Morgunblaðið - 10.02.2014, Blaðsíða 35

mannahafnar á sama tíma og djúp-
stæð og víðtæk umræða var í
dönskum fjölmiðlum um bullandi
húsnæðisbólu. Þannig að þessi kaup
voru ekki skynsamleg úr frá efna-
hagslegum forsendum. Menn voru
að kaupa sér verðlaunagripi miklu
frekar en að þeir væru að fjárfesta.
Svo komum við að gjaldmiðlinum.
Við erum inni á 500 milljóna manna
Evrópumarkaði með gjaldmiðil fyrir
300.000 manna þjóð, krónu sem
fleytist eins og korktappi upp og
niður.“
Í bókinni fjallarðu um íslensk
stjórnmál og sjálfsmynd þjóð-
arinnar. Hver er niðurstaðan þar?
„Ef maður kafar ofan í pólitíska
sjálfsmynd þjóðarinnar sem þróað-
ist í sjálfstæðisbaráttunni þá fól hún
í sér tvíþætta kröfu, annars vegar að
vera fullvalda ríki, sjálfstæð þjóð og
öðrum óháð, en um leið átti Ísland
að verða venjulegt vestrænt velmeg-
unarríki sem væri viðurkennt af
öðrum sem jafningi. Þessar tvær
kröfur fela í sér togstreitu og það er
þetta skýringamódel sem ég legg til
grundvallar í bók minni. Ég held að
það sé hægt að útskýra íslenskt
efnahagslíf, tengslin við umheiminn
og viðbrögðin við hruninu út frá
þessu módeli sem byggist á því
hvernig hin pólitíska sjálfsmynd
virkar. Við vildum vera sjálfstætt og
fullvalda ríki og þess vegna vorum
við ekki innan sameiginlegra stofn-
ana í Evrópu en við vildum líka vera
venjulegt vestrænt velmegunarríki
og þess vegna vorum við á sameig-
inlegum innri markaði Evrópu.
Þetta útskýrir líka af hverju menn
keyra svona harkalegar bólumynd-
andi efnahagsstefnur og víkja frá
sér öllum varnaðarorðum, sér-
staklega ef þau koma að utan því
þau eru flokkuð sem árás útlendinga
á Íslendinga.“
Handstýrt hagkerfi
Þú víkur líka í bókinni að lífeyr-
issjóðakerfinu, verkalýðshreyfing-
unni og fjármálaöflunum.
„Fjármagnið verður fyrst al-
mennilega til með kvótakerfinu. Síð-
an opnast Ísland inn á Evrópska
efnahagssvæðið og þá fáum við að-
gang að stórum markaði. Einkavæð-
ingin fer af stað og þá er komið fjár-
magn, aðgangur og tæki sem
útskýrir útrásina og hina víðtæku
fjármálavæðingu í öllu samfélaginu.
Ég held því fram að nánast allt sam-
félagið hafi smitast af þessari fjár-
málavæðingu. Við vorum sem íbúar í
þessu landi meira og minna orðin
eins konar fjárfestar á markaði. Við
áttum peninga í peningamark-
aðssjóðum, við vorum að fjárfesta í
hlutabréfasjóðum og tókum lán. Við
vorum orðin þátttakendur á fjár-
málamarkaði í staðinn fyrir að vera
neytendur og launþegar. Það sem
gerist í sambandi við verkalýðs-
hreyfinguna er hluti af miklu stærri
þróun. Með þjóðarsáttinni hjöðnuðu
átökin milli verkalýðshreyfingar og
atvinnurekenda og lífeyrissjóðs-
kerfið fór svo í kjölfarið að blása út.
Lífeyrissjóðirnir fóru að fjárfesta
gríðarlega á fjármálamarkaði og
eignuðust fulltrúa í stjórnum
stærstu bankanna. Lífeyrissjóðirnir
eru í dag stærstu kapítalistar lands-
ins, þar er sparifé launafólksins
þannig að verkalýðshreyfingin fer,
eðli málsins samkvæmt, að hafa
annað augað á fjármálamark-
aðinum, en einblínir ekki á launa-
baráttuna eins og var meginmark-
miðið áður fyrr.
Menn hafa tekið það óstinnt upp
að ég sé að benda á þetta, en ég er
ekki að ásaka neinn um neitt. Held-
ur ekki að fella neina gildisdóma um
hvort þessi þróun hafi orðið til góðs
eða ills. Ég er einfaldlega að segja
að það hefur orðið eðlisbreyting sem
felst í því að hagsmunir fjármálaafl-
anna eru beintengdir við hagsmuni
verkalýðsbaráttunnar.“
Heldurðu að hér verði annað
hrun?
„Það er innbyggður kerfisgalli í
íslensku efnahagslífi sem er óskyn-
samlegur en skýrist af því að það er
verið að taka mið af ákveðnum
grundvallarkröfum í samfélaginu
sem eru andstæðar og fela í sér tog-
streitu. Meðan menn leysa ekki
þennan kerfisgalla þá verður hag-
kerfið ósjálfbært og kollsteypur
verða. Næsta kollsteypa verður allt
öðruvísi en sú fyrri, en hún mun að
öllum líkindum verða ef menn ætla
ekki að takast á við hinn undirliggj-
andi kerfisgalla. Það gengur til
dæmis ekki upp að vera á 500 millj-
ón manna fjármálamarkaði með
300.000 manna gjaldmiðil. Þess
vegna erum við núna með gjaldeyr-
ishöft. Þótt stjórnvöld segist ætla að
afnema höftin þá er það trauðla ger-
legt án þess að takast á við þennan
kerfisvanda, það væri óbærilega
áhættusamt. Vandinn er að stjórn-
málaöflin í landinu virðast ekki ná
saman um neina bærilega lausn. Því
bendir fátt til að höftum verði aflétt
í bráð. Uppbygging efnahagslífsins
gefur ekki til kynna að það sé hægt.
Hvað gerist þá: Þá skekkist allt
efnahagslífið. Núna eru menn til að
mynda að reyna að handstýra hag-
kerfinu, hið opinbera að vasast með
verðlagsmál og þætti sem eiga að
ráðast á markaði, það minnir óþægi-
lega á Sovét í gamla daga. Það geng-
ur ekki til lengdar og springur á
endanum út í verðbólguskoti.“
Morgunblaðið/Kristinn
» Lífeyrissjóðirnireru í dag stærstu
kapítalistar landsins,
þar er sparifé launa-
fólksins þannig að
verkalýðshreyfingin
fer, eðli málsins sam-
kvæmt, að hafa annað
augað á fjármála-
markaðinum, en ein-
blínir ekki á launa-
baráttuna eins og var
meginmarkmiðið áð-
ur fyrr.
„Þetta er gríðarlega dramatískt mál
á alþjóðlega vísu en það er ekki
endilega mikilll skilningur á því,“
segir Eiríkur Bergmann.
MENNING 35
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 10. FEBRÚAR 2014
Mannfræðifélag Íslands stendur
fyrir fyrirlestri sem haldinn verður
á morgun kl. 20 í Reykjavíkur-
akademíunni, Hringbraut 121. Dr.
Valdimar Tr. Hafstein, dósent í
þjóðfræði við Háskóla Íslands, mun
á honum flytja erindið „Glíman við
nútímann: Líkamsstaða, karl-
mennska og íslenski þjóðarlík-
aminn“.
„Fyrirlesturinn greinir frá þætti
glímunnar í mótun íslenskra þjóð-
félagsþegna við upphaf 20. aldar
þar sem komu saman nýjar hug-
myndir um karlmennsku, sjálf-
stæðishugsjónir og ný stéttaskipan.
Stuðst er jöfnum höndum við rit-
aðar heimildir og myndefni frá
fyrstu áratugum 20. aldar til þess
að skilja líkamstækni glímunnar og
hvernig hún mótaði nýja karlmenn
fyrir nýja öld,“ segir meðal annars í
tilkynningu frá Mannfræðifélagi Ís-
lands um fyrirlesturinn.
Líkamsstaða, karlmennska
og íslenski þjóðarlíkaminn
Miðasala | 568 8000 | midasala@borgarleikhus.is
Hamlet (Stóra sviðið)
Fös 14/2 kl. 20:00 Fös 21/2 kl. 20:00 Fös 28/2 kl. 20:00
Lau 15/2 kl. 20:00 Lau 22/2 kl. 20:00
Frægasta leikrit allra tíma. Ný kynslóð, nýjir tímar, nýr Hamlet.
Óskasteinar (Nýja sviðið)
Þri 11/2 kl. 20:00 6.k Sun 23/2 kl. 20:00 14.k Lau 8/3 kl. 20:00 20.k
Mið 12/2 kl. 20:00 aukas Þri 25/2 kl. 20:00 15.k Sun 9/3 kl. 20:00 21.k
Fim 13/2 kl. 20:00 7.k Mið 26/2 kl. 20:00 aukas Fim 13/3 kl. 20:00
Fös 14/2 kl. 20:00 aukas Fim 27/2 kl. 20:00 aukas Fös 14/3 kl. 20:00
Lau 15/2 kl. 20:00 8.k Fös 28/2 kl. 20:00 16.k Lau 15/3 kl. 20:00
Sun 16/2 kl. 20:00 9.k Lau 1/3 kl. 20:00 aukas Sun 16/3 kl. 20:00
Þri 18/2 kl. 20:00 10.k Sun 2/3 kl. 20:00 17.k Mið 19/3 kl. 20:00
Mið 19/2 kl. 20:00 11.k Þri 4/3 kl. 20:00 18.k Fim 20/3 kl. 20:00
Fim 20/2 kl. 20:00 aukas Mið 5/3 kl. 20:00 19.k Fös 21/3 kl. 20:00
Fös 21/2 kl. 20:00 12.k Fim 6/3 kl. 20:00 aukas
Lau 22/2 kl. 20:00 13.k Fös 7/3 kl. 20:00 aukas
Glænýtt verk eftir Ragnar Bragason. Grátt gaman með ógæfufólki á leikskóla
Bláskjár (Litla sviðið)
Mið 12/2 kl. 20:00 aukas Fim 20/2 kl. 20:00 4.k Lau 1/3 kl. 20:00
Fim 13/2 kl. 20:00 2.k Sun 23/2 kl. 20:00 5.k
Sun 16/2 kl. 20:00 3.k Fös 28/2 kl. 20:00
Nýtt íslenskt verk eftir ungskáldið Tyrfing Tyrfingsson
Kynfræðsla Pörupilta (Litla sviðið)
Mið 12/2 kl. 10:00 Fim 13/2 kl. 13:00 Þri 18/2 kl. 11:30
Mið 12/2 kl. 11:30 Mán 17/2 kl. 10:00 Sun 23/2 kl. 20:00
Mið 12/2 kl. 13:00 Mán 17/2 kl. 11:30 Sun 30/3 kl. 20:00
Fim 13/2 kl. 10:00 Mán 17/2 kl. 13:00
Fim 13/2 kl. 11:30 Þri 18/2 kl. 10:00
Fræðandi uppistand Pörupilta um það sem allir eru að spá í
ÍD: Þríleikur (Stóra sviðið)
Sun 16/2 kl. 20:00 3.k Sun 2/3 kl. 20:00 5.k
Sun 23/2 kl. 20:00 4.k Sun 9/3 kl. 20:00
Íslenski dansflokkurinn sýnir þrjú ný verk á kvöldinu Þríleikur
Hamlet –★★★★ – SGV, Mbl
HVERFISGATA 19551 1200 LEIKHUSID.IS MIDASALA@LEIKHUSID.IS
leikhusid.is ÓVITAR – „Kraftmikil og litskrúðug sýning.“ JVJ Fréttablaðið
Englar alheimsins (Stóra sviðið)
Fim 13/2 kl. 19:30 72.sýn. Lau 1/3 kl. 19:30 75.sýn Sun 23/3 kl. 19:30
Fös 14/2 kl. 19:30 73.sýn Sun 2/3 kl. 19:30 76.sýn Sun 30/3 kl. 19:30
Lau 15/2 kl. 19:30 Aukas. Sun 9/3 kl. 19:30 78.sýn
Sun 23/2 kl. 19:30 74.sýn Mið 19/3 kl. 19:30 77.sýn
Veilsa aldarinnar - leikrit ársins 2013. Sýningum lýkur í mars!
SPAMALOT (Stóra sviðið)
Fös 21/2 kl. 19:30 Frums. Fös 28/2 kl. 19:30 4.sýn Mið 12/3 kl. 19:30 7.sýn
Lau 22/2 kl. 19:30 2.sýn Fim 6/3 kl. 19:30 5.sýn Fim 13/3 kl. 19:30 8.sýn
Mið 26/2 kl. 19:30 Aukas. Fös 7/3 kl. 19:30 6.sýn Fös 14/3 kl. 19:30 9.sýn
Fim 27/2 kl. 19:30 3.sýn Lau 8/3 kl. 19:30 Aukas. Lau 15/3 kl. 19:30 10.sýn
Dásamleg, fáránleg della - óbærilega fyndinn nýr söngleikur!
Svanir skilja ekki (Kassinn)
Fös 28/2 kl. 19:30 Frums. Fös 14/3 kl. 19:30 7.sýn Fim 27/3 kl. 19:30 12.sýn
Sun 2/3 kl. 19:30 2.sýn Lau 15/3 kl. 19:30 8.sýn Fös 28/3 kl. 19:30 13.sýn
Fim 6/3 kl. 19:30 3.sýn Mið 19/3 kl. 19:30 Aukas. Lau 29/3 kl. 19:30 14.sýn
Fös 7/3 kl. 19:30 4.sýn Fim 20/3 kl. 19:30 9.sýn Fös 4/4 kl. 19:30 15.sýn
Lau 8/3 kl. 19:30 5.sýn Fös 21/3 kl. 19:30 10.sýn Lau 5/4 kl. 19:30 16.sýn
Fim 13/3 kl. 19:30 6.sýn Lau 22/3 kl. 19:30 11.sýn
Nýtt verk eftir Auði Övu Ólafsdóttur um undarlegt eðli hjónabandsins.
Áfram Mið-Ísland (Þjóðleikhúskjallarinn)
Fim 13/2 kl. 20:00 17.sýn Fim 20/2 kl. 20:00 22.sýn Fös 28/2 kl. 20:00 27.sýn
Fös 14/2 kl. 20:00 18.sýn Lau 22/2 kl. 20:00 23.sýn Fös 28/2 kl. 22:30 28.sýn
Fös 14/2 kl. 22:30 19.sýn Lau 22/2 kl. 22:30 24.sýn Mið 5/3 kl. 20:00 29.sýn
Lau 15/2 kl. 20:00 20.sýn Mið 26/2 kl. 20:00 25.sýn
Lau 15/2 kl. 22:30 21.sýn Fim 27/2 kl. 20:00 26.sýn
Ef hláturinn lengir lífið stefnir Mið-Ísland á ódauðleika!
Pollock? (Kassinn)
Lau 15/2 kl. 19:30 lokas.
Síðustu sýningar.
ÓVITAR (Stóra sviðið)
Sun 16/2 kl. 13:00 30.sýn Sun 2/3 kl. 13:00
Sun 23/2 kl. 13:00 Sun 9/3 kl. 13:00
Kraftmikil og litskrúðug sýning, þar sem börn á öllum aldri fara á kostum!
Karíus og Baktus (Kúlan)
Sun 16/2 kl. 16:00
Það miklu betra að hitta Karíus og Baktus í leikhúsinu en að hafa þá í munninum.
★★★★ – SGV, Mblamlet
Tjarnargötu 12 | 101 Reykjavík | sími 527 2100 | tjarnarbio.is
Horn á höfði (Aðalsalur)
Sun 16/2 kl. 14:00 Sun 23/2 kl. 13:00 Sun 23/2 kl. 15:00
Eldklerkurinn (Aðalsalur)
Lau 15/2 kl. 20:00
Ástarsaga úr fjöllunum (Aðalsalur)
Lau 22/2 kl. 14:00 Lau 1/3 kl. 14:00
Fyrirgefðu ehf. (Aðalsalur)
Fös 14/2 kl. 20:00 Frumsýning Fös 21/2 kl. 20:00 Fös 28/2 kl. 20:00
Sun 16/2 kl. 20:00 Lau 22/2 kl. 20:00
Dansaðu fyrir mig (Aðalsalur)
Fim 20/2 kl. 20:00 Lau 1/3 kl. 20:00
Sun 23/2 kl. 20:00 Sun 2/3 kl. 20:00