Fréttablaðið - 22.10.2013, Page 18

22. október 2013 ÞRIÐJUDAGUR| SKOÐUN | 18
Þetta er fyrir-
sögn úttektar í
Morgunblaðinu í
byrjun árs 1997,
þar sem fjallað
er um nýtt aðal-
skipulag fyrir
Ga rðabæ t i l
2015. Rætt er við
ýmsa málsaðila
og kemur fram
sterk andstaða
við að leggja nýja
vegi um Gálga-
hraunið. Annars vegar er það nýr
Álftanesvegur sem nú er loks byrj-
að á og hins vegar framlenging
Vífilsstaðavegar um þvert hraun-
ið og suður á Garðaholt. Sá fyrir-
hugaði vegur er enn á aðalskipu-
lagi Garðabæjar og með þessum
tveimur vegum myndi Gálgahraun-
ið skiptast í fjóra parta.
Í umsögn Náttúruverndarráðs
segir að mikilvægt sé að tryggja
verndun Gálgahrauns sem hing-
að til hafi fengið að vera óraskað.
Segir í umsögninni að í hrauninu
sé fjölbreytilegur gróður en þar
væru einnig söguminjar, sögustað-
ir, fornar götur og búsetuminjar
frá ýmsum tímum. Minnt er á að
Gálgahraunið væri nyrsta tung-
an af rúmlega 10 km löngu hrauni
sem komið er úr Búrfelli og nefnt
hefur verið Búrfellshraun. Að mati
Náttúruverndarráðs er „Búrfells-
hraun í hópi merkra náttúruminja
sem forðast ber að raska frekar en
orðið er“.
Sagan um köttinn
Aðvaranir koma einnig frá Fugla-
verndarfélaginu og Hinu íslenska
náttúrufræðifélagi. Þá taka
umhverfisnefndir, bæði þáverandi
Bessastaðahrepps og eins Hafnar-
fjarðarbæjar, undir gagnrýni Nátt-
úruverndarráðs um andstöðu við
vegarlagningu yfir Gálgahraunið.
Í umfjölluninni er minnt á sög-
una um köttinn sem tók að sér að
skipta ostbita jafnt á milli mús-
anna. Kötturinn beit síðan af bitan-
um svo ekkert varð að lokum eftir
til skiptanna.
Eins muni fara fyrir Gálga-
hrauni ef látið verður undan
ákvörðunum og þrýstingi stjórn-
valda í þessu máli.
Í blaðagreinum um aðalskipulag-
ið og Gálgahraunið frá sama tíma
koma einnig fram miklar áhyggjur
af þróun mála. Brynja Dís Valsdótt-
ir, framhaldsskólakennari og íbúi
á Álftanesi, skrifar ítarlega grein í
Morgunblaðið 15. febrúar 1997.
Þar segir: „Það sem mér þykir
verst við vegastæðið er að hraun-
inu er deilt í fjóra hluta með mis-
lægum gatnamótum. Skásta lausn-
in að mínu mati væri að fylgja
gamla vegstæðinu frá Engidal.“
Og í lok greinarinnar segir hún:
„Það væri grátbroslegt ef við
gætum ekki einu sinni farið sóma-
samlega með náttúruperlu okkar,
Álftanesið, heimreiðina að for-
setasetri okkar, andlit þjóðar sem
streitist við að eftir henni sé tekið
á alþjóðavettvangi fyrir það sem
jákvætt er í ofnýttum heimi.“
Trúin á málstaðinn
Árni Björnsson, læknir og einnig
íbúi á Álftanesi, sem nú er látinn,
skrifar einnig grein 19. febrúar
1997 undir fyrirsögninni „Gefið
Gálgahrauni gálgafrest“. Þar segir
Árni: „Við sem búum í Bessastaða-
hreppi vitum að bæta þarf Álfta-
nesveginn, en er nauðsynlegt
að fremja náttúruspjöll til þess?
Ég veit ekki til að kvartað hafi
verið undan staðsetningu vegar-
ins, heldur því að hann er mjór og
illa hannaður. Þessu virðist mega
breyta án þess að flytja hann.
Hvað sem vegagerð líður, þá er
Gálgahraunið fögur og sérstæð
náttúrusmíð, sem yrði eyðilögð
með vegalagningu.“
Því miður fóru yfirvöld Garða-
bæjar ekki eftir þessum aðvörun-
um öllum. Nokkru síðar var hafin
bygging íbúahverfis norðan við
núverandi Álftanesveg og hafinn
undirbúningur að lagningu nýs
Álftanesvegar. Þá opnuðu yfir-
völd Garðabæjar upp á gátt leið
inn í hraunið sunnan Vífilsstaða,
þar sem IKEA og fleiri fyrirtæki
hafa reist stórbyggingar.
Svo fór að ýmsum ofbauð og
árið 2007 var félagið Hraunavinir
stofnað í þeim tilgangi að verjast
frekari ásókn í hraunin í bæjar-
löndum Garðabæjar og Hafnar-
fjarðar. Sú varnarbarátta hefur
staðið nánast linnulaust síðan og
harðastur hefur slagurinn verið
um Álftanesveginn. Baráttan
hefur því staðið í 16 ár og enn sér
ekki fyrir endann.
Farið er að líkja átökunum um
Gálgahraunið við Laxárdeiluna á
sínum tíma og þessi deila snýst
meira og meira um réttarstöðu
umhverfisverndarsamtaka. Þeir
sem í slagnum standa eru því að
skrifa nýja kafla í sögu náttúru-
verndar á Íslandi dag hvern. Trúin
á málstaðinn heldur okkur gang-
andi.
Gálgahraun
í lífshættu?
Á meðan ósamið er um
makrílveiðarnar við Evr-
ópusambandið, Norðmenn
og Rússa er tugum millj-
arða sóað árlega og stofn-
inn ofveiddur.
Sóunin felst í því að
veiða makrílinn á sumr-
in þegar hann er of feitur
til að henta til fullvinnslu
neytendavöru, en sú nýt-
ing gefur langmestan arð.
Megnið af því sem við
veiðum seljum við á um
þrefalt lægra verði en fæst fyrir
bestu vöru. Með því að semja við
hlutaðeigandi þjóðir opnast á að
við getum veitt makrílinn að vetr-
inum og selt hann á hæsta verði
inn á Evrópumarkað. Dæmi um
verðmuninn er að árið 2012 feng-
um við hæst rúmar 600 kr. á kíló
fyrir makríl til Hollands en obb-
inn af veiðinni var hins vegar seld-
ur til Rússlands á aðeins 180 kr. á
kíló 4). Hér er rúmlega þrefaldur
munur. Ef öll veiðin undanfarin
ár hefði verið seld á um 600 kr.
kílóið hefðu tekjurnar orðið meira
en hundrað milljörðum hærri en
raunin varð þessi ár.
Það ætti að vera auðvelt að
semja um veiðarnar við hinar
strandveiðiþjóðirnar. Þær vilja
allar vísindalega stjórnun veiða
eins og við. Auðvelt er að reikna
sanngjarnan hlut hverrar þjóðar
út frá upplýsingum um hvar mak-
ríllinn heldur sig eftir árstímum
og hversu mikla næringu hann
tekur upp á hverju svæði. Þær
upplýsingar liggja fyrir og þetta
er rannsakað á ári hverju og breyt-
ingar milli ára liggja einnig fyrir.
Langt umfram ráðgjöf
Vesturstofn makríls sem
við veiðum úr er talinn
vera um 8,8 millj. tonn 2).
Hann heldur sig að mestu
í Norðursjónum, hafinu
norður af Bretlandi og
upp með Noregi og teyg-
ir sig hin síðari ár yfir til
Íslands á sumrin, hversu
lengi sem það nú stend-
ur. Ráðlögð heildarveiði
úr stofninum er um 550
þ. tonn á ári sem kann að
aukast með aukinni dreifingu. Með
auknum einhliða veiðum okkar og
Færeyinga hafa verið veidd um
700 til 900 þ. tonn á ári, sem er
langt umfram ráðgjöf vísinda-
manna.
Á Íslandsmiðum eru talin vera
um 1,5 millj. tonna af makríl yfir
sumartímann sem er um 17%
stofnsins 3). Ætla má að af heild-
arfæðu makrílsins neyti stofninn
um 8% hér. Við úthlutuðum okkur
sjálf um 170 þús. tonna veiðikvóta
í ár sem er um 30% af heildar ráð-
lagðri veiði en náum reyndar ekki
að veiða nema um 123 þ. tonn í ár,
2013. Við getum ekki vænst þess
að semja um svona mikla veiði.
Eðlilegur hlutur Íslendinga af
makrílnum er á bilinu 8% til 17%
miðað við fæðurökin. Ef milliveg-
urinn er farinn og samið um 12%
gerir það um 70 þús. tonn árlega
m.v. ráðlagðan heildarkvóta en
útlit er fyrir að auka megi hann
verulega. En þessi afli mun gefa
mun meira af sér en þau 120 þús.
tonn sem við veiðum núna af því
söluverðið verður um þrefalt
hærra.
Annað þessu tengt er að við
borgum 10% toll á fullunnar fisk-
afurðir inn á Evrópusambands-
svæðið á meðan við stöndum utan
ESB. Þetta heldur aftur af þróun
fullvinnslu hér og dregur úr þjóð-
artekjum.
Hvert ár sem það dregst að
semja um makrílinn töpum
við mörgum milljörðum, göng-
um á makrílstofninn og völdum
umhverfisskaða. Þar á ofan veldur
það okkur skaða vegna neikvæðra
viðbragða og jafnvel refsiaðgerða
hlutaðeigandi þjóða.
Tilvísanir:
1 http://skemman.is/stream/get/1946/3218/6935/1/Loka-
verkefni_skil_7.pdf
2 http://www.atvinnuvegarad-uneyti.is/media/Skyrslur/Mak-
rilskyrsla-2012.pdf
3 http://www.hafro.is/images/frettir/2013/IESSNS_July-Aug-
ust_2013.pdf
4 http://www.hagstofa.is/Hagtol-ur/Sjavarutvegur-og-landbu-
nadur
Makrílsamningar munu
færa milljarða
SKIPULAG
Reynir
Ingibjartsson
formaður
Hraunavina
➜ Svo fór að ýmsum ofbauð
og árið 2007 var félagið
Hraunavinir stofnað í þeim til-
gangi að verjast frekari ásókn
í hraunin í bæjarlöndum
Garðabæjar og Hafnarfjarðar.
Sú varnarbarátta hefur staðið
nánast linnulaust síðan og
harðastur hefur slagurinn
verið um Álftanesveginn. Bar-
áttan hefur því staðið í 16 ár og
enn sér ekki fyrir endann.
➜ Hvert ár sem það dregst
að semja um makrílinn
töpum við mörgum millj-
örðum, göngum á makríl-
stofninn og völdum um-
hverfi sskaða. Þar á ofan
veldur það okkur skaða
vegna neikvæðra viðbragða
og jafnvel refsiaðgerða
hlutaðeigandi þjóða.
SJÁVAR-
ÚTVEGUR
Guðjón
Sigurbjartsson
viðskiptafræðingur
ED DU MED DÍBBLAD NEB?
Nezeril 0,1 mg/ml, 0,25 mg/ml og 0,5 mg/ml nefúði, lausn. 1 ml inniheldur: Oximetazolinhýdróklóríð 0,1 mg, 0,25 mg eða 0,5 mg. Notkun: Nezeril er notað gegn einkennum eins og nefrennsli, bólgum í nefslímhúð og nefstíflu vegna kvefs eða skútabólgu (sinusitis), eða sem
stuðningsmeðferð við miðeyrnabólgu og ofnæmisbólgum í nefi. Ekki skal nota Nezeril ef þekkt er ofnæmi fyrir einhverju innihaldsefni þess. Skömmtun: Börn frá 7 mánaða - 0,1 mg/ml, 2 úðar í hvora nös 2-3 sinnum á sólarhring. 2 úðar í hvora nös 2-3 sinnum á sólarhring. Börn frá
2 ára – 0,25 mg/ml, 1 úði í hvora nös 2-3 sinnum á sólarhring. Börn frá 7 ára – 0,25 mg/ml, 2 úðar í hvora nös 2-3 sinnum á sólarhring. Fullorðnir og börn frá 10 ára – 0,5 mg/ml: 2 úðar í hvora nös 2-3 sinnum á sólarhring. Nezeril má mest nota í 10 daga samfleytt. Varnaðarorð: Segið
lækni frá því ef einhverjir aðrir sjúkdómar eru til staðar, sérstaklega hjartasjúkdómar, ofstarfsemi skjaldkirtils eða gláka (þrönghornsgláka), áður en byrjað er að nota Nezeril. Lesið vandlega leiðbeiningar um notkun lyfsins í fylgiseðli. Fulltrúi markaðsleyfishafa: GlaxoSmithKline
ehf. Þverholti 14, 105 Reykjavík, Ísland, Sími 530 3700. Tilkynning um aukaverkanir: Aukaverkanir má tilkynna á vef Lyfjastofnunar: www.lyfjastofnun.is/Aukaverkanir/tilkynna eða til GlaxoSmithKline í síma 530 3700.
Þarftu að losa um stífluna?
Notaðu Nezeril og andaðu léttar.
ÁN
ROTVARNAR-
EFNA
D
Y
N
A
M
O
R
E
Y
K
JA
V
ÍK
Um þessar mundir er ár
liðið síðan þjóðinni var
boðið til lýðræðisveislu.
Eftir langt og strangt ferli
sem fól meðal annars í sér
um þúsund manna þjóð-
fund, vandaða vinnu stjórn-
laganefndar, fjögurra mán-
aða starf stjórnlagaráðs
sem þjóðin valdi þar sem
unnið var í opnu ferli og
allir íbúar landsins gátu
sent inn erindi og spurning-
ar, umfjöllun Alþingis, fjölmiðla og
fræðasamfélagsins fór fram þjóðar-
atkvæðagreiðsla um drög að nýrri
stjórnarskrá. Og þjóðin var ánægð
með afraksturinn.
Um tveir þriðju kjósenda vildu að
tillögur stjórnlagaráðs væru lagðar
til grundvallar nýrri stjórnarskrá.
Þá var einnig spurt um ýmis nýmæli
í tillögunni. 74% kjósenda vildu að
náttúruauðlindir sem ekki eru í
einkaeigu yrðu lýstar þjóðareign.
68,5% vildu að í nýrri stjórnar skrá
yrði persónukjör í kosning-
um til Alþingis heimilað í
meira mæli en nú er. 58,2%
vildu jafnt vægi atkvæða og
63,4% vilja að tiltekið hlut-
fall kosningabærra manna
geti krafist þess að mál fari
í þjóðaratkvæðagreiðslu.
Aðeins í einni spurningu
lýsti meirihluti kjósenda
sig mótfallinn hugmyndum
stjórnlagaráðs; 51,1% vill
að áfram verði ákvæði um
þjóðkirkju í nýju stjórnarskránni.
Og auðvitað á þjóðin að ráða því.
Alþingi virði niðurstöðuna
Ísland telst til vestrænna lýðræðis-
ríkja. Þar af leiðandi byggir stjórn-
skipun Íslands á þeirri hugmynd
að ríkisvaldið sé runnið undan rifj-
um þjóðarinnar og að þjóðin sjálf
sé stjórnarskrárgjafinn þótt þjóð-
kjörnir fulltrúar á Alþingi fari með
það vald á milli kosninga. Fáir efast
um formlegt vald Alþingis til að
setja þau lög og þar með þá stjórn-
arskrá sem því hentar en málið er
ekki svo einfalt. Í stjórnarskrá er
að finna réttindi og skyldur borg-
aranna en þar eru líka leikregl-
ur stjórnmálanna; ráðherra, þing-
manna og sveitarstjórna. Miðað
við venjulegar vanhæfisreglur
(sem gilda þó sjaldnast í þinginu)
eru menn í flestum tilfellum taldir
vanhæfir til að setja lög og reglur
um sig sjálfa, til þess eru hagsmun-
ir þeirra of miklir. Í nýrri stjórn-
arskrá er ráðherrum til að mynda
bannað að ljúga. Kannski finnst
þeim sumum betra að fá að gera
það áfram?
Hugmyndin með þessu ferli var
að þjóðin fengi, að svo miklu leyti
sem það væri tæknilega mögulegt,
að setja sér sína eigin stjórnarskrá;
samfélagssáttmála um það hvers
konar þjóðfélagi við viljum búa í.
Ég bið Alþingi Íslendinga að virða
niðurstöðu þjóðaratkvæðagreiðsl-
unnar 20. október 2012.
Fyrir ári
STJÓRNARSKRÁ
Margrét
Tryggvadóttir
fv. alþingismaður