Læknablaðið - 15.01.2002, Blaðsíða 17

FRÆÐIGREINAR / AUKAVERKANIR / HVÍTBLÆÐISMEÐFERÐ í ÆSKU
prufur eru ekki besta aðferðin til að meta langtíma-
áhrif lyfjameðferðar á lifur (19).
Ahrif krabbameinsmeðferðar á heyrn hafa lítið
verið rannsökuð. Þessir sjúklingar fá mikið af sýkla-
lyfjum sem sum hver geta valdið skemmdum á innra
eyra og heyrnarskaði er því mögulegur. Af þeim 19
sjúklingum sem fóru í heyrnarpróf reyndust tveir
hafa merki um heyrnarskaða sem ekki var hægt að
skýra á annan hátt en sem hugsanlegar afleiðingar
meðferðarinnar. Lítið er vitað um nákvæma tíðni
slíkra heyrnarskemmda og því erfitt að meta hvort
þetta sé óeðlilega mikill fjöldi.
A óvart kom að svo margir hefðu merki um
lungnateppu þar sem þekkt áhrif geislunar og metó-
trexats eru fyrst og fremst lungnaherpa. Tveir sjúk-
lingar hafa staðfesta lungnateppu og sex að auki hafa
nokkur merki um sjúkdóminn. Ef til vill mætti álykta
að orsakirnar fyrir teppunni sé aukin tíðni lungnasýk-
inga í þessum einstaklingum vegna skaða á ónæmis-
kerfi þeirra. Þessir sjúklingar hafa hins vegar ekki
sögu um endurteknar sýkingar. Einungis einn sjúk-
lingur hafði merki um herpusjúkdóm og voru þau
mjög væg.
Ahrif krabbameinsmeðferðar á hjarta eru vel
þekkt. Anthracýclín og skyld lyf hindra vöxt hjarta-
vöðvafrumna og auka líkur á hjartabilun og geta
jafnvel leitt til dauða. Áhrifin eru háð skömmtum og
gætir í mörg ár eftir meðferðarlok. Þótt flestir sem
hafa fengið slíka meðferð séu enn einkennalausir
eftir 15 ár eru skemmdirnar til staðar (17,18). í rann-
sókninni reyndust allir hafa eðlilegt styttingarbrot og
voru án einkenna um hjartasjúkdóm. Það ber þó að
hafa í huga að mæling á styttingarbroti við áreynslu
getur leitt í ljós skemmdir þó ekkert sjáist við hvfldar-
mælingu (18).
Vitað er að styrkur mótefna í blóði sjúklinga
lækkar á meðan á hvítblæðismeðferð stendur. Lækk-
unin virðist þó einungis vara tímabundið og flestir ná
aftur fyrri styrk mótefna eftir að meðferð lýkur,
mishratt þó eftir tegund mótefna (13,14). Erfitt er að
túlka niðurstöðurnar sem fengust við mótefnamæl-
ingarnar. Frávik á aðalflokkum voru óveruleg en á
óvart kom hversu mikil frávikin voru á undirflokkum
IgG og þá sérstaklega IgG2. Sjúklingarnir hafa ekki
sögu um endurteknar sýkingar nú og því virðist
þýðing þessarar lækkunar vera minniháttar. Engu að
síður eru niðurstöðurnar athyglisverðar og benda til
þess að fylgjast verði vel með mótefnaframleiðslu
þessara sjúklinga. Mælingar á sértækum mótefnum,
til dæmis gegn þeim sjúkdómum sem bólusett er
fyrir, svo sem hettusótt og mislingum, gætu ef til vill
varpað betur ljósi á þá þýðingu sem þetta getur haft.
Það hefur sýnt sig að þótt magn mótefna í blóði sé
aftur orðið eðlilegt getur verið skortur á sértækum
mótefnum (13,15).
Ovenju margir sjúklinganna þurfa á sérkennslu að
halda og er mjög mikilvægt að skólayfirvöldum sé
gerð grein fyrir þessu því þau börn sem hafa lifað af
krabbamein eru fleiri í almenna skólakerfinu en
heyrnarskert, sjónskert eða mjög fötluð börn (20).
Erfitt er að draga afgerandi ályktanir af niðurstöðum
okkar hvað þetta atriði varðar. Einstaklingarnir eru
fáir og auk þess á misjöfnum aldri. Niðurstöður okk-
ar renna þó stoðum undir það álit að meðferðin hafi
nokkur áhrif á námsárangur. Hafa ber einnig í huga
að árangur í skóla einn og sér er mjög gróf nálgun á
áhrifum meðferðarinnar á hugræna hæfni sjúkling-
anna og best væri að leggja víðtæk taugasálfræðileg
próf fyrir börnin eins fljótt og auðið er eftir að þau
greinast sem síðan væri hægt að bera saman við
seinni tíma prófanir eftir að meðferð er lokið.
Þar sem hópurinn er nokkuð misleitur er erfitt að
bera niðurstöðurnar beint saman við erlendar rann-
sóknir. Þótt hópurinn sé ekki stór gefa niðurstöð-
urnar allgóða mynd af gerð og tíðni síðkominna og
langvinnra aukaverkana og virðast þær sambærilegar
niðurstöðum frá öðrum löndum. Greinilegt er að þær
aukaverkanir sem lýst er í erlendum rannsóknum má
einnig finna hérlendis og því nauðsynlegt að fylgja
þeim sem læknast hafa af hvítblæði í æsku náið eftir í
langan tíma.
Þakkir
Við viljum þakka þátttakendum fyrir þeirra framlag.
Auk þess þökkum við Gillian Holt og Erlu Maríu
Kristinsdóttur fyrir veitta aðstoð, Heyrnar- og tal-
meinastöð Islands fyrir heyrnarmælingar, Gunnlaugi
Sigfússyni fyrir framkvæmd og túlkun niðurstaðna
ómskoðunar á hjarta og Birni Árdal fyrir hjálp við
framkvæmd og túlkun niðurstaðna blástursprófa.
Styrktarfélag Krabbameinssjúkra barna og Krist-
ínarsjóður styrktu rannsóknina.
Heimildir
1. Nordic society of pediatric haematology and oncology
(NOPHO). Childhood cancers in the nordic countries. Report
on the epidemiologic and therapeutic results from registries
and workgroups. NOPHO annual meeting, Stockholm 1996.
2. Gustafsson G, Garwicz S, Hertz H, Johannesson G, Jonmunds-
son G, Moe PJ, et al. A population-based study of childhood
acute lymphoblastic leukemia diagnosed from July 1981
through June 1985 in the five Nordic countries. Incidence,
patients characteristics and treatment results. Acta Pædiatr
Scand 1987; 76: 781-8.
3. Burchenal JH, Murphy ML. Long-term survivors in acute
leukemia. Cancer Res 1965; 25: 1491-4.
4. Ochs J, Mulhern R. Long-term sequelae of therapy for
childhood acute lymphoblastic leukaemia. Baillieres Clin
Haematol 1994; 7: 365-76.
5. Moéll C, Marky I, Hovi L, Kristinsson J, Rix M, Moe PJ, et al.
Cerebral irradiation causes blunted pubertal growth in girls
treated for acute leukemia. Med Pediatr Oncol 1994; 22:375-9.
6. Kirk JA, Raghupathy P, Stevens MM, Cowell CT, Menser MA,
Bergin M, et al. Growth failure and growth-hormone
deficiency after treatment for acute lymphoblastic leukaemia.
Lancet 1987; 1(8526): 190-3.
7. Groot-Loonen JJ, Otten BJ, van't Hof MA, Lippens RJJ,
Stoelinga GBA. Influence of treatment modalities on pre-
pubertal growth in children with acute lymphoblastic leuk-
emia. Pediatr Hematol Oncol 1995; 12:343-53.
8. Crowne EC, Wallace WH, Gibson S, Moore CM, White A,
Shalet SM. Adrenocorticotrophin and cortisol secretion in
children after low dose cranial irradiation. Clin Endocrinol
1993; 39: 297-305.
Læknablaðið 2002/88 17