Fréttablaðið - 13.05.2014, Blaðsíða 8

13. maí 2014 ÞRIÐJUDAGUR| FRÉTTIR | 8
SVEITARSTJÓRNARKOSNINGAR
Ólafur Þ. Harðarson er sannkall-
aður faðir Íslensku kosningarann-
sóknarinnar. Hann hefur stýrt
henni frá byrjun og kannað kosn-
ingahegðun Íslendinga í níu alþing-
iskosningum. Hann segir síðustu
þrjátíu árin hafa verið mjög tíðinda-
samt tímabil í flokkakerfinu.
„Megineinkennin eru uppstokk-
un á vinstri vængnum með Sam-
fylkingu og Vinstri grænum, auk
margra skammlífra flokka. Styrk-
leikahlutföll gömlu flokkanna hafa
líka breyst. Nú hefur Sjálfstæðis-
flokkurinn verið með 25 prósenta
fylgi tvennar kosningar í röð.
Framsóknarflokkurinn flaug upp
í síðustu kosningum en er nú aftur
kominn niður í sitt venjubundna 15
prósenta fylgi. Ef þessi þróun held-
ur áfram eru þessir tveir flokkar
eingöngu með 40 prósent atkvæða
samanlagt og það eru meiriháttar
tíðindi því lengst af öldinni hafa
þeir oftast haft styrk til að mynda
einir meirihlutastjórn.“
Meiri áhugi á pólitík
Áhugi landsmanna á stjórnmál-
um hefur verið kannaður frá 1983
en undanfarin ár hefur mýtan um
áhugaleysi á pólitík verið áberandi
í fjölmiðlum.
„Kjörsókn hefur minnkað örlítið
en ekki áhuginn. Árið 1983 voru
innan við 20 prósent sem sögð-
ust hafa mikinn eða mjög mikinn
áhuga á pólitík en frá árinu 2003
hefur þessi tala verið um 30 pró-
sent. Þannig að breytingin er í átt-
ina að auknum áhuga og er þetta
gott dæmi um sleggjudóma í spjall-
þáttum þar sem ályktað er án þess
að hafa nokkuð í höndunum.“
Frá árinu 2009 hefur traust á
stjórnmálamönnum farið minnk-
andi og hreyfanleiki á kjósendum
hefur aukist.
„Árið 1983 skipti innan við fjórð-
ungur kjósenda um flokk milli
kosninga en eftir það hafa 30-35
prósent kjósenda skipt um flokk.
Árið 2013 skiptu 45 prósent kjós-
enda um flokk. Þetta gefur til
kynna vaxandi óróleika í kerfinu.“
Ólafur segir þessa þróun breyta
stjórnmálum því eftir því sem kjós-
endur eru lausari við flokka og færa
sig meira á milli auki það áhættu
flokkanna. Stórsigrar og gífurlegt
fylgistap verða mun líklegri og
bendir hann á að tap stjórnarflokk-
anna í síðustu kosningum hafi verið
tapmet í Íslandssögunni.
Hægri-vinstri kvarðinn lifir
Í kosningarannsókninni hafa kjós-
endur verið beðnir um að staðsetja
sig og stjórnmálaflokka á hægri-
vinstri kvarðann. Niðurstöðurnar
sýna að kvarðinn sé langt frá því
að vera úreltur.
„Kjósendur eru með nokkuð
skýra mynd af því hvar þeir vilja
staðsetja flokka á kvarðann og eru
tiltölulega sammála um hvernig
eigi að gera það. Það segir okkur
að hægri-vinstri kvarðinn er alvöru
kort sem kjósendur nota til að átta
sig á pólitísku landslagi.“
Kosningahegðun hefur löngum
verið tengd stéttarstöðu. Kjósend-
um er þá skipt eftir því hvort þeir
vinna líkamlega vinnu eða ekki og
gamla myndin er að verkafólk kjósi
verkalýðsflokka.
„Strax árið 1983 kom í ljós að
þessi tengsl voru mjög veik á
Íslandi. Þetta hefur veikst enn frek-
ar og jafnvel snúist við. Þannig að
verkafólk kýs frekar hægri flokka
en vinstri. Framsóknarflokkurinn
hefur verið heldur sterkari meðal
þeirra kjósenda sem hafa stutta
skólagöngu að baki og allra síðustu
árin hefur orðið sú athyglisverða
þróun að arftakar gömlu verkalýðs-
flokkanna, Samfylkingin og Vinstri
græn, hafa verið mun sterkari
meðal kjósenda með háskólapróf.“
Kjósendur ákveða sig á kjördag
Út frá þessari þróun í alþingiskosn-
ingum má vænta þess að sveitar-
stjórnarkosningarnar fram undan
verði spennandi. „Þessi hreyfan-
leiki kjósenda býður upp á stærri
sveiflur og þær þurfa ekki að fara
allar í sömu áttina og geta verið
mismunandi eftir sveitarfélögum.
Þetta gefur nýjum flokkum raun-
verulega möguleika.“
Aðspurður um forspárgildi
kosningakannana í slíku kosninga-
umhverfi segir Ólafur að þær geti
breyst verulega rétt fyrir kosning-
ar. „Fólk er lengur að gera upp hug
sinn og margir ákveða sig jafnvel
á kjördag. Það er í rauninni ekki
fyrr en farið er að nálgast kosn-
ingarnar verulega sem hægt er
að fara að taka mjög mikið mark
á könnunum. Kannanir þremur
vikum fyrir kosningar geta verið
langt frá úrslitum því það geta
orðið miklar breytingar á síðustu
metrunum.“
Í tilefni afmælishátíðarinnar á
fimmtudag verða gögn Íslensku
kosningarannsóknarinnar opnuð
formlega með nýju viðmóti. Þá
verður hægt að skoða niðurstöður
úr Íslensku kosningarannsókninni
án þess að þurfa til þess sérhæfð
tölfræðiforrit og þannig öllum
gert kleift, sem á því hafa áhuga,
að skoða og greina gögnin.
Meiri spenna, óvissa og sveiflur
Íslenska kosningarannsóknin er ein elsta og viðamesta langtímarannsókn innan félagsvísinda á Íslandi. Á fimmtudag er boðað
til hátíðar vegna 30 ára afmælis rannsóknarinnar sem Ólafur Þ. Harðarson stjórnmálafræðiprófessor hefur stýrt frá upphafi.
RANNSAKAR KOSNINGAR Ólafur Þ. Harðarson stjórnmálafræðiprófessor hefur
stýrt rannsókn á kosningum frá upphafi, eða í 30 ár. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Fólk er lengur að gera
upp hug sinn og margir
ákveða sig jafnvel á kjördag.
Ólafur Þ. Harðarson
stjórnmálafræðiprófessor
ÁRSFUNDUR LANDSVIRKJUNAR 2014
Silfurbergi, Hörpu
Þriðjudaginn 20. maí kl. 15
• Bjarni Benediktsson fjármála- og efnahagsráðherra
Ávarp
• Jónas Þór Guðmundsson stjórnarformaður
Ávarp
• Hörður Arnarson forstjóri Landsvirkjunar
Samkeppnishæfni - arðsemi - sátt
• Óli Grétar Blöndal Sveinsson framkvæmdastjóri þróunarsviðs

• Rafnar Lárusson framkvæmdastjóri fjármálasviðs
Áhersla á lækkun skulda - rekstrarniðurstöður 2013

Fundarstjóri: Ragna Árnadóttir, aðstoðarforstjóri Landsvirkjunar
Verðmæti
í vatnsafli
Ársfundur Landsvirkjunar verður haldinn í Silfurbergi, Hörpu
framtíðaráætlanir fyrirtækisins og leggjum mat á hvernig
til hefur tekist.
Allir velkomnir
Skráning á www.landsvirkjun.is
Erla Björg
Gunnarsdóttir
erlabjorg@frettabladid.is