Læknablaðið - 15.01.2002, Blaðsíða 7

FRfl RITSTJÓRN
Áramótaþankar um heilbrigðísmál
Öll berum við þá von í brjósti
að 21. öldin verði verðugur
arftaki hinnar 20., en aldrei
hefur þekking eflst eins mikið
og á síðustu öld. Ef til vill
hefur okkur sjaldan miðað
jafnlangt fram á við í hugsun
um manngildi, mannréttindi
og frelsi og mikilvægi sam-
hyggðar og samhjálpar. Fyrsta
ár nýrrar aldar byrjaði þó ekki
vel, með hryðjuverkum og notkun sýklavopna gegn
almenningi. Hliðstæð hryðjuverk hafa verið unnin, til
dæmis í Þýskalandi nasismans, Rúanda-Búrúndi og
gömlu Júgóslavíu, en hin nýju hryðjuverk eru hins
vegar nálægari okkur Vesturlandabúum en hin fyrri.
Afleiðingarnar innan Bandaríkjanna sem utan eru
einkum ótti og skelfing, og þessi mál varða okkur
Islendinga.
I stuttum pistli við áramót vil ég nefna þrennt sem
varðar okkur: uppbyggingu heilsugæslu, vöxt for-
varna og lýðheilsuaðgerða og nýjan háskólaspítala.
Heilsugæsla hefur að undanförnu verið í nokkurri
kreppu og engum hefur verið það betur ljóst en
starfsmönnum heilsugæslunnar. Hún á að vera
þungamiðja grunnheilbrigðisþjónustunnar í landinu
og hefur riðið á vaðið með áhugaverðri stefnumótun.
Lögð er vaxandi áhersla á sjúkdómavarnir, skimun
og meiri upplýsingar um heilsueflingu og heilbrigði.
Unnið er að því að efla nám í heimilislækningum við
læknadeild, ungir læknar fá meiri kynningu á heilsu-
gæslu en áður á kandidatsári og vísbendingar eru um
að þetta skili sér. Ahersla á heilsugæsluhjúkrun er
einnig nauðsynleg. Sóknarfæri felst í eflingu heilsu-
gæslusjúkrahúsa á landsbyggðinni með tilstyrk
heilsugæslulækna og -hjúkrunarfræðinga. Samvinna
heilsugæslu á Stór-Reykjavíkursvæðinu við bráða-
þjónustu sjúkrahúsa þarf einnig að koma til. Nokkuð
hefur verið rætt um landsbyggðarlækningar og -hjúkr-
un og kennsla á því sviði myndi efla grunnheilbrigðis-
þjónustuna. Fer vel á því að miðstöð slíkrar heilsu-
gæslu verði á Akureyri þar sem fyrir er öflug heilsu-
gæsla, sjúkrahús og vaxandi háskóli. Góðar vonir eru
bundnar við sameiningu heilbrigðisstofnana úti á
landi og miklu skiptir að ekki verði látið staðar numið
þrátt fyrir erfiðleika.
Forvarnir og efling lýðheilsu er nátengd umræðu
um heilsugæslu. Menn gera sér æ betur grein fyrir
mikilvægi þess að grafast fyrir um eðli og orsök
sjúkdóma og heilsufarsvanda með það fyrir augum
að betra sé heilt en vel gróið. Þetta er helsta markmið
íslenskrar heilbrigðisþjónustu, en það hefur hamlað
að formlegt forvarnarstarf hefur verið mjög dreift og
lítil samvinna milli þeirra sem sinnl hafa forvörnum. í
málefnum lýðheilsu og forvarna hefur að ýmsu leyti
náðst góður árangur. Tölur um almennt heilsufar eru
óvíða betri, svo sem um langlífi, burðarmálsdauða,
berklatíðni og aðgengi að heilbrigðisþjónustu. Um-
hverfi okkar er tiltölulega öruggt, náðst hefur góður
árangur í bólusetningum og þekking fólks á helstu
hættum sem ógna heilsu er góð. Ymis ný eða nýupp-
götvuð vandamál krefjast þó skarpari viðbragða. Á
það einkum við ýmsar geðraskanir og hegðunar-
vandamál. Nú er unnið að því að sameina krafta allra
sem sinna forvörnum og betri lýðheilsu í Lýðheilsu-
stöð. Hugmyndir um hana munu líta dagsins ljós
innan tíðar og hefur heilbrigðisráðherra boðað frum-
varp þess efnis á vorþingi. Þörfin fyrir samvinnu á
þessu sviði er öllum ljós.
Sé heilsugæslan þungamiðja grunnheilbrigðis-
þjónustu í landinu er háskólaspítalinn flaggskip
hennar. Vonandi dylst engum að forsenda góðrar
heilbrigðisþjónustu eru öflugar rannsóknir og
kennsla í læknisfræði. Rannsóknastarfsemi á íslandi
hefur fleygt fram á undanförnum 15-20 árum og
stöndum við jafnfætis og framar stórum nágranna-
þjóðum. Mikilvægt er að þessi þróun haldi áfram
innan vébanda öflugs háskólaspítala. Hlutverk hans
er að sinna sem flestum þáttum heilbrigðisþjónust-
unnar þótt hann sinni ekki hverjum þætti til fulls.
Hann þarf að tengjast háskólanum traustum böndum
og því er nauðsyn að læknar stofnunarinnar beri
kennsluskyldu. Sporna verður gegn því að verkefni
færist frá spítalanum. Öflug utanspítalastarfsemi
getur þrifist vel innan spítalans eða í nánum tengslum
við hann þrátt fyrir ólflc rekstrarform. Náið sambýli
legudeilda og göngudeilda/læknastofa er vel þekkt á
háskólaspítölum í nálægum löndum og eitt af skil-
yrðum fyrir þróun þeirra. Framtíðarmarkmið verður
að koma sérgreinum saman til að sinna bráða- og
langtímaþjónustu í samvinnu og samheldni og slíkt er
unnt að gera þótt spítalabyggingar séu fleiri en ein.
Uppbygging háskólaspítala er eitt af stærstu verk-
efnum íslenskrar heilbrigðisþjónustu og nauðsyn að
vel takist til, önnur tækifæri gefast ekki á næstu ára-
tugum. Háskólaspítali þarf að vera stofnun þar sem
ákveðin hugsýn rflcir, þjónustan og vinnan er hluti af
kennslu og vísindum, og öfugt.
Vonandi verður annað ár nýrrar aldar friðsælla en
hið fyrsta. Á Islandi er það framundan að efla sam-
félagið og heilbrigðisþjónustuna. Að þeim verkefn-
um eiga ekki einungis stjórnendur í heilbrigðisþjón-
ustu eða stjórnmálamenn að vinna heldur einnig
heilbrigðisstarfsmenn og þjóðin öll.
Sigurður
Guðmundsson
Höfundur er landlæknir.
Frágangur
fræðilegra greina
Höiundur sendi tvær gerðir
liundritu til ritstjórnar
Læknablaðsins, Hlíða-
smára 8,201 Kópavogi.
Annað án nafna höfunda,
stofnana og án þakka sé
um þær að ræða. Greininni
fylgi yfirlýsing þess efnis
að allir höfundar séu
lokaformi greinar
samþykkir og þeir afsali
sér birtingarrétti til
blaðsins.
Hundriti skal skilað með
tvöföldu línubili á A-4
blöðum. Hver hluti skal
byrja á nýrri blaðsíðu í
eftirtalinni röð:
• Titilsíða: höfundar,
stofnanir, lykilorð á ensku
og íslensku
• Ágrip og heiti greinar á
ensku
• Ágrip á íslensku
• Meginmál
• Þakkir
• Heimildir
Töflur «g niyndir skulu vera
á ensku eða íslensku, að
vali höfunda.
Tölvuunnur inyndir og gröf
komi á rafrænu forrni
ásamt útprenti. Tölvugögn
(data) að baki gröfum fylgi
með, ekki er hægt að nýta
myndir úr PowerPoint eða
af netinu.
Sérstaklega þarf að semja
um birtingu litniynda.
Eftir lokafrágang berist allar
greinar á tölvutæku formi
með útprenti.
Sjá upplýsingar um frágang
fræðilegra greina:
http://www.icemed.is/
laeknabladid
Umræðuhluti
Skilafrestur efnis í næsta
blað er 20. undanfarandi
mánaðar nema annað sé
tekið frant.
Læknablaðið 2002/88 7