Læknablaðið - 15.09.2003, Blaðsíða 56

UMRÆÐA & FRÉTTIR / LÖG UM SJÚKLINGATRYGGINGU
ferð sjúklings eða eftirlit með honum. Ekki er skil-
yrði að læknir eða annar heilbrigðisstarfsmaður hafi
gerst sekur um handvömm eða vanrækslu.
Við matið ber að líta til raunverulegra aðstæðna eins
og þær voru þegar sjúklingur var til meðferðar, þar á
meðal þeirra tækja, búnaðar, lyfja og aðstoðarmanna
sem voru tiltækir, og einnig til þess hvort læknisverk eða
önnur meðferð þoldi ekki bið eða hvort nægur tími var
til umráða. Matið á að byggja á þeim raunverulegu að-
stæðum sem fyrir hendi voru í hveiju tilviki og það eru
því gerðar minni kröfur ef aðstæður voru erfiðar (13).
2. töluliður
2. töluliður tekur til tjóns sem orsakast af bilun eða
galla í lækningatæki eða öðrum búnaði sem notaður
er við rannsókn eða sjúkdómsmeðferð. Tjónið getur
falist í því að niðurstöður rannsóknar verði rangar af
því að rannsóknartæki starfar ekki rétt eða til dæmis
að tjón hlýst af bilun eða galla í búnaði eða tækjum
sem notuð eru við skurðaðgerð og svæfingu. Orsök
bilunar eða galla skiptir ekki máli og ekki heldur hvort
gallinn er leyndur eða hann hefði átt að uppgötvast
með eðlilegri aðgát (14).
3. töluliður
Ef tjón verður hvorki rakið til mistaka í skilningi 1.
töluliðar né bilunar eða galla samkvæmt 2. tölulið
kemur 3. töluliður til skoðunar. Hann varðar tjón
sem ekki verður séð fyrr en eftir á að unnt hefði verið
að afstýra með því að velja aðra aðferð eða tækni til
meðferðar og ætla má að ekki hefði leitt til tjóns. Það
er skilyrði að önnur aðferð eða tækni hafi verið til og
í raun hafi verið kostur á henni. í öðru lagi er skilyrði
að þessi aðferð eða tækni hefði að minnsta kosti gert
sjúklingi sama gagn og sú meðferð sem var notuð.
Það mat fer fram á grundvelli þeirrar læknisfræðilegu
þekkingar og reynslu sem fyrir hendi var þegar sjúk-
lingur gekkst undir meðferðina. Loks verður að vera
unnt að slá því föstu að líklega hefði mátt afstýra
tjóni ef beitt hefði verið annarri jafngildri meðferðar-
aðferð eða tækni (15). Þessi töluliður tekur ekki til
tjóns af völdum rangrar sjúkdómsgreiningar (16).
4. töluliður
4. töluliður tekur til ýmissa tjónstilvika þar sem ekki
hefði verið unnt að komast hjá tjóni, jafnvel þó beitt
hefði verið annarri meðferðaraðferð eða tækni.
Markmiðið með 4. tölulið er að ná til heilsutjóns sem
fellur ekki undir 1.-3. tölulið en ósanngjarnt þykir að
sjúklingar þoli bótalaust, einkum vegna misvægis
milli annars vegar þess hversu tjónið er mikið og hins
vegar hve veikindi sjúklings voru alvarleg og þeim
afleiðingum af rannsókn eða meðferð sem almennt
mátti búast við. Fylgikvillinn þarf því bæði að vera
alvarlegur í samanburði við veikindi sjúklings og til-
tölulega sjaldgæfur.
4. töluliður tekur til hvers konar fylgikvilla, þar á
meðal sýkinga sem að öllum líkindum stafa af rann-
sókn eða meðferð. Fylgikvilli sem rakinn verður til
sjúkdóms sem átti að lækna og tengist ekki rannsókn
eða sjúkdómsmeðferð veitir hins vegar engan rétt til
bóta samkvæmt þessu ákvæði.
Það nægir ekki til bótaskyldu að fylgikvillinn sem
slíkur hafi alvarlegar afleiðingar. Það verður að taka
mið af eðli veikinda sjúklings og því hversu mikil þau
eru, svo og almennu heilbrigðisástandi hans. Ef
augljós hætta er á að sjúklingur hljóti mikla örorku
eða deyi ef sjúkdómurinn er látinn afskiptalaus verða
menn að sætta sig við verulega áhættu á alvarlegum
eftirköstum meðferðar, það er að segja fylgikvillum.
Minni háttar fylgikvilla verða menn einnig að sætta
sig við ef unnið er að lækningu sjúkdóms sem ekki er
alveg meinalaus (17). Fylgikvillinn verður því að vera
nokkuð alvarlegur í samanburði við sjúkdóminn sem
sjúklingurinn er haldinn. Til að fylgikvilli teljist nægi-
lega alvarlegur er miðað við að afleiðingar fylgikvill-
ans séu meiri og alvarlegri en búast hefði mátt við að
orðið hefði ef grunnsjúkdómur sjúklings hefði ekki
verið meðhöndlaður (18). Til að bótaskylda sé fyrir
hendi þarf sjúklingur að vera talsvert verr settur eftir
aðgerðina/meðferðina en fyrir hana.
Við matið ber einnig að líta til þess hversu al-
gengur fylgikvillinn er og hvort eða að hve miklu leyti
mátti gera ráð fyrir hættunni á fylgikvilla í sjúkdóms-
tilfellinu sem um var að ræða. Því meiri sem hættan
er á fylgikvilla eftir eðlilega meðferð, þeim mun
meira tjón verður sjúklingur að þola bótalaust. Ekki
skiptir máli hvort læknir hefur sagt sjúklingi frá hætt-
unni á fylgikvilla eða ekki. Þegar metið er hvort fylgi-
kvilli í kjölfar læknismeðferðar er nógu slæmur til að
bótaskylda sé fyrir hendi þarf meðal annars að líta til
upplýsinga um tíðni fylgikvilla við sambærilegar að-
stæður (19). Miðað hefur verið við að sé hætta á fylgi-
kvilla meiri en 1-2% miðað við læknisfræðilega þekk-
ingu og reynslu sé fylgikvillinn ekki nægilega sjald-
gæfur til að bótaréttur samkvæmt þessu ákvæði komi
til greina (20).
Slys
Sjúklingatryggingin er ekki slysatrygging og er ekki
ætlað að greiða bætur vegna annarra slysa en þeirra
sem falla undir 2. gr. laganna. Þó er gerð sú undan-
tekning að slys sem ekki er í beinum tengslum við
meðferð sjúklings telst bótaskylt ef það verður á heil-
brigðisstofnun eða hjá aðila sem lögin taka til og það
hefur borið þannig að að telja verður að bótaábyrgð
hafi stofnast samkvæmt almennum reglum skaða-
bótaréttar (21).
Tjón sem rekja má til eiginleika lyfs
í lögunum er sérstaklega tekið fram að bætur greið-
ast ekki ef tjón er að rekja til eiginleika lyfs (22). Þó
er bótaskylt tjón sem verður vegna þess að læknir
gefur röng eða ófullnægjandi fyrirmæli um töku lyfja
700 Læknablaðið 2003/89