Morgunblaðið - 04.03.2014, Blaðsíða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4. MARS 2014
Umferð Það getur verið erfitt að komast leiðar sinnar í miðborg Reykjavík-
ur og víst er að upplýsingaskiltin auðvelda ekki endilega för.
Ómar
Í sunnudagsmorgni
Gísla Marteins um síð-
ustu helgi var rætt um
aðildarumsókn Íslands
að Evrópusambandinu.
Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir fór þar
mikinn, en hún til-
heyrir háværum og
litlum minnihluta sjálf-
stæðismanna sem vill
ganga í Evrópusam-
bandið. Þorgerður kall-
aði þá sjálfstæðismenn sem fylgja
vilja stefnu flokksins „svartstakka“.
Einhverjum kann að þykja það vel til
fundið að líkja fóki, sem vill fram-
fylgja lýðræðislegri niðurstöðu, við
stuðningshóp Mussolinis sem beitti
andstæðinga hans ofbeldi og hót-
unum.
Öllu snúið á haus
Það er ekkert nýtt að hlutum sé
snúið á haus í baráttunni fyrir því að
Ísland haldi áfram að vera umsókn-
arríki í Evrópusambandið þrátt fyrir
að meirihluti landsmanna, sam-
kvæmt öllum könnunum í mörg ár,
vilji ekki ganga í sambandið. En
þarna var samt gengið lengra og af
meiri ósvífni en oft áður, enda sló
fréttastofa Ríkisútvarpsins furðu-
legustu ummælunum upp með vel-
þóknun.
Því var haldið fram að hópur
„harðlínumanna“ og „svartstakka“
hertæki stefnu Sjálfstæðisflokksins
og kæmi það fram í því að ríkis-
stjórnin hefur ákveðið að inn-
göngubeiðnin í Evrópusambandið
verði afturkölluð. Því verður vart
trúað að sá sem heldur þessu fram
hafi mikinn þátt tekið í starfi Sjálf-
stæðisflokksins. Flokkurinn hefur
jafnan verið eindregið
mótfallinn því að Ísland
gangi í Evrópusam-
bandið. Landsfundur
eftir landsfund hefur
áréttað það. Síðast lýsti
landsfundur því yfir
fyrir kosningar 2013 að
Sjálfstæðisflokkurinn
vildi slíta aðild-
arviðræðunum. Kann-
anir sýna að einungis
um 10% sjálfstæð-
ismanna vilja ganga í
Evrópusambandið.
Stefna flokksins hertekin
En því miður má finna dæmi um
að stefna Sjálfstæðisflokksins hafi
verið hertekin. En hverjir hafa gert
það? Landsfundir Sjálfstæðisflokks-
ins, stærstu stjórnmálasamkomur
Íslands, hafa alltaf verið eindregnir
gegn aðild að Evrópusambandinu.
Sama átti við um Icesave-kröfurnar.
Landsfundur Sjálfstæðisflokksins
gerði sérstaka samþykkt þar sem
hann hafnaði „löglausum kröfum
Breta og Hollendinga“. En þeir sem
urðu undir á fundinum, Evrópusinn-
arnir, þessir sem gjarnan lýsa sjálf-
um sér sem „frjálslyndum“ en öðr-
um sem „svartstökkum“, lágu í
forystu flokksins um að fara ekki eft-
ir landsfundarsamþykktum heldur
einhverju allt öðru. Og höfðu sitt
fram, með þeim afleiðingum að fylgi
flokksins hefur ekki borið sitt barr
eftir Icesave-dóminn í janúar 2013.
Fyrir kosningarnar 2013 lýsti lands-
fundur því ákveðið yfir að Sjálfstæð-
isflokkurinn vildi að ekki yrði gert
„hlé“ á aðildarviðræðum við Evrópu-
sambandið heldur skyldi þeim „slit-
ið“. Og hvernig brugðust Evrópu-
sinnarnir við? Með hefðbundnum
hávaða og stóryrðum og kröfum um
að flokkurinn tæki upp einhverja allt
aðra stefnu en landsfundur hefði
ákveðið. Allt þetta bergmáluðu fjöl-
miðlar, sem telja margítrekaðar
skoðanir þessa fámenna hóps alltaf
jafnmikil tíðindi. Eftir nokkra daga
af þessum látum gerðist það að ein-
stakir frambjóðendur tóku að tala
eins og flokkurinn vildi gera hlé á að-
ildarviðræðum og halda atkvæða-
greiðslu um framhaldið. Þvert gegn
því sem landsfundur hafði slegið
föstu.
Hámark frekjunnar
Landsfundur Sjálfstæðisflokksins
er æðsta vald í málefnum hans. Hafi
landsfundur með skýrum hætti tekið
ákvörðun um stefnu flokksins í mik-
ilvægu grundvallarmáli, þá verður
henni auðvitað ekki breytt með ein-
hverjum ummælum í sjónvarps-
þætti. Ef það eru svik að fara ekki
eftir öllu því sem sagt er í sjónvarps-
þáttum, þá eru það enn meiri svik að
fylgja ekki eindregnum sam-
þykktum landsfundar.
Það er ótrúleg frekja þegar þeir,
sem aldrei fá stefnu sína samþykkta
á landsfundi, reyna að hertaka flokk-
inn með hávaða og stóryrðum í fjöl-
miðlum í von um að þingmenn kikni í
hnjánum við skyndilegt fjölmiðlafár.
Þegar við þetta er svo bætt stór-
yrðum og ósmekklegum uppnefnum
um þá, sem einfaldlega leyfa sér að
fara eftir skýrum landsfundarsam-
þykktum, þá er frekjan komin í ann-
að veldi. Þá er hún farin að nálgast
það stig að megi fara að tala um
„frekjupungapólitík“, svo notað sé
ruddalegt orð sem ekki á heima í ís-
lenskri stjórnmálaumræðu.
Eftir Þorstein
Arnalds
»Ef það eru svik að
fara ekki eftir öllu
því sem sagt er í sjón-
varpsþáttum, þá eru það
enn meiri svik að fylgja
ekki eindregnum sam-
þykktum landsfundar.
Þorsteinn
Arnalds
Höfundur er verkfræðingur.
Svartstakkarnir
hennar Þorgerðar
Brussel | Hertaka
Rússa á Krímskaga er
hið berasta dæmi um
árás á friðartímum sem
Evrópa hefur orðið
vitni að síðan Þýska-
land nasismans réðst
inn í Súdetahéruðin
1938. Það kann að vera
í tísku að gera lítið úr
„lærdómnum frá
München“, þegar Ne-
ville Chamberlain og Édouard Dala-
dier reyndu að friða Hitler og létu
undan kröfum hans til Tékkóslóv-
akíu. En ef Vesturveldin láta sér
lynda innlimun Krímskagans – en
þetta er í annað sinn sem Vladimir
Pútín, forseti Rússlands, hefur stolið
landsvæði frá fullvalda ríki, á eftir
hertöku Rússa á Abkasíu og Suður--
Ossetíu-héruðum Georgíu – munu
leiðtogar lýðræðisríkjanna í dag
næsta örugglega sjá eftir aðgerða-
leysi sínu.
Í höfuðborgum Vesturveldanna
hafa viðbrögðin hingað til verið
blendin. Refsingarnar sem verið er
að íhuga – brottrekstur úr G8-
hópnum, til dæmis – væru hlægilegar
ef ógnin við friðinn í Evrópu væri
ekki svo alvarleg. Pútín lítur á upp-
lausn Sovétríkjanna sem mesta
harmleik vorra tíma, og hann hefur
reynt án afláts að skapa á ný hið
týnda veldi Rússlands. Ef Vestur-
veldin vilja að þau séu tekin alvar-
lega þurfa þau að vera jafnákveðin
og Pútín hefur verið.
Hin mikla velgengni Pútíns í
heimsvaldabrölti sínu hefur verið
honum nánast að kostnaðarlausu.
Evrasíubandalagið hefur rekið í rétt
hans orkurík ríki eins og Kasakstan,
Úsbekistan og Túrkmenistan.
Georgía var hlutuð í sundur árið
2008. Ríkisstjórn
Armeníu var kúguð til
þess að hafna boði Evr-
ópusambandsins um
samstarfssamning.
Nú kann hern-
aðarlega mikilvægasti
fengurinn – Úkraína –
að falla í greipar Pút-
íns. Án Úkraínu, ritaði
Zbigniew Brzezinski,
fyrrverandi örygg-
isráðgjafi Bandaríkj-
anna, hættir Rússland
að vera heimsveldi, „en
Rússland með Úkraínu kúgað til
hlýðni verður sjálfkrafa að heims-
veldi“. Og, vegna þess að mikill
meirihluti Úkraínumanna hefur enga
löngun til þess að verða hluti af
heimsveldi Pútíns, getum við verið
viss um að ríkið sem Pútín mun leiða
frá þessum tímapunkti muni verða
mjög hervætt, nokkuð líkt og Sov-
étríkin voru en án kommúnista-
flokksins við völd.
Í ljósi þess hversu mikil fífldirfska
Pútíns er verður svar heimsbyggð-
arinnar að gjalda líku líkt. Leiðtoga-
fundir og viðskiptasamningar sem
hætt er við, eða brottrekstur úr
diplómatískum skjallbandalögum
eins og G8, er ekki nóg. Aðeins að-
gerðir sem setja á áþreifanlegar við-
skiptaþvinganir sem hafa áhrif á
rússneska ríkisborgara – sem hafa,
eftir allt saman, kosið Pútín til valda
aftur og aftur – veita einhverja von
um að beina Kremlverjum frá út-
þenslustefnu sinni.
Hvaða þvinganir gætu virkað? Í
fyrsta lagi ættu Tyrkir að loka Hellu-
sundi fyrir rússneskum skipaflutn-
ingum, líkt og þeir gerðu eftir stríðið
2008 milli Rússlands og Georgíu. Þá
lokaði Tyrkland aðgangi að Svarta-
hafinu til þess að koma í veg fyrir að
Bandaríkin gripu inn í, þó að þau
hefðu, líkt og nú er ljóst, engan
ásetning til þess. Nú ætti Tyrkland
að loka sundunum ekki bara fyrir
rússneskum herskipum, heldur öll-
um kaupskipum sem stefna að rúss-
neskum höfnum í Svartahafi. Áhrifin
á efnahag Rússlands – og á hern-
aðarþreifingar Pútíns – myndu verða
talsverð.
Tyrkland hefur heimild til þess að
loka Hellusundi undir viðbót frá 1982
við Montreux-sáttmálann 1936. Í
raun gæti Tyrkland snúið réttlæt-
ingu Pútíns fyrir því að hertaka
Krímskagann – að hann sé að vernda
Rússa þar – gegn honum með því að
halda því fram að landið sé að verja
frændþjóð sína, hina tyrknesku tat-
ara, sem, í ljósi þess hversu illa Rúss-
ar fóru með þá í fortíðinni, vilja ör-
væntingarfullir vera áfram undir
stjórn Úkraínu.
Ahmet Davutoglu, utanríkis-
ráðherra Tyrklands, sneri flugvél
sinni við í loftinu í síðustu viku og
flaug til Kænugarðs til þess að bjóða
hinni nýju bráðabirgðaríkisstjórn
stuðning sinn. Recep Tayyip Erdog-
an, forsætisráðherra Tyrklands, sem
er engin veimiltíta, eins og Pútín veit
vel, ætti að fylgja því eftir með því að
loka sundunum þegar í stað fyrir
rússneskum skipaflutningum – þang-
að til Pútín kallar til baka allar her-
sveitir í Krím aftur til stöðva sinna í
Sevastopol eða til Rússlands sjálfs.
Og Atlantshafsbandalagið ætti að
bjóða Tyrklandi vernd undir fimmtu
grein Atlantshafssáttmálans ef Rúss-
ar reyna að kúga landið.
Í öðru lagi ætti Barack Obama,
forseti Bandaríkjanna, að setja á
Rússa samskonar viðskiptaþvinganir
og hann hefur sett á Írana fyrir
kjarnorkuáætlun sína. Þær þving-
anir hafa limlest efnahag Írans. Á
svipaðan hátt myndi það að neita öll-
um bönkum sem eiga viðskipti við
rússneska banka eða fyrirtæki um
aðgang að fjármálakerfi Bandaríkj-
anna búa til efnahagslegt öngþveiti
svipað því sem sást í Rússlandi strax
eftir fall kommúnismans. Það verður
að koma venjulegum Rússum í skiln-
ing um að það að leyfa Pútín – en
helsta krafa hans til leiðtogatignar er
að hann batt enda á örbirgð fyrstu
áranna eftir sovéttímann – að halda
áfram með heimsvaldasinnaða árás-
argirni sína muni verða þeim dýrt.
Í þriðja lagi ætti Obama að leggja
áherslu á það við Kínverja hver
þeirra þáttur er í að halda jafnvægi í
Evrasíu. Pútín kann að líta á upp-
lausn Sovétríkjanna sem harmleik,
en fyrir Kína var það besta gjöfin
sem þeir gátu ímyndað sér. Í einu
vetfangi hvarf heimsveldið, sem hafði
stolið milljónum hektara af kín-
versku landsvæði í gegnum aldirnar
og hótað Alþýðulýðveldinu eyðingu
með kjarnorkuvopnum, einfaldlega
af sjónarsviðinu.
Síðan þá hafa hin sjálfstæðu ríki
Mið-Asíu og jafnvel Úkraína orðið að
mikilvægum viðskiptavinum Kín-
verja. Landvinningar Rússa í
Georgíu vöktu óánægju hjá Kínverj-
um, eins og sást í ráðstefnu sjang-
hæsku samstarfsstofnunarinnar
(SCO, hópur ríkja sem inniheldur
fyrrverandi sovétlýðveldi sem deila
landamærum við Kína og Rússland)
eftir stríðið. Rússar reyndu að fá ráð-
stefnuna til þess að viðurkenna sjálf-
stæði Abkasíu og Suður-Ossetíu, en
meðlimir SCO þrjóskuðust við. Mið-
Asíuríki hópsins – Kasakstan, Kírg-
istan, Tadsjíkistan og Úsbekistan –
hefðu ekki staðið uppi í hárinu á
Kreml nema með stuðningi Kína.
Í dag, hins vegar, mun Xi Jinpiang
hugsanlega þurfa að vera skýrari í
svörum sínum við fífldirfsku Pútíns. Í
raun mun hin sanna prófraun á þá
kröfu Kínverja að þeir séu ábyrgð-
arfullir hagsmunaaðilar í samfélagi
þjóðanna koma brátt hjá Sameinuðu
þjóðunum. Mun Kína styðja við aug-
ljós brot Pútíns á alþjóðalögum, eða
mun landið styðja við landamæri
Úkraínu?
Það eru aðrar hugsanlegar refsi-
aðgerðir tiltækar. Hægt er að hafna
og kalla til baka vegabréfsáritanir
fyrir alla embættismenn Rússa.
Hægt er að frysta eigur, sérstaklega
þeirra sem hafa verið hvítþvegnir af
ólígörkum nálægum Pútín. Aðeins
þegar sársaukinn verður óbærilegur,
sérstaklega fyrir elítuna, verður
þetta kampf Pútíns sigrað.
Gjald þess að gera ekki neitt er
hátt. Óteljandi lönd, frá Japan til Ísr-
aels, treysta á skuldbindingu Banda-
ríkjanna um að þau muni svara
hraustlega fyrir alvarleg brot gegn
heimsfriðnum. Það sem meira er,
þegar Úkraína gaf frá sér kjarn-
orkuvopn sín árið 1994 var það gert
með þeim ítrekaða skilningi að
Bandaríkin (og Bretland, Frakkland
og Rússland) myndu tryggja landa-
mæri þess. Ef Krím er innlimað gæti
enginn sagt neitt gegn Úkraínu ef
landið myndi bæta kjarnorkuvopn-
um í varnarbúr sitt (sem landið hefur
enn tæknilega getu til þess að gera).
Þegar Chamberlain sneri aftur frá
München sagði Winston Churchill
við hann: „Þú fékkst valið á milli
stríðs og smánar. Þú valdir smánina
og þú munt fá stríð.“ Obama og aðrir
vestrænir leiðtogar standa frammi
fyrir svipuðu vali. Og ef þeir velja
smánina er hægt að vera öruggur um
það að Pútín mun óhræddur gefa
þeim meira stríð.
Eftir Charles
Tannock » Gjald þess að gera
ekki neitt er hátt.
Óteljandi lönd, frá Jap-
an til Ísraels, treysta á
skuldbindingu Banda-
ríkjanna um að þau
muni svara hraustlega
fyrir alvarleg brot gegn
heimsfriðnum.
Charles Tannock
Charles Tannock situr í utanríkis-
málanefnd Evrópuþingsins. Greinin
heitir á frummálinu Putin’s Kampf.
©Project Syndicate, 2014.www.proj-
ect-syndicate.org
Barátta Pútíns