Morgunblaðið - 04.03.2014, Blaðsíða 14

14 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4. MARS 2014
VIÐTAL
Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
„Hægt er að segja nemanda að hann
standi sig vel, jafnvel þótt hann geri
það ekki. Þetta gerist oft á Íslandi.
En síðan fer nemandinn út á vinnu-
markaðinn og kemst fljótt að því að
sannleikurinn er allt annar. Það er
betra að segja þeim sannleikann fyr-
irfram,“ segir Þjóðverjinn Andreas
Schleicher sem er tölfræðingur hjá
Efnahags- og samvinnustofnuninni,
OECD og stundar rannsóknir á sviði
menntamála. Hann hefur yfirumsjón
með PISA, alþjóðlegri samanburð-
arkönnun OECD á þriggja ára fresti
á árangri 15 ára nemenda í lestri,
stærðfræði og náttúruvísindum.
Samtök atvinnulífsins og aðild-
arfélög þeirra fengu Schleicher til að
flytja fyrirlestur í gær á Menntadegi
atvinnulífsins.
Schleicher segir aðspurður að nið-
urstöður PISA fái að sjálfsögðu ekki
alltaf góðar móttökur, við séum ekki
alltaf ánægð með það sem við sjáum í
speglinum. Stundum líki okkur
myndin, stundum ekki.
„En ég held að ef við berum okkar
hugmyndir saman við hugmyndir og
framtíðarsýn annarra, getum við séð
hver gæðin gætu verið, árangur
nemenda, jafnræði til náms, nýting
fjármuna,“ segir Schleicher.
„Þjóðirnar hafa verið að gaum-
gæfa þessar niðurstöður. Alþjóð-
legur samanburður er aldrei full-
kominn en ég held að almennt sé
vaxandi áhugi á því að skoða mál
hnattrænt. Allir kennarar fá laun
eftir sama launastiga á Íslandi. Hvað
myndi breytast ef laun hækkuðu?
Svona mál er hægt að rannsaka með
hliðsjón af PISA-niðurstöðunum.“
Bruðlað með hrós?
– En hversu sambærileg eru gögn-
in? Og segja þau okkur sannleikann,
er sums staðar verið að fegra tölur?
„Gögnin eru sambærileg, notast er
við algerlega sambærileg þýði og við
veljum öll þýðin sjálf hjá OECD. En
við samanburðinn þarf að hafa í huga
samhengið á hverjum stað. Efna-
hagsaðstæður í t.d. Mexíkó eru allt
aðrar en í Japan. Við búum í hnatt-
rænni veröld. Góður árangur snýst
ekki lengur um að vera aðeins betri
en ég var í fyrra. Miklu fremur er
spurningin núna hvort hann er jafn
góður og þau ríki sem standa sig best
hafa sýnt að er gerlegt.
Hvort verið er að segja okkur
sannleikann [um getu nemenda], þá
verður að hafa í huga að oft veit fólk
ekki hver hann er. Kennari vinnur
oft í ákveðinni einangrun. Hann er
kannski með 20-25 nemendur í
bekknum, hann leggur sig mjög
fram. En hver segir honum að hann
standi sig vel eða illa og þá í hvaða
atriðum? Hann fær ákaflega litla
endurgjöf, samstarf milli kennara er
yfirleitt lítið í reynd, lítið milli skóla.“
– Er bruðlað með hrósið hér?
„Gögn PISA benda til þess. Það er
miklu betra að sýna strangt aðhald
frá upphafi, átta sig á því hver styrk-
ur nemendans er og hvar veikleik-
arnir eru, grípa inn og aðstoða nem-
endur í basli við að bæta sig í staðinn
fyrir að hleypa öllum í gegn sem
virðist gerast hér í talsverðum
mæli.“
– Ættu skólastjórar að geta hygl-
að góðum kennurum og refsað hin-
um?
„Ég held það. Þeir ættu að ráða
yfir alls konar meðulum og valdi til
að laða til sín góða kennara og halda
þeim. Það sjáum við gerast í skóla-
kerfum sem standa sig vel. Faglegt
samstarf í skólum byggist mjög á því
að snjallir skólastjórar séu á staðn-
um. Þeir hafa eftirlit með þróuninni,
skapa framtíðarsýnina, bera ábyrgð
á því að meta árangur. Mikilvægi
skólastjórnenda er aldrei hægt að of-
meta.“
Góður árangur í Shanghai
Hann segir að góður árangur skól-
anna í Shanghai í Kína í PISA-
könnunum sé athyglisverður.
„Við ættum að huga miklu betur
að því sem þeir eru að gera í skól-
unum í stað þess að vísa þessu á bug,
eingöngu vegna þess að niðurstöð-
urnar eru öðruvísi en hjá okkur.
Ég hef líka komið í eitt fátækasta
hérað Kína, Yunnan, sem er í suður-
hlutanum. Efnahagslega er það á
svipuðu stigi og sum Afríkulönd. En
árangurinn þar var álíka góður og í
auðugu ríki eins og Íslandi.“
– Borga þeir kennurum tiltölulega
hærri laun en gert er t.d. á Íslandi?
„Já, en þótt laun séu einn þáttur er
félagsleg staða kennarastéttarinnar
miklu ofar en á Íslandi. Þeir velja
mjög skynsamlega. Þeir hafa ekki
mikið af peningum en setja gæði
kennara og kennslu ofar í forgangs-
röðina en bekkjarstærð. Íslenskir
kennarar fá fremur léleg laun en
bekkirnir eru tiltölulega fámennir. Í
Kína segja menn: Við viljum fá besta
fólkið í kennarastéttina, viljum geta
umbunað því vel. Við viljum geta
veitt þeim atvinnuumhverfi sem veit-
ir þeim í reynd tækifæri til að klífa
upp metorðastigann. Í staðinn biðj-
um við þá um að kenna stórum
bekkjum. Þetta er ekki dýrara, bara
önnur aðferð við að nýta peningana.
En á Íslandi, svo að dæmi sé tekið,
er bara ein fær leið fyrir kennara
sem vill komast áfram og/eða fá
hærri laun: Hann verður að eldast. Í
Kína er hvatinn miklu meiri, þar er
auðveldara að sækja fram.“
– Hvað með samkeppni milli skóla
og einkarekstur í skólakerfinu?
„Hugmyndin er spennandi, fræði-
lega séð. En við höfum ekki séð vís-
bendingar í gögnunum um að ríki
þar sem samkeppni í skólakerfinu er
meiri en annars staðar eða meira um
einkarekna skóla standi sig almennt
betur en hin. Frammistaða nemenda
í einkareknum skólum er álíka góð
og í opinberum skólum þegar búið er
að taka tillit til munarins á fé-
lagslegum bakgrunni nemenda.
Það sem skiptir máli er sjálfstæði
skólans í öflugu menntakerfi. Á Ís-
landi er sjálfstæði skólanna við-
unandi en kerfið er tiltölulega veikt.
Ef eitthvað gengur illa í ákveðnum
skóla er ekki sagt frá því og enginn
grípur inn. Fátt gerist þótt nemend-
urnir dragist aftur úr, einnig vill það
gerast að ekki sé tekið eftir því þegar
eitthvað gengur vel. Upplýs-
ingastreymið er ekki nógu gott.
Stuðningskerfið er mjög veikt og
faglegt stuðningskerfi fyrir kenn-
arana er ekki mjög sterkt.“
Skynsamleg notkun á
peningum
„En einnig ber að nefna að hér
virðist vera mikið rými fyrir fólk til
að laga sig að sérstökum aðstæðum.
Tengslin milli mótunar mennta-
stefnu og þess hvernig kennarar
þróa starf sitt eru þó ekki mjög sterk
hér. Þar sem þessi mál ganga vel er
það yfirleitt svo að nám kennara er
hluti af stefnumótun, hún fer ekki
bara fram í háskólunum. Framlag
starfandi kennara er mun stærra og
þeir kenna verðandi kennurum. Best
er alltaf að læra af þeim sem eru
sjálfir í faginu í staðinn fyrir að fylla
höfuð kennaranema af fræðikenn-
ingum.
Gögn PISA sýna okkur að það sem
skiptir mestu er samþætting þess
annars vegar að í skólastofunni sé
tekin mikil og sjálfstæð ábyrgð á
starfinu og hins vegar sé hugarfar
samvinnu ríkjandi, einnig að kerfið
ráði yfir mikilli getu til að greina við-
fangsefni og stuðningsgetan sé mikil.
Þetta er uppskriftin.
Skólakerfi sem standa sig vel for-
gangsraða vel og borga kennurum
góð laun en þau verja ekki endilega
meira fé í menntamál en Ísland,
framlög hér eru í meðallagi. En þau
nota peningana skynsamlega.“
Góðum kennurum umbunað?
 Yfirmaður PISA-kannana segir aldrei hægt að ofmeta mikilvægi góðra skólastjórnenda
 Starfandi kennarar annist nám kennaranema í stað þess að lögð sé áhersla á fræðikenningar
Morgunblaðið/Golli
Skólarannsóknir Andreas Schleicher, yfirmaður PISA-kannana á námsárangri grunnskólanema í 74 löndum, segir að
menn skyldu ekki hunsa góðan árangur Kínverja. Þeir nýti oft skynsamlega þá peninga sem veitt sé til menntamála.
Ein af deildum OECD hefur frá upphafi séð um gerð PISA-kannananna á
námsárangri 15 ára nemenda en niðurstöður þeirra vekja ávallt mikla at-
hygli og stundum harðar deilur. Málið er viðkvæmt og öðru hverju hafa
niðurstöður PISA verið rengdar. Athygli vekur hve góðum árangri ýmis
Austur-Asíuríki, Kína, Singapúr og fleiri, hafa náð í stærðfræði á síðari
árum. Finnar hafa árum saman komið mjög vel út en í síðustu könnun
2012 höfðu þeir misst flugið. Og Svíar hafa einnig hrapað. Á Íslandi hefur
valdið vonbrigðum hvað árangur í lesskilningi er lélegur hjá drengjum.
PISA stendur fyrir Program for International Student Assessment [Al-
þjóðlegt mat á árangri nemenda] í lestri, stærðfræði og náttúruvísindum
um það leyti sem þeir ljúka skyldunámi. Á þessu ári verða einnig birtar
niðurstöður könnunar á hæfni nemenda til að leysa vandamál og fjár-
málalæsi þeirra. Fyrsta PISA-skýrslan birtist 2001 og voru þátttökuríkin
þá 41, nú eru þau 74, þar af tvö í Afríku, Túnis og Marokkó. Andreas
Schleicher segir að laga þurfi aðferðir PISA að aðstæðum í Afríku til að
gera marktækar kannanir þar.
PISA-könnun oft verið umdeild
HÆGT AÐ BERA SAMAN ÁRANGUR Í 74 RÍKJUM