Fréttablaðið - 15.08.2014, Qupperneq 16

15. ágúst 2014 FÖSTUDAGUR| SKOÐUN | 16
Snæfríður heitin, dótt-
ir mín, lektor við Háskól-
ann á Bifröst, var vinur og
aðdáandi Jóhönnu geita-
bónda á Háafelli í Hvít-
ársíðu og brautryðjanda-
starfs hennar. Minnug
þeirrar vináttu set ég eft-
irfarandi orð á blað.
Fyrir Alþingiskosningar
2013 fluttu tveir stjórnar-
andstöðuþingmenn, þeir Sigurð-
ur Ingi Jóhannsson og Ásmundur
Einar Daðason, þingsályktunar-
tillögu með áskorun á þáverandi
atvinnuvegaráðherra um að grípa
þegar í stað til aðgerða til að forða
íslenska geitfjárstofninum frá
útrýmingarhættu, því að „ef ekki
verður nú þegar brugðist við þeirri
stöðu, sem íslenski geitfjárstofninn
er í, er hætt við, að það verði brátt
um seinan“.
Eftir kosningar settist Sigurður
Ingi í stól atvinnuvegaráðherrans
sem hann hafði skorað á – fyrir
kosningar – að bjarga geitastofn-
inum. Og Ásmundur Einar er sér-
stakur ráðunautur forsætisráð-
herra um málefni landbúnaðarins.
Það er ekki gott til afspurnar að
tala tungum tveim – að segja eitt í
stjórnarandstöðu en annað í stjórn.
Það heitir lýðskrum.
Persónulegur harmleikur
Þeir Sigurður Ingi og Ásmundur
Einar standa nú frammi fyrir próf-
raun, þar sem reynir á manndóm
þeirra og heilindi. Prófið fer fram
að Háafelli í Hvítársíðu þann 18.
september nk. Þá fer að óbreyttu
fram uppboð á eina geitfjárbúinu
á Íslandi sem nær máli varðandi
kynbætur og stofnrækt búfjár-
stofns í útrýmingarhættu.
Hvað er í húfi? Fyrir hjónin á
Háafelli, Jóhönnu Bergmann Þor-
valdsdóttur og Þorbjörn Oddsson,
og fjölskyldu þeirra er það
persónulegur harmleikur.
Brautryðjendastarf þeirra
verður fyrir bí. „Já, en
verður geitfjárræktinni
ekki bara haldið áfram
undir annarra stjórn?“
spyr sá sem ekki veit.
Nei, það er ekki svo.
Lögum samkvæmt teljast
geitur ekki til bústofns,
heldur flokkast sem gæludýr.
Geiturnar eru persónuleg eign
Jóhönnu. Missi hún jörðina, verð-
ur geitunum óhjákvæmilega stefnt
í sláturhúsið.
Nýting erfðaauðlinda
Það er haft eftir formanni erfða-
nefndar landbúnaðarráðuneytis-
ins „að þá leggist markviss geit-
fjárrækt á Íslandi af um ókomna
tíð …“. Allir þeir sem greinarhöf-
undur hefur rætt við og vit hafa
á eru sammála ofangreindu mati.
Dr. Ólafur Dýrmundsson,
umsjónarmaður geitfjárræktar hjá
Bændasamtökum Íslands, segir:
„Þarna (innskot: Á Háafelli) er
stærsti og fjölbreyttasti stofninn.
Svo er hún (innskot: Jóhanna) með
langflestar kollóttu geiturnar og
fallega liti. Frá mínum sjónarhóli
yrði mikill skaði að missa stofn-
inn. Geitastofninn á Íslandi er það
lítill að við megum ekkert missa.
Það er mergurinn málsins“.
Í greinargerð sinni með þings-
ályktuninni fyrir seinustu kosn-
ingar minna þeir Sigurður Ingi
og Ásmundur Einar á að „Ísland
er aðili að Ríó-samþykktinni frá
1992 um varðveislu erfðaefnis.
Einnig er í gildi reglugerð númer
151/2005 um varðveislu og nýtingu
erfðaauðlinda í landbúnaði, og
starfar erfðanefnd landbúnaðarins
eftir henni. Nefndin vinnur að því
að varðveita og nýta erfðaauðlind-
ir, sem hafa verðmæti fyrir land-
búnaðinn og menningarlegt gildi,
en íslenska geitin fellur þar undir“.
Til bjargar geitfjárstofninum
Fyrir gráglettni kjósenda er
málum svo komið – eftir kosn-
ingar – að þingsályktunin með
áskorun þeirra tvímenninganna
á fyrrverandi atvinnuvegaráð-
herra beinist nú að þeim sjálfum:
Að Sigurði Inga sem landbúnað-
arráðherra og að Ásmundi Einari
sem ráðgjafa forsætisráðherra.
Spurningin er: Ætla þeir að láta
það um sig spyrjast að þeir tali
tungum tveim? Segi eitt í stjórn-
arandstöðu en allt annað í stjórn?
Ég trúi því ekki að óreyndu að
þeir láti slíkt um sig spyrjast. Ég
skora hér með á þá að bregðast
vel og drengilega við eigin áskor-
un á sjálfa sig. Það er varla til of
mikils mælst, er það? Vonandi
megum við vænta svars í tæka
tíð, áður en prófdagurinn rennur
upp, fimmtudaginn þann 18. sept-
ember nk. Það er nægur tími til
stefnu til að bjarga geitfjárstofn-
inum frá útrýmingarhættu – og
æru tvímenninganna í leiðinni.
Að standa við stóru orðin
LANDBÚNAÐUR
Bryndís Schram
Fjölmiðlar greina frá
því að þeir sem á fínu
máli kallast „fagfjár-
festar“ vilji fjármagna
nýjan Landspítala með
eignatryggðri fjármögn-
un, þannig að kostnað-
urinn við bygginguna
myndi ekki lenda á rík-
isreikningi. Þannig er
kynntur þessi gamli
kunningi sem bankar
upp á með reglulegu
millibili og hefur í tím-
ans rás fengið ýmsir nafngiftir,
einkaframkvæmd hefur þetta
verið kallað síðustu ár.
Einkaframkvæmd á sér eink-
um tvær rætur, önnur er hags-
munatengd og byggir á því að
stjórnvöld vilja hygla einkafjár-
magninu, en hin lýtur að reikn-
ingskúnstum ríkisfjármála og
gengur út á það að sýna ekki raun-
verulegar skuldbindingar ríkis-
sjóðs.
Fangelsið hefði kostað hálfan
milljarð til viðbótar
Þegar ákveðið var að ráðast í
byggingu nýs fangelsis á Hólms-
heiði kom þetta einnig upp á og
voru þá ýmsir mjög eindregið á
því máli að ríkið ætti að heimila
einkaaðilum að reisa fangelsið, en
ríkið síðan leigja afnotin af því.
Ég gegndi á þessum tíma emb-
ætti innanríkisráðherra og lagð-
ist mjög eindregið gegn þessu
á þeirri forsendu að þetta yrði
miklu óhagkvæmara fyrir ríkis-
sjóð og þar með skattgreiðendur
í landinu. Ég fékk sérfræðinga
til að meta hve miklu þetta tap
næmi og áætluðu þeir að skatt-
greiðendur myndu tapa um hálf-
um milljarði á því að fara einka-
framkvæmdarleiðina.
Dýrari lán og krafa um gróða
Þetta liggur að sjálfsögðu í augum
uppi þegar málið er skoðað.
„Fagfjárfestarnir“ þurfa
á nákvæmlega sama hátt
og ríkið að afla lánsfjár-
magns til framkvæmdar-
innar og greiða tilheyr-
andi vexti. Þeir vextir eru
líklegri til að verða held-
ur hærri en hjá ríkinu þar
sem ríkið er jafnan metið
sem traustasti lántakandi
sem kostur er á og fær því
hagstæðustu lánskjörin.
Má vel vera að eignatrygg-
ingin sem vísað er til vegi þar upp
á móti. Eftir stendur þá hagnað-
urinn sem rynni til „fagfjárfest-
anna“ en ella yrði eftir hjá okkur
skattgreiðendum. Gleymum því
ekki að „fagfjárfestar“ ráðast í
einkaframkvæmd til að græða á
henni! Þriðja atriðið sem stundum
er nefnt af hálfu áróðursmanna
fyrir einkaframkvæmd er sú stað-
hæfing að einkaaðilar geri hlutina
á hagkvæmari hátt en ríkið. Þetta
segir reynslan erlendis frá ekki
vera rétt, enda má ekki gleyma
því að jafnvel þótt ríkið annist
alla framkvæmdina þá býður það
jafnan út við þessar aðstæður ein-
staka verkþætti en framkvæmir
þá ekki sjálft. Þar fyrir utan er
það bábilja að ríkið vinni á óhag-
kvæmari hátt en einkaaðilar.
Reyndar er það stórfurðulegt að
leyfa sér slíkar fullyrðingar í ljósi
okkar eigin reynslu síðustu árin.
Í mínum huga skiptir mestu máli
að meta aðstæður skynsamlega
hverju sinni, nýta kosti markaðar-
ins þar sem það á við en ekki þar
sem augljóst er að markaðslausnir
stríða gegn almannahagsmunum.
Rekstrartekjur Landspítalans?
Fram kemur í fréttum að kostnað-
aráætlun nýs spítala hljómi upp á
80 milljarða króna, En samkvæmt
þessum fréttum þyrfti þetta ekki
að verða högg fyrir ríkissjóð enda
sé um að ræða „leið sem felur í
sér að fjárfestar myndu tryggja
byggingu spítalans með kaup-
um á skuldabréfum sem tryggð
væru með framtíðarrekstrar-
tekjum spítalans. Þessi leið er
sambærileg þeirri sem farin var í
tengslum við byggingu Hvalfjarð-
arganga.“ Þannig segir Viðskipta-
blaðið frá og styðst jafnframt við
Fréttablaðið.
Augnablik. Hvað er hér verið að
fara? Hvalfjarðargöngin borgum
við algerlega með notendagjöld-
um. Nú er okkur sagt að nýr Land-
spítali eigi ekki að verða högg
fyrir ríkissjóð því fyrirkomulagið
verði það sama. Í þessu samhengi
er síðan vísað í framtíðarrekstr-
artekjur. Hvaðan koma þær? Frá
sjúklingum? Varla úr ríkissjóði
sem ekki á að verða fyrir neinu
teljandi höggi.
Við borgum óhagræðið að fullu!
Ég leyfi mér að mótmæla þess-
ari ráðagjörð sem annaðhvort
byggir á því að við greiðum fyrir
nýjan Landspítala að fullu sem
skattgreiðendur með tilheyrandi
viðbótarálagi miðað við að við
fjármögnuðum spítalann milli-
liðalaust – eða sem er miklu
óhugnanlegri framtíðarsýn – að
sjúklingarnir borgi með auknum
sjúklingagjöldum. Þetta er vænt-
anlega það sem á fínu máli fag-
fjárfesta heita „rekstrartekjur
Landspítalans“.
Einkaframkvæmd
Landspítala er galin
➜ Í þessu samhengi er síðan
vísað í framtíðar rekstrar-
tekjur. Hvaðan koma þær?
Frá sjúklingum? Varla úr
ríkissjóði sem ekki á að
verða fyrir neinu teljandi
höggi.
HEILBRIGÐIS-
MÁL
Ögmundur
Jónasson
alþingismaður
➜ Þeir Sigurður Ingi og
Ásmundur Einar standa
nú frammi fyrir prófraun,
þar sem reynir á manndóm
þeirra og heilindi. Prófi ð fer
fram að Háafelli í Hvítársíðu
þann 18. september nk. Þá
fer að óbreyttu fram uppboð
á eina geitfjárbúinu á Ís-
landi sem nær máli varð-
andi kynbætur og stofnrækt
búfjárstofns í útrýmingar-
hættu.
Það er ekki hægt að
ofmeta mikilvægi utan-
ríkisviðskipta fyrir Íslend-
inga. Efist einhverjir um
það skyldu þeir kynna sér
sögu byggðar í landinu frá
öndverðu til okkar daga,
því á öllum tímum hefur
innflutningur verið lífs-
spursmál þjóðarinnar og
tekjur af útflutningi lífæð.
Það er alltaf nauðsyn en
sérlega brýnt úrlausnar-
efni nú að tryggja þjóðar-
búinu auknar útflutningstekjur.
Gjaldmiðilskreppan frá 2008 er
enn óleyst, gjaldeyris ójöfnuðurinn
í uppgjöri þrotabúa bankanna
vandi sem ekki sést hvort og
hvernig ríkisstjórnin mun leysa.
Því er ójafnvægi enn því miður
höfuðeinkenni þess efnahagsbata
sem þó er blessunarlega orðinn.
Tómarúm og óvissa
Á sama tíma er heimspólitíkin
að stokkast upp allt í kringum
okkur. Það er tómarúm og óvissa í
alþjóðakerfinu og ófriður á hættu-
legra stigi en sést hefur í áratugi.
Þá þurfum við Íslendingar að
kunna fótum okkar forráð og móta
stefnu frjálsra utanríkisviðskipta
við önnur frjáls lönd.
Nú standa yfir samningavið-
ræður um fríverslun Evrópusam-
bandsins og Bandaríkjanna sem
Ísland á ekki aðild að. Ástæðan er
sú að Ísland er ekki í Evrópusam-
bandinu.
Fríverslunarsamningur ESB og
BNA yrði mestu tíðindi í opnun
markaða og frelsi viðskipta um
langt skeið og hörmuleg og óhugs-
andi niðurstaða að íslensk við-
skipti lendi utan garðs.
Undravert ævintýri
Íslenskur iðnaður hefur ávallt
verið í fararbroddi brýningarinn-
ar um nauðsyn útflutnings og þátt-
töku í alþjóðasamstarfi um opnun
markaða með skýrum tilgangi: Til
þess að framleiðslulandið Ísland
eignist fyrirtæki á alþjóðavísu –
og það hefur tekist. Árangurinn af
aðild Íslands að innri markaði Evr-
ópu sem á 20 ára afmæli á þessu
ári hefur verið undravert ævintýri
– sem stendur ógn af ESB-fjand-
samlegri stefnu ríkisstjórnarinn-
ar, hinu nýja haftaástandi í við-
skiptum og gjaldmiðli sem allir
flýja sem það geta, til dæmis öll
þau fjölmörgu glæsilegu sjávar-
útvegsfyrirtæki sem gera alfarið
upp í evrum.
Viðræður í Hvíta húsinu
Við hjá Samtökum iðnaðarins
vorum í sendinefnd Evrópusam-
taka atvinnurekenda, Business
Europe, sem fór til Washington í
vor og fékk aðgang að áhrifafólki í
bandarískum stjórnmálum og við-
skiptalífi á öllum æðstu stöðum.
Þetta gerðum við gagngert til að
Ísland ætti andlit og rödd í þessum
viðræðum á Capitol Hill, í Hvíta
húsinu og hjá Viðskiptaráðinu og
til þess að viðstaddir fulltrúar
ESB, frá forseta framkvæmda-
stjórnarinnar Jose Manuel Bar-
roso til ítölsku sex mánaða for-
mennskunnar í sambandinu, sæju
að íslenskur iðnaður telur sig sem
fyrr eiga heima á Evrópukortinu.
Skýrari áætlun Norðmanna
EFTA-ríki eins og Ísland sitja
ekki við þetta samningaborð.
Á samráðsfundi utanríkisráð-
herra EFTA-ríkjanna, sem full-
trúar atvinnulífs eiga aðgang að
og haldinn var í Vestmannaeyjum
í júní sl., gengum við skýrt eftir
því hvaða sóknaráætlun æðstu
stjórnvöld EFTA-ríkjanna hafa til
að tryggja hagsmuni sína gagnvart
fríverslunarviðræðum ESB og
BNA, sem kallast TTIP. Ljóst var
að áætlun Norðmanna og Sviss-
lendinga var skýrari og ákveðn-
ari en Íslendinga.
Víðtækur stuðningur
Samráð utanríkisráðuneytis við
atvinnulífið er hafið með samn-
ingu skýrslu um hagsmunamat
Íslendinga af samningnum en það
er ljóst að málið verður að setja
í algjöran forgang ríkisstjórnar
með sterkari hætti. Fundirnir í
Washington í vor sýndu að póli-
tískur stuðningur við fríverslun er
víðtækur og með nýjum tóni end-
urfæðingar vestrænnar samvinnu.
Íslandi hefur ávallt vegnað best
þegar viðskipti og þar með sam-
skipti við umheiminn eru frjáls og
opin. Það er morgunljóst að Íslandi
hefur aldrei tapað né verið ógnað
af fríverslun. Enginn veit á þessu
stigi hversu vítt og hversu djúpt
sjálfur TTIP-samningurinn mun
ná, en samdóma álit er að afger-
andi pólitískur vilji standi til að
samningur takist. Það meginmark-
mið verður Ísland að styðja af
heilum hug og með virkum hætti.
Ísland á heima á fríverslunar-
svæði Evrópu og Bandaríkjanna.
Fríverslunarsvæði Evr-
ópu og Bandaríkjanna
– Ísland inni eða úti?
➜ Fríverslunarsamn-
ingur ESB og BNA
yrði mestu tíðindi í
opnun markaða og
frelsi viðskipta um
langt skeið og hörmu-
leg og óhugsandi
niðurstaða að íslensk
viðskipti lendi utan
garðs.
UTANRÍKISMÁL
Kristrún
Heimisdóttir
framkvæmdastjóri
Samtaka iðnaðarins
Græðgisæðibunugangur í dagsljósið
Græðgisæðibunugangurinn við að framkvæma stærsta „túrb-
ínutrix“ Íslandssögunnar er smám saman að koma betur fram í
dagsljósið. Allar flóðgáttir opnuðust árið 2002 þegar ætt var af
stað í risaframkvæmdum hvar sem því varð við komið.
Þrátt fyrir heitorð um það að Kárahnjúkavirkjun, stærsta fram-
kvæmd Íslandssögunnar, yrði eina stórframkvæmdin næstu fimm
árin, var líka ætt af stað með mestu húsnæðisbólu sögunnar og stórfelldar
stóriðjuframkvæmdir á Suðvesturlandi. Reist var fáheyrt og rándýrt monthús
yfir OR og byrjaðar framkvæmdir á lóð nýs álvers í Helguvík, þótt alveg væri
eftir að finna og tryggja orku til þess og aðeins búið að semja við tvo aðila af
minnst tólf sem þurfti að semja við vegna þessarar geggjunar.
omarragnarsson.blog.is
Ómar Ragnarsson
Ekki gleyma okkur sjálfum
Að setja sjálfa(n) sig í fyrsta sæti þýðir ekki að gleyma öllum
hinum. Ef við munum eftir að sinna okkur sjálfum og gefum
okkur stundir til að endurnærast þá erum við betur í stakk búin
til þess að gefa af okkur. Það að gefa af okkur er það sem gefur
okkur lífsfyllingu og gleði– og gleðinni fylgir frelsi. Frelsi til að
vera við sjálf.
Nú fara skólarnir að hefjast og þá kemst allt í sitt fasta form. Stundum
eigum við það til að leyfa annríkinu að gleypa okkur og gleymum hvað það
er mikilvægt að eiga líka stundir með okkur sjálfum.
gudrundarshan.blog.is
Guðrún Darshan
AF NETINU