Morgunblaðið - 03.06.2014, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. JÚNÍ 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þ
að er ekki laust við að maður sé
hugsi í kjölfar úrslita í kosningum
sem nýafstaðnar eru, annars vegar
til Evrópuþingsins og hins vegar
til sveitarstjórna hér heima á Ís-
landi. Er það einkum af því það má finna sam-
eiginlega fleti þegar úrslitin er skoðuð og þeir
eru langt í frá að vera kræsilegir. Þvert á móti
eru þeir í flesta staði varhugaverð viðurstyggð.
Í Evrópu er það nefnilega svo að þjóðernis-
sinnuðum stjórnmálaöflum vex fiskur um
hrygg og sú ljóta þróun er ekki bara bundin við
Austur-Evrópu, þar sem kynþáttahyggja hefur
löngum verið áberandi, heldur er þessi ófélega
stemning að stinga sér niður um alla Vestur-
Evrópu hið sama. Þegar undirritaður bjó í
Frakklandi, fyrir tæpum tveimur áratugum,
þótti þjóðernissinninn Jean-Marie Le Pen
næsta hlálegur vitleysingur og skoðanir hans fengu af-
skaplega takmarkaðan hljómgrunn. Í dag er dóttir hans,
Marine að nafni og alveg af sama sauðahúsinu, einn sig-
urvegara umræddra kosninga til Evrópuþingsins og eng-
um stekkur lengur bros. Lýðskrumið hefur haft erindi
sem erfiði og árangurinn er knúinn af tortryggni og óvild í
garð útlendinga.
Þeir sem hafa séð myndband framleitt af ungliðum úr
röðum sænskra þjóðernissinna og heyrt þar skilaboðin
„Evrópa tilheyrir okkur“ vita sem er að allstaðar virðist
sama pestin búin að stinga sér niður. Hún er ógeð.
Gegnum aldirnar hefur jafnan mátt bóka að slíkar um-
gangspestir berast fyrr eða síðar hingað til lands sömu-
leiðis enda smitvænir í einhverjum mæli alls-
staðar fyrir. Á meðan farsóttir fyrri tíma
bárust hingað til lands með skipum og lögðust
á líkama hinna smituðu þá berast nýju veik-
irnar hinsvegar með fjölmiðlum og gera þá
sjúku veika á sinninu; þeir líta með hræðslu og
vanþóknun á útlendinga og fólk af öðrum
trúarbrögðum og telja þá hinar mestu for-
dæður upp til hópa sem ekkert muni hér gera
nema spilla draumalandinu í bak og fyrir. Það
var þá!
Verst er þó að sjá fólk í framlínu stjórnmál-
anna skara eld að þessum ömurlegu glæðum –
sem eiga ekki að fá lifað í upplýstu samfélagi á
21. öldinni – til þess eins að hafa af því skamm-
tíma hagsmuni í baráttunni um völdin. Maður
skyldi ætla að slíkur hugsunarháttur væri ekki
til staðar hér á landi nú til dags en nýafstaðin
kosningabarátta sýndi og sannaði að lengi má ofmeta
mannfólkið og þegar allt annað um þraut – mannaskipti í
forystunni, samkrull fyrir flugvallarvini og hvaðeina – tók
Framsóknarflokkurinn slaginn og ákvað að höfða til fá-
fræði og tortryggni í garð múslima. Því hefði ég trauðla
trúað fyrirfram en á minn sann, Framsókn hefur enn á ný
slegið eigið met í því að seilast langt á lokasprettinum þeg-
ar raunveruleg málefni duga ekki til.
Að höfða til lægstu og heimskulegustu hvatanna hjá al-
menningi til að skara eld að eigin köku er ómerkilegt
kosningabragð sem landsmenn hefðu átt að sjá í gegnum.
Góðir Íslendingar, ég hafði meiri trú á ykkur en svo.
jonagnar@mbl.is
Jón Agnar
Ólason
Pistill
Af farsóttum fyrr og nú
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Kristján H. Johannessen
khj@mbl.is
Sveitarstjórnarlögum var ífyrra breytt þannig að núer heimilt að halda rafræn-ar íbúakosningar um
ákveðið afmarkað málefni sem varð-
ar viðkomandi sveitarfélag. Féll það
í hlut Þjóðskrár Íslands að koma
upp og halda utan um kosningakerfi
sem notað er við framkvæmd þess-
ara kosninga. Tvö sveitarfélög,
Akraneskaupstaður og Rangárþing
ytra, buðu sig fram í febrúar síðast-
liðnum til þess að taka þátt í til-
raunakosningu sem fram átti að fara
um mánaðamótin apríl/maí en vegna
skamms fyrirvara var fallið frá þeim
áformum.
Rafræn kosning í skrefum
Halla Björg Baldursdóttir,
sviðsstjóri rafrænnar stjórnsýslu
hjá Þjóðskrá Íslands, segir kerfið nú
svo gott sem tilbúið. „Við verðum
tilbúin með þetta í haust og munum
nú fljótlega setja okkur aftur í sam-
band við sveitarfélögin,“ segir Halla
Björg. Samið var við spænska fyrir-
tækið Scytl um aðlögun og afnot af
kosningakerfi fyrirtækisins í
tengslum við fyrirhugaðar íbúakosn-
ingar og segir Halla Björg kerfið
vera í notkun víða um heim. „Til að
mynda völdu Norðmenn þetta kerfi
fyrir nokkrum árum og notuðu það
við framkvæmd þingkosninga 2011
og sveitarstjórnarkosninga 2013.“
Aðspurð segir Halla Björg þörf
á frekari lagabreytingum vilji menn
kjósa fulltrúa á þing eða í sveit-
arstjórnir með rafrænni kosningu
hér á landi. Hugbúnaðurinn er hins
vegar til staðar. „Okkar fannst hins
vegar mjög sniðugt að byrja á raf-
rænum íbúakosningum. Það veitir
fólki gott tækifæri til þess að kynn-
ast kerfinu áður en lengra er farið,“
segir hún. „Hugsunin í þessu var að
byrja með íbúakosningar, svo mætti
hugsanlega halda rafrænar þjóð-
aratkvæðagreiðslur en þing- og
sveitarstjórnarkosningar yrðu svo
lokaskrefið.“
Hægt að breyta atkvæði sínu
Spurð út í hvernig öryggis-
málum er háttað þegar kemur að
framkvæmd rafrænna kosninga seg-
ir Halla Björg kjósendur koma til
með að nýta sér innskráningarþjón-
ustu Ísland.is. „Þar er hægt að nota
styrktan Íslykil [sem er Íslykill og
smáskilaboð sem sent er í farsíma]
eða rafræn skilríki,“ segir hún og
bendir á að styrktur Íslykill sé í raun
tvöfalt öryggi en sambærileg leið
var einnig farin við framkvæmd raf-
rænna kosninga í Noregi.
Í umræðunni um framkvæmd
rafrænna kosninga hefur meðal ann-
ars verið bent á þá hættu að kjós-
andi kann að láta stjórnast af þrýst-
ingi frá öðrum og gangi því ekki
óþvingaður til kosninga. Halla Björg
segir hins vegar kjósendur geta
breytt atkvæði sínu allt þar til kosn-
ingu lýkur. „Viðkomandi getur kosið
eins oft og hann vill. Verði hann til
að mynda fyrir þrýstingi heima hjá
sér, þá getur hann bara farið á
næsta bókasafn eða kaffihús og
breytt atkvæði sínu því kerfið tekur
bara síðasta atkvæðið gilt.“
Þá segist Halla Björg finna
fyrir miklum áhuga sveitarfé-
laga fyrir rafrænum kosn-
ingum. „Við vorum með kynn-
ingarfund í byrjun febrúar
fyrir öll sveitarfélögin [sem
var sendur út á netinu] og
hann fékk mjög mikla hlustun,“
segir hún og bætir við að ljóst má
vera að kosningafyrirkomulag
þetta sé það sem koma
skal. „Við höfum mikla
trú á þessu.“
Rafrænar íbúakosn-
ingar með haustinu
Morgunblaðið/Heiddi
Þolinmæði Oft myndast langar biðraðir á kjörstöðum og því getur tekið
dágóðan tíma að kjósa. Rafrænar kosningar taka hins vegar skemmri tíma.
Haukur Arnþórsson, doktor í
rafrænni stjórnsýslu, segir
heldur ólíklegt að rafrænar
þing- og sveitarstjórnarkosn-
ingar fari fram hér á landi í ná-
inni framtíð.
„Ég held að þetta sé ekki
raunhæft. Þær málamiðlanir
sem við erum tilbúin til þess að
gera fyrir rafrænar kosningar
eru fyrst og fremst í íbúamálum
þar sem t.a.m. er kosið um
hundahald eða útivistartíma
barna,“ segir Haukur.
„Jafnvel þótt þetta
verkefni verði tækni-
lega leysanlegt þá
fylgja því auðvitað
miklir erfiðleikar að
vera með eftirlits-
lausan kjörfund,“
segir hann og bendir á
að undir slíkum kring-
umstæðum geti fólk
auðveldlega orðið fyrir
áhrifum.
Mjög flókið í
framkvæmd
EKKI Á NÆSTUNNI
Haukur
Arnþórsson
Umræðurnarum hinaslöku kjör-
sókn í sveitar-
stjórnarkosning-
unum taka á sig
ýmsar myndir. Fyrir fjórum ár-
um tóku menn sig til í borginni
og slógu stjórnmálunum upp í
grín og hafa síðan haft borg-
arstjóra sem hefur verið al-
gjörlega stikkfrí og enginn gert
kröfur til hans sem æðsta
stjórnanda mesta fyrirtækis
borgarinnar. Fjölmiðlarnir glöt-
uðu í heil fjögur ár ekki stöðu
sinni sem helstu blindingjarnir í
þessari uppfærslu á Nýju fötum
keisarans. Borgarstjórinn hefur
notið sín best í uppákomum,
upppuntaður í óvæntum klæð-
um, sem með tímanum urðu dá-
lítið minna óvænt.
Það er ekki þar með sagt að
þessi borgarstjóri hafi endilega
verið verri en fyrirrennarar
hans frá árinu 1908, svo ekki séu
uppi getgátur um eftirmenn í
framtíðinni. Og í raun getur
enginn verið illa svikinn yfir
framgöngu hans, því hann hafði
fyrirfram sagst myndu svíkja
allt sem hann hefði lofað. Að
vísu héldu einhverjir kjósend-
anna að það væri hið mikla
„djók“ sem var lykilorðið í kosn-
ingunum fyrir fjórum árum. En
eftir að þessi skemmtilegheit
höfðu staðið í 4 ár varð nið-
urstaðan samt sú að kjósendur
ætluðu varla að drattast á kjör-
stað í Reykjavík og gott ef þurfti
ekki að fara til Hafnarfjarðar til
að finna lakari kjörsókn.
Reyndar má segja að
skemmtiatriðin hafi haldið
áfram í Ráðhúsinu fram yfir
kjördag því að honum loknum sá
yfirkjörstjórnin í Reykjavík um
uppistandið og er ólíklegt að það
sjónarspil verði „toppað“ á
næstu árum. En harmi slegnir
yfir minnkandi kjörsókn á degi
sem var að sögn helstu drama-
drottninganna „dapur dagur
fyrir lýðræðið“ hefur kastljós-
inu verið beint að rafrænum
kosningum. Þýðingarmikið sé,
vegna kjörsóknaráfallsins, að
þær verði fullkomnaðar fyrir
næstu kosningar, svo „lýðræðið“
verði ekki fyrir öðru áfalli.
Það liggur í þessum vanga-
veltum að fólki sé nú orðin of-
raun að koma sér á kjörstað,
þótt sá lífsháski skelli aðeins á
með nokkurra ára millibili. Get-
ur það verið rétt?
Nú eru kjósendur auðvitað
mjög sérstakt fyrirbæri, en um-
breytingin yfir í það fyrirbæri
stendur þó aðeins í örskotsstund
á þessum eina degi. Þess á milli
eru kjósendur bara fólk. Það
þarf að versla. Það þarf að mæta
í vinnu. Það þarf að koma barni í
skóla, í tómstundir og eða á völl-
inn. Eldra fólk fer í bridds, golf
og föndur og fullyrt er að ýmsir
fari út að hjóla. En helstu fræði-
menn telja samt að lýðræðið sé
um það bil að líða út
af, þar sem fólk
þurfi að skjótast á
kjörstað annað
hvert ár. Var óveð-
ur 31. maí og björg-
unarsveitir í viðbragðsstöðu?
Kjörstaður er jafnan í næsta
nágrenni, þar sem kjörsóknin
varð dræmust, liðlega 60 pró-
sent. Í dreifbýlinu, þar sem
lengst er á kjörstað, fór kjör-
sóknin upp í 90%.
Það fylgir því enn dálítil
stemning að koma á fánum
prýddan kjörstað og fá sér kaffi-
sopa hjá „flokknum“ í kjölfarið.
Þeir séðustu fá sér sopa hjá fleiri
en einum flokki. Og það er líka
gaman að fylgjast með tölum
berast og spá í spilin, þrátt fyrir
„RÚV“-snillingana og yfirkjör-
stjórnina í Ráðhúsinu. Vegna
meints skaddaðs lýðræðis ræða
menn, eins og í fullri alvöru, að
eigi kjörsóknin að aukast megi
enginn þurfa að hafa neitt fyrir
því að kjósa! Kjósa verði rafrænt.
Hvergi sé flaggað á kjördag, ekk-
ert kaffi, engin stemning og allar
kosningatölur komi á sömu
mínútunni úr tölvu Hagstofunnar
og yfirkjörstjórnin í Reykjavík,
RÚV og fleiri spaugarar verði úr
sögunni.
Nú er það þannig, að kjós-
anda, sem þarf aðstoð við að
kjósa, er bannað að njóta hennar
frá þeim sem hann treystir best.
Hann skal að lögum stóla á
ókunnugt fólk á vegum yfirvalda
til að koma í veg fyrir misnotk-
un. En gæti ekki hin harða hús-
móðir eða húsbóndi heima fyrir
horft yfir axlir þess sem kýs og
er útilokað að þar sé ekki ein-
hver sem kýs, hvort sem hann
kýs eða ekki í öllum merkingum
þess? Er „auðvitað hægt að
tryggja“ að enginn geti séð
hvaða atkvæði komi úr ip-
tölunni, sem í hlut á, þegar út-
búnaðarlaus einhverfur ung-
lingspiltur uppi á hanabjálka í
bresku smáþorpi gat hakkað sig
inn í leyndustu tölvur í Penta-
gon, með þeim afleiðingum að
bandarísk yfirvöld kröfðust
framsals hans, svo hann mætti
dúsa þar í klefa í svo sem fjögur
hundruð ár, fyrir landráð eða
njósnir, eftir vali kviðdómsins?
Sjálfsagt má trúa því að hægt
sé að girða fyrir allar hættur
sem kynnu að fylgja rafrænum
kosningum, þótt það hafi ekki
verið hægt á frægum Lands-
fundi Samfylkingar, þar sem
rúmlega 900 manns kusu á 400
manna fundi. Það var rannsakað
af sérfræðingum og upplýst að
ekkert hefði verið athugavert.
Þeir, sem fullyrða að lausnin
fyrir lýðræðið sé að koma í veg
fyrir að íslenskir kjósendur
þurfi að bregða sér út úr húsi í
hálftíma, eru ekki sannfærandi.
Því sé það rétt, þá er lýðræðið
hvort sem er dauðans matur og
rafræn öndunarvél breytir þar
engu.
Nú vilja þeir
rafræna
kosningunum}
Rafræna lausnin