Hrund - 01.05.1967, Blaðsíða 32

Viötalid, sem hér birtist við indverska
skáldið, tónskáldið og Nóbelsverðlaunahaf-
ann Rabindranath Tagore, um mismuninn
á körlum og konum og viðhorfum þeirra til
ástarinnar, var skrifað fyrir fjörutíu ár-
um. Engu að stður er efni þess oft til
umraðu enn i dag og um það mjög skiptar
skoðanir kvenna jafnt sem karla. Er ef-
laust mikill fjóldi manna sama sinnis og
Tagore var þá þótt margir muni lika vera
á öndverðum meiði, — en hvað sem þvi
líður er fróðlegt að rifja upp það, sem þessi
merki maður hafði til málanna að leggja.
Rabindranath Tagore hlaut Nóbe/sverð-
launin i bókmenntum árið 1913. Hann
var óvenju fjölhœfur maður og mikilvirkur,
skrifaði jöfnum höndum Ijóð, leikrit, smá-
sögur, skáldsógur og hugleiðingar og samdi
sönglög, óperur og halletta. Hann ruddi
njjar brautir og gerði tilraunir á hverju því
sviði, sem hann fékkst við.
Tagore faddist í Kalkútta árið 1861,
kominn af virtri fjólskyldu, sem taidi
innan sinna véhanda jmsa merkismenn, er
höfðu heitt sér fyrir umbótum í trúarlegum
og pjóðfélagslegum efnum. Sjálfsagt þótti
að senda hann í skóla, en hann neitaði og
var það þá látið gott heita. Fyrstu Ijóðin
sín samdi hann aðeins átta ára að aldri og
áður en hann hafði náð tvitugsaldri var
hann viðurkenndur í Bengal sem meiri hátt-
ar furðufyrirbrigði, einkum vegna hinnar
ótrúlegu fjölhafni, sem hann sjndi.
í upphafi var Tagore mjög rómantískur
en varð afar trúaður með aldrinum. fafn-
framt fékk hann brennandi áhuga á um-
bótum í þjóðfélags- ogfraðslumálum og árið
1901 stofnaði hann barnaskó/a í Santini-
ketan, sem er um 160 km frá Kalkutta.
Á nastu árum skrifaði Tagore sín besfu
trúarljóð. Þegar hann heimsótti England
árið 1912 voru nokkur þeirra þjdd og
gefin út i bókarformi undir heitinu ,,Gitan-
ja/i“ og fyrir þau, fyrst og fremst, hlaut
hann Nóbe/sverð/aunin.
Nastu áratugi ferðaðist Tagore um all-
an heim og hélt fyrirlestra þar sem hann
boðaði gildi skilnings þjóða i milli ogfriðar
— og árið 1919 stofnaði hann háskó/a sinn
i Santiniketan, sem byggðist á þessum
sömu hugmyndum og átti að stuðla að þvi
að auka skilning milli Austurs og Vest-
urs. Var skálinn jafnan kal/aður „Alþjóð-
legi friðarháskólinn í Santiniketan.
Tagore lésj að heimili feðra sinna i
Kalkútta áttmður að aldri. Þá hófðu
verið gefnar út cftir bann' tvö hundruð
bakur. á máli Bengaja og þar af fimmtíu
verið þjddar á vestranar tungur. Söng/ög
hans og önnur tónverk voru Jjölmörg,-
Heimi/i Tagore-jjölskyldunnar er nú í
eigu indverska rikisins, sem hefur gert það
að minjasafni og látið reisa þar háskólann
Rabindra- Bharati.
Rabindranath Tagore sat í rökkrinu
í skrifstofu sinni í Santiniketan
og talaði um konuna og stöðu hennar
í nútíma þjóðfélagi. Þessi mikilhæfi
indverski rithöfundur hafði boðið mér
að koma þangað — og sem síðsumar-
sólin strauk logageislum sínum yfir
sjóndeildarhringinn í vestri, ræddum
við um sólsrupprás nútímakonunnar.
- Hvernig, spurði ég, leit skáldið á
kröfur nútímakonunnar um algert jafn-
rétti á sviðum þjóðfélagsmála og þjóð-
félagsréttinda.
- Okkur hættir tíðum til að gleyma
því, að konan er ekki í eðli sínu keppi-
- Viljið þér þar með leggja áherzlu á,
að það sé grundvallarmismunur á kon-
um og körlum? spurði ég.
- Vitaskuld, svaraði hann. Ef svo væri
ekki, hefði hinn eilífi leikur alheimsins
aldrei hafizt. Hefði konan aldrei verið
annað en mótleikari karlmannsins, sem
ætti að sinna sömu störfum, hefði lífið
ekki orðið annað en leiðindi — enda-
laus eyðimerkurganga, sem mannkyn-
ið hefði aldrei haldið út. Sem betur
fer, er þessu ekki svo farið, — konan
er ekki mótleikari mannsins, heldur
samherji og uppfylling í sameiginleg-
um lífsdansi þeirra.
skapur minn og tónlist hafa blómgazt
allt mitt líf í skínandi gnótt hug-
mynda og forma.“
- Teljið þér þá, að konan finni ham-
ingju í lífínu eftir öðrum leiðum en
maðurinn? spurði ég.
- Já, sagði Tagore, því að ég trúi því
ekki, að náttúran hafi nokkru sinni
ætlað konunni að troða sömu troðnu
slóðirnar sem maðurinn eða endur-
taka sömu slagorðin.
Þá hljóta þarfir karla og kvenna að
vera mismunandi?
- Að sjálfsögðu.
- Hvernig?
- Maðurinn þarfnast víðáttu og frelsis
- mukti — í vissum skilningi meira en
samherji hans, konan.
- Eigið þér við, að konan þurfi alls
ekki frelsi? spurði ég.
- Nei, ekki beinlínis það, sagði skáld-
ið. Hlustið, og ég skal reyna að skýra
þetta betur.
Hann þagnaði andartak og hélt svo
áfram sinni syngjandi röddu: — Þegar
ég sagði, að maðurinn hefði meiri þörf
fyrir frelsi, átti ég ekki við, að konan
þarfnaðist einskis frelsis. Eg á við,
að konan þarfnist innsæis og tilfinn-
inga meira en maðurinn. Með öðrum
orðum — konan fær fullnægju í lífínu
í ást og blíðu, en maðurinn þarfnast
svigrúms og frelsis.
Því að maðurinn sækist fyrst og
fremst eftir hinu óendanlega með því
að spanna sem víðust svið. Þar með
er auðvitað ekki sagt, að konan sæk-
ist ekki einnig eftir hinu óendanlega.
Aðferðir hennar eru aðeins aðrar. Leið
konunnar að takmarki fullnægjunnar
liggur fremur um innsæi en víðfeðmi.
Sannleikurinn er sá, að náttúran hefur
vanrækt manninn dálítið og beint mest
allri athygli sinni að konunni. Maður-
inn hefur hinsvegar greitt náttúrunni
í sömu mynt og getur fremur leyft sér
að bjóða henni byrginn, sér að skað-
lausu. Tökum sem dæmi þann inn-
blástur, sem gerði Búdda fært að
yfirgefa konu sína, Gopa, fyrir leitina
að hinu óendanlega. Slíkt gæti aðeins
karlmaður gert. Gopa var algerlega
ófær um að láta Búdda lönd og leið
í sama tilgangi.
- Hversvegna?
- Vegna þess að hún var kona, svaraði
skáldið.
- Nei, afsakið mig nú, mótmælti ég . . .
eru nú ekki til þær konur sem að eðlis-
fari . . .
Það var Tagore, sem lauk setning-
unni . . . „þarfnast frelsis meira en
innsæis. Að sjálfsögðu. Með öðrum
orðum: Þær konur eru til, sem að
eðlisfari eru fremur gerðar úr efni-
viði karla en kvenna. Rétt eins og til
eru þeir menn, sem að eðlisfari líkjast-
meira konum en körlum. En slíkar
manngerðir mundi ég ekki segja dæmi-
gerðar fyrir heildina, því þær eru í
rauninni ekki fulltrúar kynja sinna.
Athugasemdir mínar verða ekki hrakt-
nautur karlmannsins, sagði Tagore.
Karl og kona bæta hvort annað upp.
það væri þess vegna ekki góðs viti,
ef hún ætlaði að fara út á vígvöll
hversdagslífsins til þess að heyja bar-
áttu um eitthvað, sem ekki fegrar lífið
'eða bætir þáö á nokkurn hátt.
- Eigið þér þar með við, að hún ætti
ekki að krefjast algers jafnréttis? spurði
ég-
- Nei, ég á ekki við það, svaraði skáld-
ið, heldur þetta: Látið konuna ekki
gleyma því,- að hún hefur í lífinu á-
kveðnu hlutverki að gegna, sem er alls
ekki eins' og hlutverk karlmanjisins.
Hún er vissulega samherji hans á lifs-
leiðinni, — en konur skyldú gæta að
því, að samvinna er ekki hið sama og
eftiröpun.
í heimi andans verður konan að sá
fræjum innblásturs í undirmeðvitund
mannsins, til þess að sköpunarhvöt
hans vakni. Mér dettur ekki í hug
eitt andartak að vanmeta lífsstarf kon-
unnar með því að hugsa einungis um
lífcamleg störf hennar. Hún er mann-
inum ómissandi sem helzta hvöt til
starfa á sviðum andlegs lífs, tilfinn-
inga — og trúarlífs. Það er aðeins
vegna þess, að hún hefur starfað að
tjaHabaki,-ef svo mætti segja, að við
höfuni ekki gert okkur fulla grein
fyfir framiagi hennar.éðá gildi.
. Ég-.minntist eins af ljóðum Tagores
frá efri árum hans, — ljóðs, sem hann
nefndi „Hinn þakkláti . . .“ Þar segir
hann m.a.: „Þó veit ég, að það er að-
eins vegna ástar þinnar, að skáld-
32