Læknablaðið - 15.06.2007, Blaðsíða 9

RITSTJÚRMARGREiniAR
Lyfjaskírteini
Umræða undanfarið um hlutverk annars vegar
starfsfólks í lyfjaverslunum og hins vegar lækna
við að upplýsa fólk um hugsanlegan rétt þeirra til
að fá lyfjaskírteini frá Tryggingastofnun ríkisins
(TR) gefur tilefni til staldra við og velta fyrir sér
tilgangi og tilurð lyfjaskírteina.
Tæp 20 ár munu vera síðan lyfjaskírteini komu
til sögunnar. I upphafi giltu þau fyrir lyf sem ekki
voru í almennri greiðsluþátttöku, en mátti sam-
þykkja í undantekningartilvikum. Þegar reglur
sjúkratrygginga voru hertar árið 1991, vegna bágr-
ar stöðu ríkissjóðs, var fyrir alvöru byrjað að gefa
út lyfjaskírteini og síðan hefur útgáfa þeirra farið
vaxandi ár frá ári. Nú orðið eru gefin út um 15.000
lyfjaskírteini á ári og í gildi eru um 40.000 skírteini.
Lang mest, eða um þriðjungur útgefinna skírteina,
er vegna prótónupumpuhemlara. Skilyrði fyrir veit-
ingu lyfjaskírteinis er í þeim tilvikum að lífsstíls-
breytingar (svo sem breytt mataræði, minnkun
áfengisnotkunar, reykbindindi og megrun) hafi
ekki borið árangur, meðferð hafi staðið í að
minnsta kosti sex mánuði, dagleg langtímameðferð
sé talin nauðsynleg og reynt hafi verið að minnka
lyfjaskammt smám saman til að hætta meðferð
(1). Svipaðar vinnureglur gilda fyrir önnur lyf.
Lyfjagreiðslunefnd ákveður hvort og í hve miklum
mæli sjúkratryggingar taka þátt í greiðslu lyfja
sem eru á markaði hér á landi og á grundvelli
ákvarðana hennar tekur TR þátt í að greiða fyrir
lyf sem fólk notar utan sjúkrastofnana (2-5). í
grófum dráttum má flokka greiðsluþátttöku TR
í lyfjum í þrennt. I fyrsta lagi eru lyf sem talið er
lífsnauðsynlegt fyrir fólk að nota að staðaldri og
greiðir Tryggingastofnun þau að fullu. Sem dæmi
má nefna lyf við sykursýki. í öðru lagi eru lyf sem
talin eru nauðsynleg og skiptist kostnaður vegna
kaupa þeirra á milli sjúklings og TR samkvæmt
reglugerð heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra
(5). í þann flokk falla flest lyf. í þriðja lagi eru lyf
sem falla undir hvorugan framangreindan flokk.
Sem dæmi má nefna róandi lyf, svefnlyf og verkja-
lyf.
Ofangreinda flokkun ber að skoða sem
almennan ramma um greiðsluþátttökuTR ílyfjum.
Stofnunin getur veitt undanþágur frá þessum
ramma og er það gert með útgáfu lyfjaskírteina (5).
Læknir sækir þá um lyfjaskírteini fyrir sj úkling sinn.
TR getur gefið út lyfjaskírteini ef brýn nauðsyn er
fyrir sjúkling að nota um lengri tíma lyf sem TR
greiðir ekki eða aðeins að hluta. Greiðslumerking
er hækkuð um einn greiðsluflokk, til dæmis úr 0 í E
vegna langvarandi nauðsynjar á notkun sýklalyfs
eða blóðfitulækkandi lyfs eða greiðslutakmörkun
(30 daga takmörkun frá 100 daga reglu) er aflétt,
svo sem vegna lyfja við sýrutengdum sjúkdómi í
vélinda, maga eða skeifugörn. Tryggingastofnun
getur einnig gefið út lyfjaskírteini ef sjúklingur
þarfnast meðferðar við mjög alvarlegu sjúkdóms-
ástandi, til dæmis nýrnabilun eða krabbameini
og greiðir TR lyf þá að fullu. Auk þess getur TR
gefið úr lyfjaskírteini ef sjúklingi er nauðsynlegt
að nota mörg lyf að staðaldri eða í lengri tíma.
Greiðslumerking lyfjanna er þá hækkuð um einn
greiðsluflokk. Akveðin lyf eru hér ekki færð á
milli greiðsluflokka og þar með ekki greidd af TR,
svo sem lyf við stinningarvandamálum, nikótín lyf
og getnaðarvarnarlyf.
Kostnaður sjúkratrygginga af lyfjum er mjög
mikill og hratt vaxandi og þá sérstaklega af nýjustu
lyfjunum (1). Þess vegna er greiðsluþátttaka
TR í nýjum lyfjum ekki sjálfgefin. Sýna verður
fram að að nýtt lyf hafi eitthvað fram yfir eldri
og ódýrari lyf. Ekki er mikið vit í að eyða háum
fjárhæðum í lyf sem ekki uppfyllir þetta skilyrði
og í staðinn hægt að verja fénu í aðra og nytsam-
legri meðferð. Af þeim sökum er greiðsluþátttakan
í nýjum lyfjum í sumum tilvikum bundin framvísun
lyfjaskírteinis. Ef lyfjagreiðslunefnd hefur hafnað
greiðsluþátttöku í nýju lyfi sem veitt hefur verið
markaðsleyfi, er gert ráð fyrir að stofnunin geti
í undantekningartilvikum tekið þátt í kostnaði
af notkun lyfsins með útgáfu lyfjaskírteinis.
Læknirinn þarf þá að rökstyðja vel hvers vegna
nota þarf umrætt lyf og styðja umsóknina með
gögnum sem sýna fram á árangur af meðferðinni
og hvað hún hefur fram yfir meðferð með þeim
lyfjum sem fyrir eru á markaði.
Lyfjameðferð getur einnig verið býsna
kostnaðarsöm fyrir sjúklinga og því er mikið í húfi
fyrir þá að greiðsluþátttaka TR sé rétt. Læknir
sem ber ábyrgð á lyfjameðferð sjúklings ber
jafnframt ábyrgð á að gæta að rétti sjúklingsins
til greiðsluþátttöku sjúkratrygginga í lyfinu eða
lyfjunum og að sækja um lyfjaskírteini þegar við á.
Það er því brýnt að læknar kynni sér og þekki vel
til vinnureglna um útgáfu lyfjaskírteina, en þær er
að finna á heimasíðu TR (1). Læknar geta einnig
leitað upplýsinga í síma 560 4450, sem er beinn
sími lyfjadeildar fyrir lækna, eða með því að senda
bréf á netfangið lyfjadeild@tr.is
Heimildir
1. Heimasíða Tryggingastofnunar ríkisins, www.tr.is
2. Lög um almannatryggingar nr. 117/1993.
3. Lyfjalög nr. 94/1994.
4. Reglugerð heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra um lyfja-
greiðslunefnd nr. 213/2005.
5. Reglugerð heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra um greiðslur
almannatrygginga í lyfjakostnaði nr. 458/2005.
Sigurður
Thorlacius
sigurdth@hi.is
Sociul insurancc
ccrtifícatc for mcdication
Former medical director
of the state social security
institute. Now
associate professor of the
medical division at the
University of Iceland.
Höfundur er fyrrverandi
tryggingayfirlæknir og dósent
hjá HÍ.
Læknablaðið 2007/93 469