Læknablaðið - 15.06.2007, Blaðsíða 15

FRÆÐIGREINAR / LANGVINN LUNGNATEPPA
og einkenni lungnasjúkdóma. í flestum löndum
er LLT algengari meðal karla en kvenna (9, 10,
15, 21), en víða í Vestur-Evrópu er LLT að verða
jafnalgeng meðal karla og kvenna (22,23). Margt
bendir til þess að tóbaksreykingar séu konum
jafnvel hættulegri en körlum (23,24).
Á íslandi hefur algengi LLT ekki verið kannað
áður á kerfisbundinn hátt, enda þótt tíðni lang-
vinnrar berkjubólgu hafi verið könnuð í völdum
hópum. I rannsókn Sveins Magnússonar á 50 og
80 ára körlum uppfylltu 8% skilmerki fyrir lang-
vinnri berkjubólgu (25) og í rannsókn Bryndísar
Benediktsdóttur meðal fimmtugra kvenna reynd-
ist sambærileg tíðni vera 11,4% (26).
Samkvæmt fyrsta áfanga Evrópukönnunarinnar
Lungu og heilsa sem gerður var á árunum 1989-
1991 www.ecrhs.org uppfylltu alls 11% höf-
uðborgarbúa á aldrinum 20-44 ára skilmerki fyrir
langvinnri berkjubólgu með langvinnum slímupp-
gangi en rúmlega 2% voru með LLT samkvæmt
öndunarprófi sem þó var ekki endurtekið eftir
gjöf berkjuvíkkandi lyfs (15). í þessari sömu rann-
sókn var algengi reykinga metið í Evrópulöndum
með sambærilegum aðferðum og reyktu þá 40%
íslenskra þátttakenda (27). Meira en helming-
ur þeirra sem kosið hafði reyklausan lífsstíl og
aldrei reykt var daglega útsettur fyrir tóbaksreyk
annarra (27). Áratug síðar var sama hópi fylgt
eftir og hafði þá dregið nokkuð úr bæði beinum
og óbeinum reykingum, en Islendingar voru þó
áfram með sérstöðu því að óbeinar reykingar
voru tvisvar til þrisvar sinnum algengari hér en
hjá hinum Norðurlandaþjóðunum (28). Við sam-
anburð reyndust konur síður hafa hætt reykingum
en karlar og síður feitlagnir en grannir. Stutt skóla-
ganga og vinna við ófaglærð störf tengdust einnig
reykingum. Nýlega birtust niðurstöður um nýgengi
LLT í Evrópu meðal annars á Islandi og reyndust
að meðaltali vera 2,8 ný LLT tilfelli / 1000 íbúa /
ár (29). Reykingar voru sterkur áhættuþáttur, en
jafnframt sýndu útreikningar að saga um lang-
vinnan hósta og eða slímuppgang var sjálfstæður
áhættuþáttur sem þrefaldaði líkur á LLT (29).
Þegar tíðni reykinga í þessari rannsókn og ald-
urssamsetning þjóðarinnar eru skoðuð eru sterkar
líkur fyrir því að algengi LLT á íslandi muni enn
aukast. Búast má við auknu álagi á heilbrigð-
iskerfið þegar stórir árgangar reykingafólks kemst
á þann aldur að LLT leiðir til sjúkrahússinnlagnar
(meðalaldur þeirra sem leggjast inn á sjúkrahús
á Reykjavíkursvæðinu í fyrsta skipti vegna LLT
er 68 ár). Þegar LLT er komin á það stig að óaft-
urkræf loftvegateppa leiðir til sjúkrahússinnlagnar
eru bæði lífsgæði og lífslíkur mjög skert, einkum
ef samhliða LLT eru aðrir sjúkdómar eins og syk-
ursýki og hjartasjúkdómur (3,30,31).
Tafla IV. Algengi (%) langvinnrar lungnateppu (LLT) eftir pakkaárum og kynferði. GOLD stigun. Skipt eftir
Aldrei reykt 0-10 10-20 20+
G0LD* stig 1 eða hærra
Karlar 12,6 (2,7) 11,4 (4,1) 8,0 (3,4) 34,8 (4,4)
Konur 15,2 (3,1) 5,7 (2,5) 13,2 (5,0) 38,2 (5,7)
G0LD* stig II eða hærra
Karlar 5,4 (1,8) 3,4 (2,4) 4,7 (2,7) 17,6 (3,6)
Konur 8,3 (2,4) 2,1 (15) 6,6 (3,7) 21,5 (4,8)
Langvinnur hósti**
Karlar 6,5 (2,0) 8,0 (3,4) 7,8 (3,3) 20,0 (3,7)
Konur 9,4 (2,5) 7,6 (2,8) 21,5(6,0) 17,0 (4,3)
Langvinnur slímuppgangur**
Karlar 5,9 (1,9) 5,0 (2,8) 15,4 (4,5) 16,1 (3,4)
Konur 5,3 (2,0) 6,5 (2,6) 13,0 (4,9) 13,1(3,9)
LLT áðurgreind af lækni***
Karlar 5,9 (1,9) 6,5(3,1) 4,6 (2,6) 11,3 (3,0)
Konur 6,3 (2,0) 5,4 (2,4) 10,6 (4,5) 18,7 (4,5)
*Stigun LLT samkvæmt viómiöun GOLD www.goldcopd.org **Saga um hósta/slímuppgang í þrjá mánuöi eóa lengur á ári ***Átt er viö langvinna berkjubólgu, lungnaþembu eöa langvinna lungnateppu
LLT telst til þeirra sjúkdóma sem má koma í
veg fyrir (3, 13, 23). Leiðarahöfundur tímaritsins
Thorax benti á, þegar ofangreindar niðurstöður
um unga LLT sjúklinga birtust (15), að þær ætti að
nýta til að grípa inn í miklu fyrr og stöðva framþró-
un sjúkdómsins (32). Notkun blástursprófa við
greiningu LLT sem víðast í heilbrigðisþjónust-
unni skiptir þar miklu og að fylgt sé alþjóðlegum
leiðbeiningum (33) þannig að sem flestir fái rétta
greiningu sem fyrst í sjúkdómsferlinu og að fylgst
sé reglulega með öndunargetu þeirra sem eru í
mestri áhættu.
Há tíðni LLT meðal eldri þátttakenda í okkar
rannsókn er svipuð og lýst hefur verið í sambæri-
legum rannsóknum (34, 35), en meðal eldra fólks
Langvinn Lungnateppa
0 GOLD* stig I eða hærra
_ Langvinn Lungnateppa
GOLD* stig II eða hærra
Mynd l.Algengi (%) langvinnrar hmgnateppu meðal karla og kvenna. *Stigun ersam-
kvœmt viðmiðun GOLD (sjá: www.goldcopd.org)
Læknablaðið 2007/93 475