Morgunblaðið - 18.08.2014, Blaðsíða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 18. ÁGÚST 2014
Myndefni Lausleg athugun ljósmyndara bendir til þess að Hallgrímskirkja sé mynduð á um 10 sekúndna fresti að meðaltali á helsta ferðamannatímanum í höfuðborginni.
Ómar
Nýyrðasmíði póli-
tíska rétttrúnaðarins
er ekki ný af nálinni
eða þá útvíkkun og
breyting hugtaka til að
ná ákveðnum tilgangi.
Orðasmíðin varð strax
eitt af einkennum
safnaðarins. Flótta-
maður er t.d. útlend-
ingur sem sannanlega
flýr land sitt af ótta
við að vera ofsóttur
vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóð-
ernis eða stjórnmálaskoðana.
Flóttamenn eiga rétt á að fá hér
hæli og þeir sem sækja um það
nefnast þá hælisleitendur. Fjöl-
margir útlendingar vilja fá að flytj-
ast til ýmissa landa í Evrópu í von
um betra líf. Allt of margir hafa
freistast til þess að brjóta gegn
ákvæðum laga og þykjast vera
flóttamenn án þess að vera það.
Þeir eru einfaldlega ólöglegir inn-
flytjendur, ekki hælisleitendur. Þeir
eiga sér svo ýmsa stuðningsmenn af
ýmsum toga þrátt fyrir lögbrot. Þar
á meðal má greina nokkra lögmenn
og aðra sem hafa atvinnu af hæl-
isleitendabransanum, en ríkið greið-
ir reikninginn fyrir ómak þeirra;
þeim mun fleiri, þeim mun betra.
Vinstriöfgamenn af ýmsum toga
hafa svo gerst talsmenn ólöglegra
innflytjenda. Þeir og fram-
angreindir lögmenn (ef hugtakið
vinstriöfgalögmaður væri til, gæti
það átt vel við) telja að ekki eigi að
þurfa að hlíta ákvæðum laganna og
nefna alla ólöglega innflytjendur
hælisleitendur í þessu sambandi.
Verjendur sakamanna ættu að
geta nýtt sér aðferðina. Þeir sem ná
sér í pening með því að
fara í bankann og fá
lán eru lántakendur.
Menn sem taka þá úr
sjóðum sem þeim hef-
ur verið trúað fyrir
stunda umboðssvik eða
fjárdrátt. Þeir sem
tekst að plata peninga
út úr fólki eru fjársvik-
arar þegar þeir í raun-
inni eru aðeins fjárleit-
endur (sem kynni
reyndar að verða rugl-
að saman við gangna-
menn ef betur er að gáð).
Algengast að menn afli sér varn-
ings með því að fara út í búð meðan
opið er til að kaupa vöruna. Fáeinir
fara eftir lokun og opna bara sjálfir
og taka vöruna ófrjálsri hendi. Ef
vel er gáð er þetta sama athöfnin.
Hvorir tveggja, kaupendur og hinir,
eru vöruleitendur. Ýmis niðrandi
orð um frjálstökuna þarf að hætta
að nota; útiloka þau úr málinu.
Enda full af fordómum. – Við betra
tækifæri ætla ég svo koma á fram-
færi skoðun minni á viðtöku flótta-
manna og löglegra innflytjenda. Þar
má miklu betur gera til allir hafi
hag af, flóttamenn, innflytjendur og
við Íslendingar.
Eftir Einar S.
Hálfdánarson
»Ríkið greiðir reikn-
inginn fyrir ómak
þeirra sem hafa atvinnu
af hælisleitendabrans-
anum; þeim mun fleiri,
þeim mun betra.
Einar S.
Hálfdánarson
Höfundur er löggiltur endurskoðandi
og hæstaréttarlögmaður.
Um nýyrðasmíði
pólitíska rétt-
trúnaðarins
Af og til skapast
umræða þess efnis að
unnt sé að laga áfall-
inn halla í lífeyr-
issjóðakerfinu með
hækkun iðgjalda eða
með hækkun lífeyr-
istökualdurs. Gjarnan
er fullyrt í framhald-
inu að þannig muni
þeir sem yngri eru
niðurgreiða réttindi
hinna eldri. Slíkur málflutningur er
að mestu byggður á misskilningi en
gefur tilefni til þess að gera stutt-
lega grein fyrir nokkrum meg-
inatriðum er viðkoma uppbyggingu
íslenska lífeyrissjóðakerfisins.
Almennir lífeyrissjóðir –
ábyrgð launagreiðanda
Oft er lífeyrissjóðunum á Íslandi
skipt annars vegar í almenna sjóði
sem byggjast á fullri sjóðsöfnun og
hins vegar í sjóði með ábyrgð
launagreiðanda, þ.e. ríkis eða sveit-
arfélaga. Síðarnefndu sjóðirnir eru
aðeins að hluta til fjármagnaðir
með greiðslu iðgjalda.
Almennu lífeyrissjóðunum ber
lagaleg skylda til að halda rétt-
indum sjóðfélaga í samræmi við
eignir sínar. Loforð um réttindi
þurfa því að vera til samræmis við
eignir á hverjum tíma. Það er þó
ekki svo að réttindum sjóðfélaga sé
breytt frá einum degi til annars,
heldur ber að breyta réttindum ef
munurinn á þeim og eignum fer yf-
ir 10% og einnig ef munurinn er
meiri en 5% samfellt í fimm ár. Ef
slíkt gerist ber eftir atvikum að
auka eða minnka réttindi sjóð-
félaga. Samkvæmt þessu er reglan
sú að ekki er heimilt að veita lífeyr-
isréttindi umfram eignir lífeyr-
issjóðs.
Um síðustu áramót voru al-
mennu sjóðirnir með
2% neikvæða stöðu,
sem er vel innan
þeirra marka sem skil-
greind eru sem jafn-
vægi í lögum. Sú að-
gerð að hækka iðgjöld
greiðandi sjóðfélaga
hefur ekki þau áhrif að
bæta áfallna stöðu líf-
eyrissjóðs heldur
aukast lífeyrisréttindi
viðkomandi sjóðfélaga
til framtíðar. Það er
því beinlínis rangt að
hækkun iðgjalda jafngildi því að
yngri kynslóðum á vinnumarkaði sé
sendur framtíðarreikningur til að
bæta nútíðarvanda í lífeyriskerfinu.
Sjóðir með ábyrgð launagreið-
anda á réttindum eru ekki að fullu
fjármagnaðir með iðgjalda-
greiðslum. Í þeim sjóðum hafa
launagreiðendur gefið loforð um
ákveðin réttindi sem ekki eru til
samræmis við eignir sjóðsins. Í
þessu lífeyriskerfi ábyrgjast ríki og
sveitarfélög greiðslu mismunar
sem er annars vegar á eignum og
hins vegar skuldbindingum/
loforðum um lífeyrisréttindi. Hall-
inn á þessum sjóðum var um síð-
ustu áramót um það bil 38% af
skuldbindingum. Ef iðgjalda-
greiðslur hækka til þessara sjóða
hafa þær jákvæð áhrif á eignastöðu
sjóðsins en engin áhrif á réttindi
sjóðfélaga. Réttindin eru þannig
óháð eignum sjóðsins.
Lengra líf, færri börn
Við Íslendingar stöndum frammi
fyrir ýmsum brýnum verkefnum,
þar á meðal að takast á við afleið-
ingar þess að við lifum lengur og
eignumst hlutfallslega færri börn
en áður var. Öldruðum fjölgar og
slík breyting á aldurssamsetningu
þjóðarinnar er býsna hröð.
Í nýlegri mannfjöldaspá Hag-
stofunnar er gert ráð fyrir því að
Íslendingum 67 ára og eldri fjölgi
úr 36 þúsundum árið 2013 í 98 þús-
und árið 2060. Þetta er 173% aukn-
ing á nokkrum áratugum. Vegna
sjóðsöfnunar í íslenska lífeyrissjóði
erum við betur í stakk búin en
flestar aðrar þjóðir til að mæta
breyttri aldurssamsetningu þjóð-
arinnar.
Vegna hækkandi lífaldurs hefur
komið til tals að hækka
lífeyristökualdur fremur en að
lækka lífeyrisgreiðslur til að eignir
lífeyrissjóða standi undir skuld-
bindingum þeirra til framtíðar.
Með hækkun lífeyristökualdurs er
unnt að tryggja að hærri iðgjalda-
greiðslur skili hærri lífeyr-
isgreiðslum fremur en að standa
undir lengra eftirlaunatímabili.
Reglulega eru gefnar út nýjar
lífslíkutöflur og vegna aukins lang-
lífis aukast skuldbindingar sjóð-
anna. Við stöndum frammi fyrir því
að þeir sem yngri eru hafa von um
að lifa að jafnaði lengur en þeir
eldri. Það er auðvitað afar jákvætt
en kostar óhjákvæmilega fjármuni
í lífeyriskerfinu.
Þegar lífeyrissjóður stendur
frammi fyrir því að eignir eru ekki
til samræmis við skilgreind réttindi
vegna aukinna lífslíkna ber sjóðn-
um að minnka réttindin. Við slíkar
aðgerðir ber að gæta jafnræðis
milli sjóðfélaga og því er það ekki
rétt að yngri kynslóðin niðurgreiði
réttindi hinna eldri.
Eftir Þóreyju S.
Þórðardóttur » Vegna hækkandi líf-
aldurs hefur komið
til tals að hækka lífeyr-
istökualdur fremur en
að lækka lífeyris-
greiðslur.
Þórey S. Þórðardóttir
Höfundur er framkvæmdastjóri
Landssamtaka lífeyrissjóða.
Hver kynslóð fjármagnar
sinn lífeyri