Málfríður - 15.10.2010, Blaðsíða 27

Námsmat hefur um langa hríð verið rauði þráðurinn í 
skólastarfi og kennarar hafa  löngum spurt sig þeirrar 
grundvallarspurningar  hvort  þeir  séu  að  meta  nem­
endur  rétt.  Þeir  kennarar  sem  ásamt  greinarhöfundi 
sóttu hið ágæta námskeið „Að vanda til námsmats“ á 
vegum  Endurmenntunar  og  Menntavísindasviðs  vet­
urinn 2008–2009, komu væntanlega flestir til að fá svar 
við þeirri  spurningu ásamt því að  fræðast um heppi­
legar aðferðir til að meta frammistöðu nemenda sinna.
Eftir að hafa lokið námskeiðinu má segja að í huga 
greinarhöfundar sé það tvennt sem vegur þyngst varð­
andi allt námsmat. Annars vegar verður námsmat að 
vera  fjölbreytt  og  hins  vegar  er  námsmat  ekki  enda­
punktur heldur  ferli  sem stendur yfir allan námstím­
ann. Til þess að tryggja að námsmat sé fjölbreytt dugar 
ekki  að  nota  hefðbundnar  aðferðir  eingöngu  heldur 
verða kennarar einnig að nýta sér aðferðir óhefðbund­
ins námsmats.
Greinarhöfundur  hefur  ásamt  nokkrum  tungumála­
kennurum  öðrum  í  Fjölbrautaskóla  Suðurlands  (FSu) 
reynslu  af  óhefðbundnu  námsmati  þar  sem  notast  er 
við mismunandi matstæki. Í tungumálakennslu í FSU er 
óhefðbundið námsmat notað í bland við hið hefðbundna.
Markmið með námsmati
Áður en lengra er haldið er rétt að skilgreina hugtakið 
námsmat, en með því er yfirleitt átt við „öflun upplýs­
inga  um  námsárangur  og  framvindu  náms  einstakra 
nemenda”  (Ingvar  Sigurgeirsson,  1998).  Námsmat  er 
þannig samheiti yfir allar aðferðir sem notaðar eru til 
að safna upplýsingum um nám nemenda og síðan eru 
upplýsingarnar  notaðar  til  að  meta  hvort námsmark­
miðum hefur verið náð.
Markmið  með  öllu  námsmati  er  tvíþætt.  Annars 
vegar þarf, eins og áður hefur komið fram, að afla upp­
lýsinga um stöðu nemandans og nota síðan niðurstöð­
ur til að taka ákvarðanir um áframhald námsins. Í öðru 
lagi á námsmat að auðvelda kennaranum að meta sína 
eigin kennslu. Kennarinn verður að spyrja sig þeirrar 
spurningar  hvort  honum  hafi  tekist  að  koma  efninu 
til skila. Af ofangreindu leiðir að námsmat getur ekki 
verið endapunktur (Gronlund o.fl, 2009).
Kennarinn þarf að gera sér grein fyrir hvort ákveðn­
ar  kröfur  til  námsmats  séu  uppfylltar.  Ein  krafan  er 
sú  að  námsmat  verður  að  vera  í  samræmi  við  náms­
markmið  og  kennsluhætti.  Námsmarkmið  eru  sett  í 
námskrá  og  kennsluhættir  verða  að  endurspegla  þau 
námsmarkmið  sem  nemendum  er  ætlað  að  uppfylla. 
Ekki er gert ráð fyrir að aðeins sé ein leið fær til að ná 
markmiðunum, þ.e. að ein og aðeins kennsluaðferð sé 
möguleg til að ná markmiðunum, en kennarinn verður 
að tryggja að nemendur hafi möguleika á að ná mark­
miðum sínum með þeim kennslu­ eða námsaðferðum 
sem  kennarinn  ákveður,  gjarna  í  samvinnu  við  nem­
endur. Námsmat verður að sjálfsögðu einnig að vera í 
samræmi við það sem á að meta hverju sinni. Til dæmis 
er  eðlilegasta  leiðin  til  að  kanna  staðreyndaþekkingu 
nemandans að leggja fyrir hann fjölvalspróf en ekki að 
láta hann  t.d.  skrifa  ritgerð og  reyna svo að  telja þau 
þekkingaratriði  sem gerð er krafa um að eigi að vera 
til staðar (Gronlund o.fl., 2009).
Varðandi  námsmat  tungumála  er  nauðsynlegt  að 
allir  færniþættirnir  fjórir  séu  metnir,  þ.e.  hlustun,  tal, 
lestur  og  ritun.  Tungumál  eru  notuð  fyrst  og  fremst 
sem munnlegur tjáskiptamiðill manna á milli og þess 
vegna á þjálfun í tali og mat á munnlegri færni heima 
á öllum stigum tungumálanáms. Því má bæta við að til 
þess að læra tungumál verða nemendur að fá tækifæri 
til að nota það bæði skriflega og munnlega.
Það liggur í hlutarins eðli að til þess að öllum kröfum 
um sanngjarnt og áreiðanlegt námsmat verði náð verð­
ur  námsmat  að  vera  fjölbreytt  (Gronlund  o.fl.,  2009). 
Í  skýrslu  menntamálaráðuneytisins  „Breytt náms-
skipan til stúdentsprófs – aukin samfella í námi“  er 
aukinheldur hvatt  til  aukinnar  fjölbreytni  í námsmati 
(Menntamálaráðuneytið, 2004).
Hefðbundið námsmat
Með hefðbundnu námsmati er átt við öll próf þar sem 
svar er annaðhvort rétt eða rangt og hægt að telja rétt 
svör og fá þannig út eina heildareinkunn. Hefðbundin 
próf eru m.a. próf sem eru í anda samræmdu prófanna 
eins og þau voru uppbyggð (að ritunarþættinum frá­
töldum) á sínum tíma.
MÁLFRÍÐUR 27
Elísabet Valtýsdóttir, M.De.,
er kennslustjóri tungumála
annarra en ensku og dönsku-
kennari við FSU.
Elísabet Valtýsdóttir.
Óhefðbundið námsmat
– fjölbreytt námsmat