Fréttablaðið - 04.02.2015, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 4. febrúar 2015 | SKOÐUN | 15
Eldri borgarar hafa orðið
fyrir barðinu á kjaragliðn-
un. Með kjaragliðnun er
átt við það, þegar lífeyrir
aldraðra og öryrkja hækk-
ar minna en kaup láglauna-
fólks. Það verður þá gliðn-
un milli kjara lífeyrisþega
og kjara láglaunafólks.
Þessi gliðnun varð mjög
mikil á krepputímanum
(2009-2013), þar eð lífeyrir
aldraðra og öryrkja var þá
frystur langtímum saman á
meðan kaup láglaunafólks
hækkaði. Á tímabilinu 2009-2015
hækkuðu lágmarkslaun verkafólks
um 47% en á sama tíma hækkaði
lífeyrir aldraðra einhleypinga frá
almannatryggingum um 25%, miðað
við þá sem eingöngu höfðu tekjur frá
Tryggingastofnun (engar greiðslur
úr lífeyrissjóði eða aðrar tekjur).
Þetta var mikil kjaragliðnun. Fram-
bjóðendur beggja stjórnarflokkanna
lofuðu því fyrir kosningar 2013, að
þessi kjaragliðnun yrði leiðrétt að
fullu með hækkun lífeyris aldraðra
og öryrkja eftir kosningar. En það er
ekki farið að efna þetta kosningalof-
orð enn þá enda þótt kjörtímabilið sé
nú nálega hálfnað.
Það þarf að hækka líf-
eyri aldraðra og öryrkja
um rúmlega 20% til þess
að leiðrétta framangreinda
kjaragliðnun. Það kostar 17
milljarða kr. eins og ég hefi
áður tekið fram. Þá er aðeins
miðað við það hvað lífeyrir
þyrfti að vera hár í dag, ef
hann væri hækkaður í dag
eins og lágmarkslaun hækk-
uðu á tímabilinu 2009-2015.
En ef athugað er einnig hvað
lífeyrir aldraðra og öryrkja
hefði hækkað mikið á hverju
ári krepputímans, ef hækkun lífeyr-
is hefði á hverju ári fylgt hækkun
lágmarkslauna, væri reikningurinn
til ríkisstjórnarinnar miklu hærri.
Kjaraskerðing aldraðra og öryrkja,
sem tók gildi á árinu 2009 nemur nú
12,6 milljörðum kr. Alls skuldar ríkið
því lífeyrisþegum hátt í 30 milljarða
vegna kjaraskerðingar undanfarinna
ára og skýlausra loforða stjórnar-
flokkanna um að bæta öldruðum og
öryrkjum þessar skerðingar.
Verða loforðin svikin?
Þess verður ekki vart enn, að ríkis-
stjórnin ætli að efna stærsta kosn-
ingaloforðið við aldraða og öryrkja.
Ríkisstjórnin virðist ekki ætla að
bæta kjör lífeyrisþega á þennan hátt
enda þótt þau séu óviðunandi. Ríkis-
stjórnin hefur aðeins gert tvennt í
málefnum aldraðra: Aukið frítekju-
mark aldraðra vegna atvinnutekna
og hætt að reikna lífeyrissjóðs-
greiðslur með tekjum við útreikning
grunnlífeyris. Þetta er rýrt í roðinu
og gagnast aðeins þeim, sem vel eru
settir. Þriðja atriði kjaraleiðrétting-
ar lífeyrisþega, lækkun skerðingar-
hlutfalls tekjutryggingar, kom sjálf-
virkt í framkvæmd, með því að lögin
um skerðingu tekjutryggingar voru
tímabundin. Þau runnu út um ára-
mótin 2013/2014. Ef ríkisstjórnin
tekur sig á og hækkar lífeyri aldr-
aðra og öryrkja um 20%, þ.e. efnir
kosningaloforð sitt, mun það skipta
sköpum fyrir lífeyrisþega. Lífeyrir
einhleypra eldri borgara, sem aðeins
hafa tekjur frá TR, mun þá hækka
um 45 þús. kr. á mánuði. Það mundi
gera líf þessara lífeyrisþega bæri-
legra.
Aldraðir hafa verið hlunnfarnir
Fyrstu skráð lög sem til
eru fyrir Ísland eru Grá-
gásarlög (Hafliðaskrá,
Vígslóði) frá 1118 e. Kr.
Í lögunum eru skráðar
skyldur hreppstjóra og
hreppsþings að framfæra
ómaga og veita þurfa-
mönnum sveitarstyrk, þ.e.
að sinna fátækum. Hrepp-
stjórar voru þó ekki ein-
ráðir í þessum efnum.
Eftir litið var falið hreppsdómi er
í sátu 6 innanhreppsmenn, 3 fyrir
sækjendur og 3 fyrir verjendur.
Það var fylgst með þeim er ráða.
Svipað eftirlit borgaranna komst
ekki á hér á landi fyrr en með
stjórnsýslulögum á 20. öldinni.
Ekki hafa fundist skráð lög
um að hið opinbera ætti að sinna
fátækum í öðrum löndum á þeim
tíma, heldur var kirkjunni falið
hlutverkið. Um 500 árum síðar eða
1601 voru skráð svipuð lög á Eng-
landi. (Tillögur til sveitarstjórnar-
laga, nefnd skipuð með konungs-
bréfi 1901. Gutenberg 1905).
Ljóst er að við Íslendingar
vorum í fararbroddi annarra
þjóða í Evrópu við slíkar aðgerð-
ir. Orsakir þessara aðgerða
má eflaust rekja til góðra sam-
félagstengsla og ábyrgðar ráð-
andi manna. Jafnframt að draga
úr fátækt. Vissulega hefur margt
mistekist í aðstoðinni við fátæka
síðar meir en lögin voru skráð og
samþykkt. Nú er spurt. Hver er
orsök þess að nú er hafin aðför að
launalægsta fólkinu, öryrkjum og
eldri borgurum og ekki staðið við
leiðréttinguna er lofað var fyrir
kosningar 2013? Ég nefni einnig
hækkun virðisaukaskatts á mat-
væli sem kemur verst niður á
framangreindum hópum.
Stéttaskipting
Stuðlar hátt matarverð og íbúðar-
verð að stéttaskiptingu? Fregnir
berast um að öryrkjar flytjist til
minni kaupstaða á landsbyggð-
inni en versli lítið í kaupfélaginu.
Kaupi fiskinn af sjómönnum og
kjöt af bændum. Fólkið er ráðgott.
Í nýlegri grein í Læknablaðinu
(próf. L. Steingrímsdóttur o.fl.)
kemur í ljós að þeir efnaminni
neyta minna hollustufæðis (græn-
metis, ávaxta og grófs brauðs) en
marktækt meira sykraða fæðu en
efnað fólk enda dýr fæða. Tæp
60% öryrkja eiga erfitt eða mjög
erfitt með að ná endum saman og
55% atvinnulausra. Slíkur munur
hollustu og næringargilda í fæðu-
neyslu eftir efnahag hefur ekki
komið fram áður í könnunum á
Íslandi. Hátt matarverð getur
stuðlað að stéttaskiptingu eins
og komið hefur fram í mörgum
erlendum fræðigreinum. Jafn-
ræði þegnanna til heilbrigðs lífs
var veigamikill þáttur í fyrri heil-
brigðisáætlunum heilbrigðisyfir-
valda.
Í heild búa nú fleiri börn við
lélegt og dýrt húsnæði en félagar
þeirra á Norðurlöndum (Save the
children 2014)
Hvað hefur breyst? Skortir þá er
stjórna samfélagsleg tengsl, sam-
félagsábyrgð og virðingu fyrir
fólki sem tíðkaðist meðal almenn-
ings hér á landi jafnvel fyrir 900
árum?
Grágásarlög og
aðgerð gegn fátækt
fyrir 900 árum
B I B L Í A er bókin bók-
anna. Á orði Drottins er
allt mitt traust. B I B L Í A.
Biblía. Þessi litli söng-
ur hefur verið sunginn í
kristilegu barnastarfi um
áratuga skeið. Í einfald-
leika sínum undirstrik-
ar hann mikilvægi Biblí-
unnar sem trúarrit kristni
en fyrsta heildarþýðing
á ritum Biblíunnar, Guð-
brandsbiblía, kom út á
íslensku árið 1584. Hið
íslenska biblíufélag sem
hefur það að markmiði að vinna
að útgáfu og útbreiðslu Biblíunnar
hefur verið starfandi í 200 ár en
það var stofnað 10. júlí árið 1815.
Ýmsir viðburðir í tilefni afmælis-
ins hafa verið skipulagðir á vegum
biblíufélagsins til að minnast þess-
ara merku tímamóta.
Það var á fermingarári mínu
sem ég eignaðist mínu fyrstu
Biblíu. Ég man enn tilfinninguna
þegar ég opnaði fermingargjöf-
ina frá föðurömmu minni og sá
rauða fallega bók með gylltu sniði.
Biblían var mér þó ekki ókunn. Á
yngri árum hafði ég sjálf lesið
Barnabiblíur og heillast af hinum
ýmsu frásögnum þótt skilningur á
þeim hafi vafalítið verið takmark-
aður. Ég hafði líka flett Biblíu
móður minnar með mikilli lotn-
ingu; svarta bókin sem lá á nátt-
borði hennar og ég fann hve skipti
hana miklu máli. Ég gleymi seint
þeirri tilfinningu þegar ég hand-
lék mína eigin Biblíu í fyrsta sinn.
Fremst hafði verið skrautskrifað-
ur texti sem hafði að geyma kveðju
frá ömmu minni og það vers úr
Biblíunni sem hún hafði
einna mestar mætur á úr Filippí-
bréfinu en þar segir: Verið ávallt
glöð í Drottni. Ég segi aftur: Verið
glöð. Ljúflyndi ykkar verði kunn-
ugt öllum mönnum. Drottinn er í
nánd. Verið ekki hugsjúk um neitt
heldur gerið í öllum hlutum óskir
ykkar kunnar Guði með bæn og
beiðni og þakkargjörð. Og friður
Guðs, sem er æðri öllum skilningi,
mun varðveita hjörtu ykkar og
hugsanir ykkar í Kristi Jesú (Fil.
4.4-7). Síðan hafa liðið mörg ár og
Biblíuna nota ég daglega – bæði
í mínu einkalífi og þjónustu sem
prestur á sjúkrahúsi. Iðulega er
ég beðin um að hafa kveðjustund-
ir við dánarbeð þar sem huggunar-
orð úr Biblíunni fá að hljóma og
farið er með bænavers sem marg-
ir hafa lært í bernsku.
Kveðjan frá ömmu minni hefur
fylgt mér og mér þykir ótrúlega
vænt um hana. Ég hefði seint gert
mér í hugarlund hve sú speki sem
Biblían hefur að geyma hefur
mótað mig og mín lífsgildi og þá
sérstaklega orð og athafnir Jesú
Krists.
Bók bókanna
NÝI TÖLVU- OG VIÐSKIPTASKÓLINN
– VIÐURKENNDUR EINKASKÓLI Á FRAMHALDSSKÓLASTIGI
KERFISSTJÓRABRAUT
NÝR STARFSVETTVANGUR Á EINU ÁRI!
Nám fyrir þá sem vilja hasla sér völl sem kerfisstjórar hjá
fyrirtækjum og stofnunum. Nemendur öðlast víðtækan
skilning á uppsetningu netkerfa, viðgerðum og bilana-
greiningu á vélbúnaði og uppsetningu stýrikerfa.
Námið samanstendur af 3 námskeiðum:
- Tölvuviðgerðir
- Win 7/8 & Netvork+
- MCSA Netstjórnun
Gefinn er 10% afsláttur
af öllum pakkanum. þrjú
alþjóðleg próf innifalin:
„Microsoft Certified
Solutions Associate“
Guðni Thorarensen
Kerfisstjóri hjá Isavía
Helstu upplýsingar:
Lengd: 371 stundir
Verð: 583.000.-
Morgunnám
Hefst: 10. mars
Lýkur: 24. nóvember
Dagar: þri & fim: 8.30 - 12.30
fös: 13.00 - 17.00
Kvöld- og helgarnám
Hefst: 28. janúar
Lýkur: 23. nóvember
Dagar: mán & mið: 18 - 22
lau: 8.30 - 12.30
„Ég hafði komið víða við í vinnu. Síðasta
starfið fyrir námið hjá NTV var kokkastarf.
Eftir Kerfisstjórabrautina fékk ég frábært
starf hjá Isavía.“
➜ Kveðjan frá ömmu
minni hefur fylgt mér
og mér þykir ótrúlega
vænt um hana. Ég
hefði seint gert mér
í hugarlund hve sú
speki sem Biblían
hefur að geyma hefur
mótað mig og mín
lífsgildi …
➜ Hvað hefur breyst?
Skortir þá er stjórna
samfélagsleg tengsl,
samfélagsábyrgð og
virðingu fyrir fólki
sem tíðkaðist meðal
almennings hér á
landi jafnvel fyrir 900
árum?
➜ Kjaraskerðing aldraðra
og öryrkja, sem tók gildi á
árinu 2009 nemur nú 12,6
milljörðum kr.
TRÚMÁL
Guðlaug Helga
Ásgeirsdóttir
dr. theol., sjúkra-
húsprestur
þjóðkirkjunnar
SAMFÉLAG
Ólafur Ólafsson
fv. landlæknir
KJÖR ALDRAÐRA
Björgvin
Guðmundsson
formaður kjara-
nefndar Félags eldri
borgara í Reykjavík
0
3
-0
2
-2
0
1
5
2
2
:0
0
F
B
0
5
6
s
_
P
0
4
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
4
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
1
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
1
5
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
3
A
0
-2
F
9
8
1
3
A
0
-2
E
5
C
1
3
A
0
-2
D
2
0
1
3
A
0
-2
B
E
4
2
8
0
X
4
0
0
2
A

F
B
0
5
6
s
C
M
Y
K