Skessuhorn - 05.06.2013, Blaðsíða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 5. JÚNÍ 2013
Systkinin Guðrún Sigríður Gísla-
dóttir og Gunnar Valur Gíslason
frá Akranesi gáfu nýlega út bók-
ina Bergrúnir. Þar er fjallað um
æskuár og lífshlaup foreldra þeirra,
hjónanna Erlu Guðmundsdóttur
frá Hnífsdal og Gísla S. Sigurðs-
sonar frá Akranesi. Faðir þeirra hef-
ur í gegnum tíðina ort mikið og
skrifað sögur frá æskuárum sínum
en minningar móður sinnar skráðu
þau systkinin eftir viðtöl við hana.
Erla lést í mars árið 2012 eftir tíu
mánaða baráttu við krabbamein.
Gísli faðir þeirra, býr nú á Höfða,
hjúkrunar- og dvalarheimili á Akra-
nesi. Í bókinni eru um 160 af mörg
þúsund myndum sem úr var að velja
úr myndaalbúmum fjölskyldunn-
ar og lausum myndum sem fengust
víða að.
Ritlingur varð að
alvöru bók
„Upphaflega var ætlunin að hafa
þetta bara lítið heftað rit fyrir fjöl-
skylduna en þegar við sáum hversu
mikið efni við vorum með í hönd-
unum ákváðum við að þetta yrði
alvöru bók. Hún endaði í rúm-
um 250 blaðsíðum og er innbund-
in með veglegri kápu,“ segja þau
Gunnar og Guðrún þegar rætt er
við þau. „Mamma ætlaði sér allt-
af að skrá niður minningar úr æsku
því henni fannst svo mikilvægt að
fjölskyldan og afkomendur henn-
ar þekkti ættarsögu okkar. Hún
ólst upp með móðursystkinum sín-
um og var orðin ein til frásagnar frá
þessum tíma þar sem móðursystkini
hennar eru öll látin. Hún hafði hins
vegar aldrei komið þessu í verk en
vorið 2011 ákváðum við í samráði
við hana að skrá minningarnar með
viðtölum við hana sjálfa.“
Þau systkin segja föður sinn hafa
skrifað og viðað að sér efni um
margra ára skeið auk þess að taka
viðtöl við móður sína og ýmsa eldri
ættingja. Þetta hafi allt legið fyr-
ir og auk þess hafi hann talsvert ort
og mörg af hans bestu kvæðum séu
ákveðið hryggjarstykki í bókinni.
Þau segja ýmislegt hafa komið þeim
á óvart þegar þau unnu að bókinni.
„Já, já, svo sannarlega. Þrátt fyrir að
við höfum alist upp með foreldrum
okkar og teldum okkur þekkja þá til
hlítar kom okkur ýmislegt á óvart.
Það hefði verið mjög fróðlegt fyr-
ir okkur að hverfa áttatíu til hundr-
að og fimmtíu ár aftur í tímann og
kynnast þeim aðstæðum sem for-
eldrar okkar, afar, ömmur, langafar
og langömmur bjuggu við á sínum
æskuárum.“
Eftirminnilegust
var samvinnan með
foreldrunum
Þau Guðrún og Gunnar segja
ánægjulega og skemmtilega sam-
vinnu með foreldrunum vera eft-
irminnilegustu stundirnar frá
vinnunni við bókina. „Bæði á með-
an umræðan við þau um einstaka
þætti verksins stóð yfir og líka þeg-
ar við vorum að skrifa bókina og
fjölskyldusagan fór að verða til.
Mamma hélt alltaf utan um fjöl-
skylduna, var gestrisin og ættræk-
in með eindæmum og pabbi studdi
hana í þessari viðleitni hennar alla
tíð.“ Þau segjast sjá núna að fólk líti
ekki einungis á bókina sem endur-
minningar foreldra þeirra heldur
líka sem heimildir um það umhverfi
sem þau ólust upp í. Þessu hafi þau
ekki búist við.
Bókin var gefin út í frekar tak-
mörkuðu upplagi. Helmingnum
hefur þegar verið ráðstafað og þau
segjast hafa fundið fyrir mjög mikl-
um áhuga fólks sem þekkti foreldra
þeirra, bæði á Akranesi og fyrir vest-
an. Til að nálgast bókina er hægt að
hafa samband við þau systkini eða
senda tölvupóst á netfangið bergr-
unir@gmail.com.
Þegar Laxfoss strandaði
Lítum á tvö stutt brot úr bókinni.
Fyrst er það frásögn Erlu af því þeg-
ar hún var um borð í síðustu ferð
Laxfoss milli Akraness og Reykja-
víkur þegar skipið strandaði á Kjal-
arnestöngum þann 19. janúar 1952.
„Aðdragandinn að því að við Kata
Georgs, vinkona mín, lentum í Lax-
fossstrandinu á Kjalarnesi í janúar
1952 var að Bogga, mamma Kötu,
fór til Reykjavíkur og við Kata ætl-
uðum að fara að sjá með henni
Gullna hliðið í Þjóðleikhúsinu að
kvöldi laugardagsins 19. janúar.
Fríða, systir Boggu, ætlaði með. Við
ætluðum að fara með skipinu á laug-
ardeginum.
Á föstudeginum var kolvitlaust
veður. Ég var að vinna úti á símstöð.
Karl Helgason, símstöðvarstjóri, var
að koma úr Reykjavík þann dag. Ég
hitti hann þá og hann sagði við mig:
„Ef þú ætlar að komast í Þjóðleik-
húsið á morgun ráðlegg ég þér að
fara í kvöld en ekki á morgun. Spá-
in er verri þá.“ Ég hringdi í Kötu og
sagði henni þetta. Við ákváðum að
fara að ráðleggingum Karls. ... Úti
var kolvitlaust veður og hríðarbyl-
ur svo að ekki sá út úr augum. Pétur
Georgsson, bróðir Kötu, ákvað að
fylgja okkur til skips svo að við fykj-
um ekki í sjóinn. Hann leiddi okk-
ur alla leið niður á bryggju og kom
okkur um borð. Þetta var rétt fyr-
ir klukkan sjö að kvöldi föstudags-
ins en skipið átti að fara þá. Laxfoss
lagði hins vegar ekki af stað fyrr en
milli átta og níu um kvöldið. Skip-
inu seinkaði því að óskaplega vont
var í sjóinn.
Þannig háttaði til á Laxfossi að
salur var uppi og annar niðri þar sem
maður gat lagt sig. Við Kata fórum
niður og lögðum okkur, báðar tvær.
Veðrið var svo vont að við treyst-
um okkur ekki einu sinni á klósett-
ið. Siglingin um kvöldið var löng og
erfið. Vont var í sjóinn og skipið valt
mikið. Upp úr klukkan ellefu heyrð-
um við skyndilega skerandi ískur og
skipið stoppaði. Ég sagði: „Guði sé
lof. Hann er þó kyrr.“
Leikirnir á
Niðurskaganum
Hér svo annað minningabrot úr
bókinni þar sem Gísli segir frá
leikjum barnanna á Niðurskagan-
um á Akranesi þegar hann var að
alast upp við Lambhúsasundið.
„Leiksvæði okkar var í nágrenni
við heimilið. Mest lékum við okkur
í fjörunni, í slippnum og á túnun-
um í kring og oftast í leikjum sem
ég sé engan leika í dag. Á túnunum
léku heilu hóparnir sér í slábolta
og útilegumannaleikjum. Ég lék
mér með jafnöldrum mínum með
bíla sem við drógum á eftir okkur
um allar jarðir. Allir kartöflugarð-
ar voru, vor og haust, undirlagðir
af alls kyns mannvirkjum. Haust og
vetur mynduðust á túnunum stór-
ar tjarnir. Þær voru nýttar vel til
þess að sigla á þeim litlum bátum
sem við drógum hringinn. Á vet-
urna voru þessar sömu tjarnir oft
hin bestu skautasvell.
Suma hluta ársins stunduðum
við landbúnað af kappi með horn-
um, kjálkum og tilheyrandi bygg-
ingum. Við strákarnir lékum okkur
mikið í bardagaleikjum, ekki með
byssur heldur sverð og boga. Við
börðumst þá um öll tún og báta í
slippnum. Við vorum með hugann
fullan af hraustum indíánum og
fornköppum og vildum líkjast þeim
sem mest. Tíminn fór því talsvert í
vopnasmíði og annað sem tilheyrði
undirbúningi slíkra bardaga.
Eitt sinn útbjó ég mikið höfuð-
skraut sem öllu þótti taka fram. Ég
fann dauða veiðibjöllu hér vest-
ur í fjöru. Skrokkurinn var illa far-
inn en vængirnir stráheilir. Ég fjar-
lægði því búkinn en hengdi væng-
ina á borða sem ég batt um enn-
ið og hafði saumað nokkrar stórar
fjaðrir í. Vængirnir héngu því fag-
urlega niður með vöngunum sitt
hvorum megin. Þegar systur mín-
ar sáu þennan höfuðbúnað voru
þær vissar um að allir andstæðing-
ar mínir myndu falla. Þeir sem ekki
féllu fyrir vopnum myndu drepast
af ýldulyktinni sem af þessu væri.
Knattspyrna tíðkaðist á þessum
tíma ekki í jafn ríkum mæli og síð-
ar varð. Uppi á Böðvarstúni var oft
farið í fótbolta fyrir neðan vegg-
inn hjá Hallgrími lækni. Þetta var
ekki vel þokkað af þeim sem heyjaði
túnið. Stundum var það afi og beitti
hann ýmsum ráðum til að koma í
veg fyrir það. Hann átti það til að
reka alla í burtu með hávaða og lát-
um. Oftast bar hann skít á þenn-
an blett og sparaði hann ekki. Þetta
dugði helst.“
hb
Ný bók skráð af systkinum
Bergrúnir þar sem minningabrot Erlu og Gísla eru skráð
Systkinin Gunnar Valur og Guðrún Sigríður Gíslabörn ásamt föður sínum Gísla S. Sigurðssyni.
Bókarkápan. Myndin er tekin á Snæ-
fjallaströnd.
Fjölskylda Erlu og Gísla. F.v. Jón Bjarni, Erla með Guðrúnu Sigríði, Þráinn Elías,
Gunnar Valur og Gísli með Sigurlaugu. Myndin er tekin 1971 eða 1972.
Erla og Gísli á skátabúningum á sínum
yngri árum en þau voru alla tíð tryggir
skátar.
Laxfoss strandaður við Kjalarnes.
Gísli, átta ára gamall, fyrir framan æskuheimilið við Lamhúsasund í fyrstu síðbux-
unum sem hann eignaðist á ævinni.