina leið þeirra út úr
kreppunni var ferðaþjónusta en með evrunni
eru þær dyr lokaðar. Ekkert bólar á raunveru-
legum umbótum.
Á Spáni, þar sem opinberar skuldir eru ekki
miklar, 36%, og fjárlagahalli 4,5%, er fast-
eignabólan rót vandans. Lágir vextir mögnuðu
vandann. Fjölmargir hafa misst eignir sínar og
lamaðir bankar eru uppfullir af eignum á upp-
sprengdu verði. Í stað þess að taka á vandanum
var ákveðið að bjarga bönkunum í stað þess að
loka þeim sem engin von er til að bjarga. Þjóð-
arskuldir hafa vaxið og lítið fjármagn fer til
uppbyggingar iðnaðar. Bólan er sprungin en
vandinn óleystur, atvinnuleysi er yfir 25% og
yfir 50% meðal ungs fólks. Svipaður vandi er í
Portúgal, Ítalíu og Írlandi þar sem allt of hægt
miðar að endurreisn.
Íslendingar hefðu verið
settir í patentpakka
Lítum til Íslands þegar kreppan skall á.
Hefðu íslensk stjórnvöld getað gripið til þeirra
ráðstafana sem þau gerðu ef þjóðin hefði verið
með evru og innan ESB? Auðvitað ekki. Ykkur
hefði verið skóflað í sama patentpakkann og
öðrum þjóðum: „one size fits all.“
Íslendingar hafa farið í gegn um þrengingar
en þið sjáið ljósið fyrir enda ganganna. Þið haf-
ið þraukað og eruð ykkar eigin herrar.
Sem betur fer hefur ríkisstjórn ykkar ákveð-
ið að hætta aðlögunarviðræðum. Það er rétt
ákvörðun að mínu mati. Ég vona að Alþingi
staðfesti þessa ákvörðun og ef þarf þjóð-
aratkvæðagreiðslu. Ég hef ekki komið til Ís-
lands til að prédika, heldur til þess að láta í ljósi
vonir mínar og væntingar um að þið standið ut-
an ESB.
Það er auðvelt að ganga
í ESB en erfitt að komast út
Að fenginni reynslu þá verð ég að vara ykkur
við Brussel-maskínunni. ESB mun ekki leggja
árar í bát og þeir munu reyna að ýta aðlög-
unarferlinu inn um bakdyrnar. Þeir hafa þegar
skrúfað fyrir aðlögunarfé. Þeir hóta við-
skiptaþvingunum vegna makrílsins og fleira
verður tínt til.
Ég er efasemdarmanneskja um ESB, svo-
kallaður Eurosceptic og hef undanfarinn ára-
tug barist fyrir því að Bretland yfirgefi ESB.
Það er ekki einfalt verk að ganga á dyr en ég
trúi að Íhaldsflokkurinn í Bretlandi sé á réttri
leið í átt að fullveldi. David Cameron freistar
þess að ná betri samningi fyrir Bretland. Hann
stefnir að því að breska þjóðin gangi til þjóð-
aratkvæðagreiðslu um ESB. Ég styð viðleitni
forsætisráðherra og vonast til að Evrópusam-
bandið verði vettvangur samvinnu líkt og mörg
okkar dreymdi um. Mér sýnist Angela Merkel
líka vera með efasemdir. Í ræðu nýlega komst
hún svo að orði að leiðtogar Evrópu þyrftu að
koma saman til þess að taka á vanda álfunnar:
„inter-governmental talks.“ Er verið að opna
möguleika á nýrri nálgun?
Íslendingar, munið að það er auðvelt að
ganga í Evrópusambandið en afar erfitt að
komast út!
Eftir Mörtu Andreasen »Ég varð furðu lostin á skorti
á gagnsæi og eftirliti með
eyðslu á skattfé almennings
en þó enn meir á staðföstum
ásetningi kerfiskarla um að
koma í veg fyrir umbætur.
Marta Andreasen
Reynslan hefur kennt mér að
efast um elítuna í Brussel
Höfundur er Evrópuþingmaður fyrir breska
Íhaldsflokkinn.
Nýnemadagar Margt var um manninn á Háskólatorgi í gær, á fyrsta degi nýnema- og stúdentadaga í Háskóla Íslands. Um 3.500 nemendur hefja nám í skólanum nú í upphafi skólaárs.
Kristinn