Læknablaðið - 15.01.2002, Side 52

UMRÆÐA & FRÉTTIR / LÆKNAR OG LYFJAFYRIRTÆKI
beininga (12). Að sönnu er það mikil freisting metn-
aðargjörnum vísindamönnum að notfæra sér þá fjár-
styrki sem bjóðast með samvinnu við lyfjaiðnaðinn. I
því sambandi er vert að hafa í huga að fjöldi klínískra
rannsókna er fremur gerður til að greiða fyrir fram-
gangi nýrra lyfja eða búnaðar en að sannreyna
ákveðnar vísindalegar tilgátur (18). Vísindamenn
sem eru fjárhagslega háðir stuðningi lyfjafyrirtækja
eru gjarnan undir þrýstingi vona um akademískan
frama, frægð, viðurkenningu kollega, aukna aðsókn
sjúklinga (tilvísana), bælta samkeppnisaðstöðu varð-
andi rannsóknastyrki og athygli fjölmiðla. Við slíkar
aðstæður hefur vísindamaðurinn glatað sjálfstæði
sínu og er því hætta á að hagsmunaöfl hafi truflandi
áhrif á niðurstöður hans eða túlkun þeirra (19). f>á er
lil hneykslanlegur fjöldi dæma um hvernig lyfjaiðn-
aðurinn hefur getað hindrað eða tafið birtingu greina
sem innihéldu niðurstöður sem þeim voru ekki að
skapi (20, 21). Þar sem þróun lyfjafræðinnar er undir
samvinnu lækna og lyfjaframleiðenda komin er
nauðsynlegt að finna samstarfsform sem ekki býður
ofangreindri hættu heim. í því samstarfi er þó rétt að
hafa í huga að lyfjaiðnaðurinn er ekki knúinn áfram
af öðrum hugsjónum en þeirri að skila hámarks-
gróða. Það sýna vinnubrögð hans gagnvart þriðja
heiminum.
Lokaorð
Engri stétt ber fremur skylda til þess en okkur að
snúa þjóðinni af braut læknisfræðilegrar súrsunar
(sjúkdómavæðingar) sem ekki einasta hleypir upp
kostnaði við heilbrigðisþjónustuna og takmarkar
þannig svigrúm til nauðsynlegra framfara, heldur
skaðar beinlínis þjóðarheilsuna. Eitt brýnasta verk-
efnið á næstu misserum er að andæfa gegn lyfjaaug-
lýsingum fyrir almenning sem trúlega verður reynt að
troða upp á okkur í krafti Evrópusambandsákvarð-
ana sem lyfjaauðhringar hafa barið í gegn. Lyfja-
neyzlan í okkar heimshluta er vissulega næg fyrir.
Það er löngu kominn tími til þess að staldra við og
spyrna fótum við þeirri þróun sem gerir okkur lækna
fræðilega, faglega og siðferðilega ósjálfstæða. Við
þurfum að endurskipuleggja símenntun okkar í sam-
ræmi við breytta tíma og nýja möguleika. Við eigum
að tileinka okkur í ríkari mæli en verið hefur þau vís-
indalegu viðhorf og öguðu vinnubrögð sem nútíma
upplýsingatækni býður okkur upp á. Við þurfum að
nýta tæknina og þá aðgengilegu og fagrýndu gagna-
banka (Cochraine, Evidence based medicine,
Bandolier) þangað sem við getum sótt okkur trú-
verðugan fróðleik dag hvern. Þekkingar og nýrra
hugmynda er víðar að leita en á erlendum ráðstefn-
um sem oftar en ekki þjóna fyrst og fremst félagslegu
hlutverki. Læknastéttinni er í þessu sambandi bráð-
nauðsynlegt að vekja sómatilfinningu sína af dvala og
láta af öllum tilberahætti.
Heimlldlr
I. Sveinsson S. Samskipti lækna og lyfjafyrirtækja. Læknablaöið
2001;87:987-8.
2. Rafnsson V. Lyfjaiönaöurinn og læknisfræðin. Læknablaðið
2001; 87: 971-2.
3. Samskipti lækna og lyfjafyrirtækja. Læknablaðið 2000; 86: 794.
4. Leiðbeiningar Læknafélags íslands um samskipti lækna við
framleiðendur og söluaðila lyfja og lækningatækja. Lækna-
blaðið/Fréttabréf lækna 1993; 8:16-7.
5. Sheldon T. GPs warned on accepting hospitality from drug
companies. Br Med J 2001; 322:.194.
6. Angell M. The Pharmaceutical Industry - To Whom Is It
Accountable? (Editorial) N Engl J Med 2000; 342:1902-4.
7. Wolfe SM. Why do American drug companies spend more
than $12 billion a year pushing drugs? Is it education or
promotion? J Gen Intern Med 1996; 11: 637-9.
8. Wasana A. Physicians and the Pharmaceutical Industry. Is a
Gift Ever Just a Gift? JAMA 2000; 283:.373-380.
9. Farmaceutical Facts (cited 1999.11.04) http://www.nofree-
lunch.org/facts.html
10. Orlowski JP, Wateska L: The Effects of Pharmaceutical Firm
Enticements on Physician Prescribing Patterns. Chest
1992;102(1): 270-3.
II. Peay MY, Peay ER. The role of commercial sources in the
adoption of a new drug. Soc Sci Med, 1988; 26: 1183-9.
12. A look back at 2000; Overabundance and deregulation.
Prescrire International 2001; 10: 52-4.
13. Langreth R. Drug marketing drives many clinical trials. Wall
Street Journal. November 16,1998.
14. Sales representatives; A damning report by Prescrire reps
monitoring network. Prescrire International 1999; 8: 86-9.
15. Editorial: Drug-company influence on medical education in
USA. Lancet 2000; 356: 781.
16. Angell M: Is Academic Medicine for Sale? (Editorial). N Engl
J Med 2000; 342:1516-18.
17. Relman AS: Separating Continuing Medical Education From
Pharmaceutical Marketing. JAMA 2001; 285: 2009-12.
18. Davidoff F, DeAngelis CD, Drazen JM, Hoey J, Höjgaard L,
Horton R et al. Sponsorship, Authorship, and Accountability
(Editorial). JAMA 2001; 286:1232-4.
19. DeAngelis CD, Fontanarosa PB, Flanagin A. Reporting
Financial Conflicts of Interest an Relationships Between
Investigators and Research Sponsors (Editorial). JAMA 2001;
286: 89-91.
20. Blumenthal D, Campbell EG, Anderson MS, Caustino N,
Louis KS. Withholding research results in academic life
science: evidence from a national survey of faculty. JAMA
1997; 277:1224-8.
21. Rennie D. Thyroid storm. JAMA 1997; 277:1238-43.
52 Læknablaðið 2002/88