Morgunblaðið - 05.05.2014, Síða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 5. MAÍ 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Það ætti ekkiað vefjastfyrir mörg-
um að skattar eru
ekki uppspretta
þess sem gera
skal. En það gerir það samt.
Skattsvikarar eru ekki hátt
skrifaðir og ættu ekki að vera
það. En með sama hætti er það
viðurkennt að skattheimta get-
ur fengið á sig einkenni lög-
brota gangi hún úr hófi fram.
Þá er ekki verið að tala um
efnahagslegt eða stjórn-
málalegt óhóf.
Í nýlegum dómi Hæsta-
réttar um svokallaðan „auð-
legðarskatt“ er vikið að því að
löggjafanum sé ætlað verulegt
svigrúm til að ákvarða hvenær
skattar séu innan marka sem
lesa megi út úr stjórnarskrá
landsins. En í slíkum orðum
felst einnig staðfesting dóms-
ins á þeirri kunnu staðreynd
að mörk séu svo sannarlega
fyrir hendi, og þau verði
stjórnvöld landsins og þing-
meirihlutinn, sem veitir þeim
völdin að virða.
Stjórnmálamenn geta þann-
ig, að mati nefnds dóms, á
grundvelli síns lýðræðislega
umboðs ákveðið skattlagningu,
sem er mjög íþyngjandi fyrir
afmarkaðan hóp, og þess
vegna ekki almenn og þótt hún
sé til þess fallin að ganga á
eignir þess sem skattlagður er.
Slíkt „svigrúm“ þykir ýmsum
auðvitað fremur frjálslega
ákveðið. En þegar rökstuðn-
ingur dómsins er skoðaður fer
vart á milli mála að sérstakar
aðstæður (bankahrun) og það,
að svo óvæginn skattur sé
tímabundinn, hefur stuðlað að
þeirri niðurstöðu sem varð.
Þess vegna þótti skattheimtan
standast gagnvart þeim rökum
að hún hyggi nærri eignarrétt-
arákvæðum stjórnarskrár-
innar.
Hinir skattaglöðu stjórn-
málamenn hafa sjálfsagt vitað
hversu nærri þeir væru því að
fara yfir strikið. Þess vegna
hafa þeir ákveðið að hafa þessa
tilteknu skatta tímabundna og
vísa til þeirra almennu vand-
ræða sem orðið höfðu í land-
inu. Það létu þeir sig hafa þótt
þeir sjálfir hefðu löngum kall-
að eftir óhófssköttum af því
tagi í vísun í pólitískt réttlæti.
Þeir voru og eru þeirrar skoð-
unar að því meira sem hið op-
inbera tekur til sín af því sem
fólk aflar, því betra. Ríkið sé
best til þess fallið að vera í því
hlutverki að ráðstafa sem
stærstum hluta þess sem erfiði
hvers og eins skapar.
Í stjórnarandstöðu eða þenj-
andi sig á fokksfundum með
samherjum lenda menn ekki í
árekstrum við veruleikann,
þegar veifað er slíkum jafn-
réttissjónarmiðum, eins og
þau eru gjarnan
kölluð. En veru-
leikinn er fljótur
að gera vart við
sig, þegar ábyrgð-
in hefur tekið við
af upphrópununum, að
minnsta kosti að nokkru leyti.
Fyrir tæpum tveimur ára-
tugum voru fjármagns-
tekjuskattar mjög háir á Ís-
landi. Prósenturnar þær voru
svo sannarlega í fullu sam-
ræmi við skattaleg jafnræð-
issjónarmið, eins og það er
stundum kallað. En skatturinn
sá, sem riddarar réttlætisins
þóttust mega vera svo montnir
af, skilaði lengst af sáralitlum
tekjum í hina sameiginlegu
sjóði landsmanna.
Á síðasta áratug seinustu
aldar voru fjármagns-
tekjuskattarnir því lækkaðir
myndarlega. Auðvitað höfðu
þeir, sem líklegastir voru til
þess, uppi nokkur hróp og köll
af því tilefni. En enn furðu-
legra varð það þó að verða
vitni að því, hvernig þeir
brugðust við þegar skatta-
lækkunin sú tók að skila mikl-
um fjármunum í ríkissjóð. Það
virtist skyndilega algjört
aukaatriði. Hinir skattaglöðu
jafnræðismenn settust niður
með reiknistokkinn og marg-
földuðu þá upphæð, sem snar-
lækkuð innheimtuprósenta gaf
af sér með gömlu skattpró-
sentunni, sem ekkert hafði
gefið og fullyrtu að fúlgur fjár
hefðu bersýnilega verið færðar
„fjármagnseigendum“ á silf-
urfati. Þeim hinum sömu sem
borguðu í reynd enga fjár-
magnstekjuskatta meðan
innheimtuprósentan fór með
himinskautum. Hugmynda-
fræðin virtist taka heilbrigða
skynsemi úr sambandi á einu
augabragði.
Þá víkur sögunni að Hol-
lande, núverandi forseta
Frakklands. Hann mætti í sína
höll nýkjörinn og uppfullur af
efnahagslegum vísdómi á borð
við þann, sem þau Steingrímur
og Jóhanna höndluðu ung og
hefur tekið upp allt pláss í far-
teski þeirra síðan. En það tók
Hollande forseta aðeins tvö ár
í embætti að sjá ljósið. Senni-
lega hefur það lagað þá sýn
forsetans betur en nokkur
gleraugu hefðu getað gert, að
hann er nú sá langóvinsælasti
sem setið hefur í því embætti í
Frakklandi í tæp 60 ár. Hol-
lande, sem gekk fram í kosn-
ingum með skattahækkana-
prógramm, sem sinn rauða
þráð, segir að nú sé skatta-
lækkunarátak framundan.
Fróðlegt verður að sjá hvort
þessi óvænta umpólun Hol-
lande forseta muni duga til að
hressa upp á ímynd hans eða
hvort henni sé ekki lengur við
bjargandi.
Skattheimta, sem
gengur of langt,
skilar sér sífellt verr }
Skattagleði sett í
skammarkrókinn
H
verfisskipulagið var fellt af eigin
liðsmönnum á föstudaginn var.
Enda kannski skiljanlegt að
meirihlutinn vildi ekki fara með
slíka kosningabombu inn í vorið.
Raunar er magnað að allt kjörtímabilið hefur
þessi meirihluti nánast verið í sífelldum átök-
um, sem þó hafa ekki bitið neitt á fylgi hans.
Sameining skólanna fór fyrir brjóstið á fólkið í
Grafarvogi, skipulagsbreytingar og breytingar
á Hofsvallagötu og Borgartúni og fleiri götum
fóru fyrir brjóstið á íbúum þar, íbúum í Skerja-
firði líst ekkert á fyrirhugaða byggð þar og
þannig má lengi telja áfram. En núna loksins
var mælirinn fullur. Núna þurfti að bjarga bíl-
skúrunum!
Það hefði ekki átt að þurfa próf úr Harvard
til að sjá að íbúar í nágrenni Hofsvallagötu
myndu ekki taka því fagnandi að allt í einu væru komin
skrítin flögg af minigolfvelli og fuglahús á miðja umferð-
argötu, væntanlega í þeirri trú að smáfuglar myndu kjósa
sér hinn allra versta mögulega stað til þess að koma þaki
yfir höfuðið. En samt var farið áfram með breytingarnar,
án þess að hafa samráð við íbúa. En samt kom það þeim
sem réðu á óvart að breytingunum væri mótmælt.
Það ætti heldur ekki að koma neinum á óvart, þó að fyr-
irtækjaeigendur við Borgartún kvarti vegna þess að bíla-
stæðum hafi verið fækkað þar, og enn síður þó að íbúar í
nágrenninu kvarti þegar sama starfsfólk og nú á bara að
hjóla í vinnuna leggur bílunum sínum í stæðin hjá þeim.
En samt er eins og enginn í ráðhúsinu skilji
hvers vegna fólk er óhresst.
Það er því kannski engin furða að meirihlut-
inn skuli hafa talið sig geta komist upp með
það að hóta óbeint stórfelldu eignarnámi og
uppbyggingu á lóðum sem fyrir löngu var búið
að ráðstafa, allt í nafni þéttingar byggðar.
Stundum er talað um NIMBY-isma, eða
„Not In My Back-Yard“. Hugtakið er einkum
notað á niðrandi hátt um fólk sem vill helst
ekki hafa neitt leiðinlegt í „bakgarðinum“ hjá
sér, hvorki flugvöll né ungt hávaðasamt partí-
fólk, hvað þá barnafjölskyldur. Eflaust á það
oft rétt á sér, að fólk sé aðeins of vart um sig
gagnvart því sem gerist í nærumhverfi þess.
Það hlýtur samt að vera ósköp skiljanlegt,
þegar á að reisa íbúðarhús með nær engum
bílastæðum, bókstaflega í bakgarðinum hjá
fólki, eins og ætlunin virtist vera á Hjarðarhaga og víðar í
Vesturbænum, að íbúar verði frekar óhressir með það.
Loksins rankaði einhver við sér við stýrið og borg-
arráðið felldi tillögur umhverfis- og skipulagsnefndar ein-
róma. En á að fagna því? Í bókun borgarráðs var því borið
við að matslýsingar hefðu verið gallaðar. Verður bætt úr
því? Eða verður bara beðið þangað til eftir kosningar, með
sama meirihluta sem hugsanlega fær viðbót frá Vinstri
grænum, og síðan keyrt aftur áfram með sama hverf-
isskipulag? Þetta er spurning sem nauðsynlega þarf að fá
svör við áður en gengið verður að kjörborðinu í lok mán-
aðarins. sgs@mbl.is
Stefán Gunn-
ar Sveinsson
Pistill
Björgum bílskúrunum!
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Þrátt fyrir að ríkissjóður veitií ár 520 milljóna kr. framlagtil tónlistarnáms á vegumsveitarfélaga og sveit-
arfélögin skuldbindi sig á móti til að
taka tímabundið yfir verkefni frá rík-
inu fyrir 230 millj. kr., er aðeins um
skammtímalausn að ræða. Ágrein-
ingur er milli stjórnvalda og sveitar-
félaga um hvernig leysa beri úr
flóknu fyrirkomulagi við fjármögnun
tónlistarnáms.
Frumvarp menntamálaráðherra
um verkefnin sem sveitarfélögin taka
yfir og framlengingu framlagsins
liggur nú fyrir Alþingi. Þar með upp-
fyllir ríkið skuldbindingar sínar
vegna tímabundna samkomulagsins
sem ríki og sveitarfélögin gerðu árið
2011 um eflingu tónlistarnáms og
jöfnun á aðstöðumun nemenda til
tónlistarnáms. Sveitarfélögin halda
því hins vegar fram að framlag rík-
isins sé ekki nægilegt. ,,Samkvæmt
upplýsingum frá Reykjavíkurborg og
Samtökum tónlistarskóla í Reykjavík
stefnir í alvarlegan rekstrarvanda
nokkurra tónlistarskóla og virðist
ljóst að einhverjir tónlistarskólar
muni ekki geta starfað með óbreytt-
um hætti á komandi skólaári,“ segir
Karl Björnsson, framkvæmdastjóri
Sambands ísl. sveitarfélaga, í umsögn
til allsherjar- og menntamálanefndar.
Karl heldur því fram að markmið
samkomulagsins frá 2011 um að
framlag ríkisins til verkefnisins
standi undir kennslu- og stjórn-
unarkostnaði á miðstigi í söng og
framhaldsstigi í söng og hljóðfæra-
leik hafi ekki gengið eftir. Ástæðan sé
m.a. sú að framlagið er hvorki tengt
verðlags- né launaþróun en jafnframt
hefur fjöldi nemenda reynst umtals-
vert meiri en forsendur sam-
komulagsins gerðu ráð fyrir.
Illugi Gunnarsson mennta-
málaráðherra og Katrín Jakobs-
dóttir, fyrrv. menntamálaráðherra,
voru aftur á móti á einu máli um það
við fyrstu umræðu um frumvarpið, að
framlag ríkisins væri viðbót til sveit-
arfélaganna sem sjálfum bæri að
leggja skólunum til það sem upp á
vantar. Illugi sagði valda vonbrigðum
að Reykjavíkurborg legði þann skiln-
ing í samkomulagið, að þar með hefði
myndast tækifæri fyrir borgina að
draga til baka fjármuni. Sagði hann
samkomulagið frá 2011 skynsamlegt
en það gæti ekki verið varanleg lausn.
Af hálfu ríkisins hafi hugsunin aldrei
verið sú að einstök sveitarfélög gætu
eða ættu þar með að draga til baka
eða verulega úr framlagi sínu til verk-
efnisins.
Mikill þrýstingur
Félag tónlistarskólakennara segist
í umsögn ekki sjá rök fyrir svo flóknu
kerfi við úthlutun á framlagi ríkisins.
Taka þurfi af allan vafa um ábyrgð
sveitarfélaga og skyldur þeirra gegn
fjárframlagi ríkisins. ,,Úthlut-
unarreglur gera ráð fyrir að
lögheimilissveitarfélag nemanda
greiði þann kennslukostnað sem út af
kann að standa en mismunandi túlk-
un ríkis og sveitarfélaga veldur því að
framkvæmd samkomulagsins er í
ólestri og rekstrarskilyrði tónlistar-
skóla ótæk,“ segir í umsögn Sigrúnar
Grendal, formanns félagsins.
Karl bendir á að nú sé mikill þrýst-
ingur á sveitarstjórnir að bæta tón-
listarskólum hallareksturinn. ,,Jafn-
framt hafa tónlistarskólar neyðst til
þess að hækka skólagjöld sem leiðir
til þess að efnaminni nemendur
hverfa frá tónlistarnámi. Að áliti sam-
bandsins er takmarkaður vilji meðal
sveitarfélaga til að framlengja sam-
komulagið við ríkið nema sátt náist
milli aðila um verulegar úrbætur,
segir í umsögn Karls.
Stefnir í alvarlegan
rekstrarvanda
Morgunblaðið/Golli
Sinfóníuhljómsveit tónlistarskólanna Takmarkaður vilji er sagður meðal
sveitarfélaga til að framlengja samkomulagið við ríkið nema sátt náist.
Samtök tónlistarskóla í Reykja-
vík vilja að lögfest verði að
sveitarfélög sem fá greitt sam-
kvæmt samkomulaginu við rík-
ið, skuldbindi sig til að gera
þjónustusamninga við tónlistar-
skólana og sveitarfélögin verði
ábyrg fyrir þessu námi með
sama hætti og almenna náminu,
þ.e. greiði þann kostnað. ,,Skól-
arnir hafa fengið að vita um
mitt skólaár hvert fjármagnið er
sem þeir fá. Þeir hafa því ekki
tök á að bregðast við og einnig
þó að þeir vilji hafa nemenda-
stýringu, þá dugar það skammt,
því þá minnka framlögin að
sama skapi. Má því segja að það
sé innbyggð hengingaról í fyrir-
komulaginu eins og það snýr að
tónlistarskólunum í Reykjavík.
Ef skólarnir hefðu þjónustu-
samninga, þá væri staðan önn-
ur,“ segir Vilberg Viggósson,
formaður samtakanna, í um-
sögn.
Innbyggð
hengingaról
TÓNLISTARSKÓLARNIR