Fréttablaðið - 03.10.2013, Blaðsíða 26

3. október 2013 FIMMTUDAGUR| SKOÐUN | 26
VEIÐIDEILD INTERSPORT BÍLDSHÖFÐA – OPIÐ ALLA DAGA!
SÍMI: 585 7220 / bildshofdi@ntersport.is / OPIÐ: Mán. - fös. 10 - 18. Lau. 10 - 18. Sun. 13 - 17.i
HAGLABYS
SA, VESTI
OG BELTI
CBCC170 SKOTABELTI
25 skota nylonbelti.
MOSSBERG MAVERICK
88 12GA 28DR til 29 st. Haglabyssa.M
MAX R JÚPNAVESTI
Rjúpnavesti með 2 renndum vösum,
hólfi á baki og að framan. Litur:
Rautt og svart.
ALLT
FYRIR
SKOTV
EIÐINA
20%
AFSLÁT
TUR
AF ÖLL
UM
HAGLA
SKOTU
M
52.990(Fullt verð: 70.470)GLÆSILEGUR PAKKI Í STARTIÐ VERÐ AÐEINS:
Menntun þjóðar er einn
besti mælikvarðinn sem
til er á þróun og framfarir.
Þjóð sem er vel menntuð
er nær örugglega vel
stödd efnahagslega. Ríkari
þjóðir heims tryggja öllum
grunnmenntun, sem í dag
þýðir víðast hvar vel yfir
tíu ára skólagöngu – og
flestir eiga kost á fram-
haldsmenntun, að miklu
leyti á kostnað hins opin-
bera.
Hjá fátækum þjóðum heims-
ins er þessu öðruvísi farið. Þar er
engan veginn víst að öll börn eigi
þess kost að sækja skóla, og þaðan
af síður að skólinn geti boðið þeim
upp á hæfa kennara, kennslugögn
eða jafnvel þak yfir höfuðið. Þótt
miklar framfarir hafi orðið á
seinni árum í því að tryggja börn-
um aðgang að skóla, og þar hafa
þúsaldarmarkmið Sameinuðu
þjóðanna verið mikill hvati, vantar
mikið upp á að sú kennsla sem þar
fer fram nái markmiðum sínum,
ekki síst vegna lélegs aðbúnaðar.
Þegar börnin komast á kyn-
þroskaaldurinn hverfa þau frá
námi til að leggja sitt til fram-
færslu fjölskyldunnar. Staða ungra
stúlkna er verri en drengja og allt
of oft eru þær teknar úr skóla,
bæði af efnahagslegum og menn-
ingarlegum ástæðum, og hverfa þá
stundum beint úr hálfnuðu grunn-
skólanámi í hjónaband. Ein helsta
áskorunin sem heimurinn horfist
í augu við gagnvart menntun í
fátækum löndum er að halda börn-
unum í skóla þar til grunnskóla
lýkur. Önnur megináskorunin er
að auka gæði námsins, með
því að tryggja betri náms-
aðstæður fyrir börnin.
Grundvallarmenntun
Það er skylda þjóða sem
hafa efni á, að styðja
fátækar þjóðir til þess að
veita börnum grundvallar-
menntun, svo að allir kunni
að lesa, skrifa og reikna.
Íslendingar hafa viður-
kennt þessa skyldu sína
um árabil. Eins og fram
kemur í áætlun um alþjóðlega þró-
unarsamvinnu Íslands 2013-2016,
sem samþykkt var á Alþingi í mars
2013, er menntun einn mikilvæg-
asti þátturinn í þróunarsamvinnu
okkar. Hluti hennar er á háskóla-
stigi í gegnum Háskóla Samein-
uðu þjóðanna, en þar höldum við
uppi myndarlegu starfi Jarðhita-
skólans, Sjávar útvegsskólans,
Landgræðsluskólans og Jafnréttis-
skólans. Þá styðjum við einnig
við starf stofnana á borð við
Barnahjálp Sameinuðu þjóðanna
(UNICEF), sem styður m.a. við
menntun, heilsu og þroska barna
og Stofnun SÞ um kynjajafnrétti og
valdeflingu kvenna (UN Women)
sem starfar að því að tryggja
konum grundvallarréttindi á borð
við menntun og tækifæri til að nýta
hana sér og fjölskyldum sínum til
framdráttar.
Þróunarsamvinnustofnun Ís-
lands hefur lagt verulega áherslu
á menntun í verkefnum sínum í
fátækum löndum Afríku. Hún snýr
að grunnskólamenntun í sumum
löndum, að fullorðinsfræðslu í
öðrum og atvinnutengdri menntun
í enn öðrum. Í öllum tilfellum
er menntunin veitt á forsendum
heimalandsins og í þeim tilgangi
að styrkja félagslega innviði.
Áherslan í grunnskóla menntun
hefur fyrst og fremst verið á að
tryggja menntun barna í fátækum
byggðum og á menntun stúlkna.
Þá er rétt að geta þess góða
starfs sem mörg íslensk félaga-
samtök hafa unnið á sviði mennt-
unar í fjölmörgum löndum þar sem
unnið er af heilum hug að því að
bæta aðgengi barna að námi og
auka gæði þess.
Nú stendur yfir kynningarvika
sem ber yfirskriftina „Komum
heiminum í lag“, en að henni
standa félagasamtök sem starfa á
sviði þróunarsamvinnu í samvinnu
við ÞSSÍ, með stuðningi utanríkis-
ráðuneytisins. Þetta er þriðja árið í
röð sem staðið er fyrir slíku kynn-
ingarátaki, en að þessu sinni er
áherslan á menntun og mikilvægi
hennar. Bæði fyrir þróunarlönd
og íbúa þeirra, sem og fyrir þegna
þeirra ríkja sem veita framlög til
þróunarsamvinnu.
Stuðningur við menntun skilar
sér margfalt til baka og myndar
þær stoðir sem nauðsynlegar eru
hverju samfélagi. Menntun eykur
hagsæld, jöfnuð og velferð. Mennt
er máttur.
„Mennt er máttur“
Stækkandi hópur öryrkja
fær skertar örorkulífeyris-
greiðslur frá almanna-
tryggingum vegna tíma-
bundinnar búsetu erlendis
áður en örorkumat fer
fram. Samkvæmt svari
velferðarráðherra við
fyrirspurn Margrétar
Tryggvadóttur alþingis-
manns um búsetuland og
greiðslur almannatrygg-
inga til örorkulífeyris-
þega fengu á síðasta ári 686 ein-
staklingar skertar örorkubætur
vegna búsetu erlendis. Það eru um
4,5% örorkulífeyrisþega, sem fá
greiðslur frá almannatryggingum.
Frá árinu 2009 hafði fjölgað í þess-
um hópi úr 402 einstaklingum í 686
og er þá átt við öryrkja búsetta hér
á landi. Tryggingastofnun ríkis ins
(TR) bendir þessu fólki á að kanna
rétt á lífeyrisgreiðslum frá fyrra
búseturíki. Það vekur upp spurn-
ingarnar: Hversu stórt hlutfall
lífeyrisþega í þessari stöðu fær
greiðslur erlendis frá? Hvernig
er skipting heildartekna hjá
örorku lífeyrisþegum með skertar
greiðslur vegna búsetu erlendis?
Engar greiðslur
Í ofangreindu svari velferðarráð-
herra við fyrirspurn á Alþingi
kemur fram að árið 2012 fengu
579 einstaklingar, af þeim 686
öryrkjum með skertar greiðslur
vegna búsetu erlendis, engan líf-
eyri frá fyrra búsetulandi, eða
84,4%. Samningar sem taka til
almannatrygginga eru í gildi
við ákveðin ríki, s.s. aðildarríki
EES. Þrátt fyrir milliríkjasamn-
inga fengu, á árinu 2012, tæp 78%
þeirra sem bjuggu áður í ríki sem
samningur er í gildi við, engar
greiðslur frá almannatryggingum
í fyrra búsetulandi.
Ýmsar ástæður geta verið fyrir
því að öryrkjar fá ekki greiðslur
frá almannatryggingum í fyrra
búsetulandi, m.a. þær að fólk
bíður ákvörðunar eða hefur fengið
synjun um örorkumat erlendis frá.
Hluti öryrkja í þessum hópi hefur
auk þess enga möguleika
á að sækja um örorku-
greiðslur frá fyrra búsetu-
landi og á það sérstak-
lega við þá sem hafa verið
búsettir í löndum utan
EES-svæðisins.
Undir framfærsluviðmiði
Af svari velferðarráðherra
við fyrirspurn um búsetu-
land og greiðslur almanna-
trygginga til örorku-
lífeyrisþega má greina að árið 2012
var rúmlega þriðjungur hópsins,
eða 241 einstaklingur, með heildar-
tekjur undir 170.000 kr. Á sama
tíma var lágmarksframfærslu-
viðmið TR fyrir einstakling sem
býr með öðrum fullorðnum 174.946
kr. (fyrir skatt). 33 öryrkjar voru
til að mynda með heildartekjur
undir 80.000 kr. (fyrir skatt). Í töfl-
unni hér fyrir neðan má sjá nánari
sundurliðun.
Fjöldi örorkulífeyrisþega með
heildartekjur eftir tekjuflokkum
Tekjuflokkar .......................... 2012
0 - 79.999 kr. ............................. 33
80.000 -99.999 kr. ..................... 14
100.000– 129.999 kr. ................ 29
130.000– 149.999 kr. ................ 57
150.000– 169.999 kr. .............. 108
170.000– 189.999 kr. .............. 132
190.000– 209.999 kr. .............. 100
210.000 kr. eða hærri ............. 213
Tölur fyrir nóvember 2012.
Mikilvægt er að gera sér grein
fyrir því að þessir einstaklingar
geta þurft að lifa á þessum skertu
tekjum árum og áratugum saman.
Inni í tölunni fyrir heildartekjur
eru allar skattskyldar tekjur, þar
á meðal bætur frá opinberum
aðilum, s.s. fjárhagsaðstoð sveitar-
félaga. Ef heildartekjurnar eru
lægri en sú fjárhagsaðstoð sem
sveitarfélagið veitir á hverjum stað
(grunnfjárhæð), geta einhleypir í
þessari stöðu fengið viðbót í formi
fjárhagsaðstoðar upp að grunnfjár-
hæðinni. Öryrkjar í þessum hópi
sem eiga maka með einhverjar
tekjur eru hins vegar háðir maka
sínum með framfærslu. Grunnfjár-
hæðir fjárhagsaðstoðar sveitar-
félaga eru mjög lágar og eru mis-
munandi eftir sveitarfélögum,
fjárhagsaðstoðinni er ætlað að
vera tímabundið neyðarúrræði, en
ekki kerfi sem stendur undir fram-
færslu til lengri tíma.
Algjörlega óásættanleg staða
Af fjölda þeirra sem fá engar
greiðslur frá almannatryggingum
fyrra búsetulands má ráða að for-
sendur þær sem stjórnvöld gefa
sér fyrir hlutfallsútreikningi líf-
eyris eru í flestum tilvikum ekki
fyrir hendi. Aðeins mjög lítill hluti
örorkulífeyrisþega með skertar
greiðslur vegna búsetu erlendis
fær greiðslur frá fyrra búsetulandi
vegna örorku.
Í svari þáverandi félags- og
tryggingamálaráðherra, Árna
Páls Árnasonar, við fyrirspurn
um lágmarksframfærslu kemur
fram að með lögfestingu ákvæðis
um sérstaka uppbót til fram-
færslu væri öllum lífeyrisþegum
tryggð ákveðin lágmarksfjárhæð
til framfærslu. Í frétt á heimasíðu
TR dags. 13.9.2012 segir: „Sérstök
uppbót til framfærslu tryggir líf-
eyrisþegum ákveðna lágmarks-
framfærslu á mánuði … Reglu-
gerðin var sett … vegna þess að
það var mat manna að bótaflokkar
almannatryggingakerfisins nægðu
ekki til framfærslu lífeyrisþega …“
Því miður er það ekki svo að öllum
lífeyrisþegum sé tryggð lágmarks-
framfærsla sökum þess að sérstök
uppbót til framfærslu er einnig
skert vegna búsetu erlendis.
Núverandi fyrirkomulag, og
sú erfiða staða sem því fylgir, er
algjörlega óásættanlegt og verður
að leiðrétta strax og afturvirkt.
Heildartekjur langt undir
lágmarki almannatrygginga
ÞRÓUNARSAM-
VINNA
Gunnar Bragi
Sveinsson
utanríkisráðherra
➜ Það er skylda þjóða
sem hafa efni á, að styðja
fátækar þjóðir til þess að
veita börnum grundvallar-
menntun, svo allir kunni að
lesa, skrifa og reikna.
➜ Aðeins mjög lítill hluti
örorkulífeyrisþega með
skertar greiðslur vegna
búsetu erlendis fær greiðslur
frá fyrra búsetulandi vegna
örorku.
ÖRYRKJAR
Sigríður Hanna
Ingólfsdóttir
félagsráðgjafi ÖBÍ