Þjóðlíf - 01.02.1990, Side 14

INNLENT |
tóku þeir þá línu að boða gengiskoll-
steypu. Stór gengisfelling þá hefði þýtt
upplausnarástand, styrjöld á vinnumark-
aði og óðaverðbólgu. Þessi ríkisstjórn
ákvað þá að vinna sér tíma með verðstöðv-
un, halda atvinnu í landinu með skuld-
breytingum og millifærslum í sjávarútvegi
og í þriðja lagi með því að leiðrétta gengið í
áföngum án þess að kæmi til áfalla. Nú er
það komið á daginn að þetta var rétt leið.
Samningarnir nú hefðu aldrei tekist hefði
þetta ekki verið gert.
— Það skiptir algerlega sköpum um
traustið á framhaldi þessara samninga að
eftirfarandi gerist; samningar takist um að
fjármagna halla á ríkissjóði með samning-
um við lífeyrissjóðina og í annan stað verð-
ur stjórnin að sýna trú sína í verki með því
að lækka ríkisútgjöld. Ef þetta gerist erum
við búin að leggja grundvöll að nýju vaxt-
arskeiði í íslensku atvinnulífi. Stjórnin og
stjórnarflokkarnir munu með því vinna
sér traust af verkum sínum — hið póli-
tíska landslag hefur breyst. í pólitískri
kappræðu þurfa stjórnarflokkarnir að
reka af sér slyðruorðið og fylgja ávinningi
verka sinna eftir.
— Sjálfstæðisflokkurinn hefur nú um
50% fylgi samkvæmt skoðanakönnunum.
Út á hvað? Stjórnarforystu Þorsteins
Pálssonar? Út á að hafa klúðrað því tæki-
færi sem flokkurinn fékk? Út af því að
hafa brugðist þjóðinni og sjálfum sér
þegar á reyndi? Út á gjörsamlega málefna-
snauða stjórnarandstöðu? — Út á mann-
valið í þingflokki flokksins, út á ófræging-
arherferðir í fjölmiðlum á hendur foryst-
umönnum stjórnarflokkanna í skjóli
einokunar í fjölmiðlum?
Þú ert að gera ríkisstjórnina að einni
heild f þessu efni - er hún það samstíga
að slíkt sé hægt?
— Samstarfið innan ríkisstjórnarinnar
hefur tekist betur en margur þorði að vona
og þá er ég að tala um samstarf þeirra
manna sem stjórnina mynda. Forsætisráð-
herra hefur staðið sig vel sem verkstjóri og
verið laginn við að skapa vinnuanda. En
þetta svarar ekki þinni spurningu vegna
þess að mótsetningarnar eru býsna stórar:
Allir vita að ekki hefur tekist að fá neinar
frambúðarlausnir í landbúnaðarmálum,
um margra ára skeið hefur allt setið við
það sama í sjávarútvegi, það hefur ekki
tekist að móta stefnu í því sem við köllum
byggðamál með einhverri framtíðarsýn.
Nú er spurt hvort stjórnarflokkarnir geti
náð saman um slíkar umbætur þegar
skammtímareddingarnar eru að baki. Mér
sýnist það ráðast mikið af því hvernig mál
þróast í Alþýðubandalaginu. A.m.k. höf-
um við tækifærið. Spurningin er: Berum
við gæfu til að nýta það?
Áttu þá við að fyrir næstu þingkosn-
ingar verði til einn stór jafnaðarmanna-
flokkur á Islandi?
— Það eru auðvitað allar forsendur í
íslenskri pólitík og í ljósi þróunar í al-
þjóðamálum til að vinna landvinninga í
því efni núna. Hugmyndafræðistríði lýð-
ræðisjafnaðarmanna og kommúnista er
lokið og staðfest að því er lokið. Sá fjöldi
fólks í okkar þjóðfélagi sem á samleið með
jafnaðarmönnum er býsna stór hópur.
Allar aðstæður sem halda þessu fólki í
sundur og drepa afli þess á dreif kalla á
uppstokkun.
— Ef við spyrjum: hvar eru helstu
ágreiningsmálin í íslenskum stjórnmálum
núna og á næstu misserum? Grundvallar-
viðhorfin til opnunar þessa þjóðfélags eins
og þau munu birtast í afstöðunni til ein-
stakra málefna í samningunum við EB.
Alþýðubandalagið er klofið í því, áherslu-
munur innan Framsóknar nokkur. Af-
staðan til erlends áhættufjármagns t.d.
varðandi uppbyggingu stóriðju, —Al-
þýðubandalagið klofið í því, mismunandi
áherslur innan Framsóknar, en mun ekki
frekar en venjulega leiða til klofnings í
flokknum. Þriðja stórmálið sem þarf að fá
lausn á næstu árum eru landbúnaðarmál.
Þar er sú lausn í sjónmáli að opna fyrir
samkeppni og leysa hið erfiða mál um að
gefa almenningi kost á að eta fyrir viðráð-
anlegt verð, með því að opna fyrir inn-
flutning á verksmiðjuframleiddum mat-
vælum, eins og hugmyndir voru uppi um
að samningsaðilar á vinnumarkaði gerðu
kröfu um. Því miður strandaði það í samn-
ingaviðræðunum. Alþýðubandalagið er
klofið í þessum málum.
En eru ekki allir flokkar klofnir í af-
stöðu sinni til þessara mála sem þú nefn-
ir, nema e.t.v. Alþýðuflokkurinn. Spurn-
ingin er þá frekar hvað sá flokkur hyggist
gera til að koma þessari pólitík í gegn?
Stendur flokkurinn ekki frammi fyrir
tveimur kostum, annars vegar anexía
Sjálfstæðisflokksins eða taka þátt í upp-
stokkun á flokkakerfinu — stíla á stóran
flokk jafnaðarmanna?
— Það er auðvitað meginmál forystu-
manna Alþýðuflokksins að skapa forsend-
ur fyrir að byggja upp stóran og öflugan
jafnaðarmannaflokk. Okkur ber skylda til
að láta á það reyna til hlítar hvort við
getum ekki nýtt þau tækifæri sem nú eru
uppi í því efni. Það getur ekki verið hlut-
skipti jafnaðarmannaflokks sem ætlar sér
stóran hlut að vera anexía einhvers annars
flokks. En við ráðum ekki einir för. Vegna
reynslunnar var það mat margra Alþýðu-
flokksmanna að ekki væri hægt að eiga
gott samstarf við Alþýðubandalagið til að
koma í gegn umbótamálum eins og við
áðan nefndum undir forystu afdankaðra
komma með alla þeirra fortíð á bakinu og
manna sem mótast hafa af viðhorfum
þjóðernissinnaðrar einangrunarstefnu og
ábyrgðarlauss popúlisma. Þegar við erum
að tala um sameiningu jafnaðarmanna og
opnun á nýjum áfanga, erum við að tala
um að sameina þá sem hafa svipuð viðhorf
á grundvelli lýðræðislegrar jafnaðarstefnu
og frjálslyndrar umbótastefnu. Það gerist
ekki með sameiningu Alþýðuflokksins og
Alþýðubandalagsins í heilu lagi. Þeir fylg-
ismenn Alþýðubandalagsins sem eru inn-
lyksa í hefð þess flokks telja sig ekki eiga
samleið með jafnaðarmönnum af því tagi
sem við erum að ræða um, menn eins og
t.d. Hjörleifur Guttormsson. Spurningin
er því hvort Alþýðubandalagið er að
breytast — eða klofna?
Minnir núverandi ástand þig á það
tímabil þegar þú varst að ljúka þinni veru
í Alþýðubandalaginu og Samtök frjáls-
lyndra vinstri manna urðu til?
— Það minnir mig fyrst og fremst á þá
undarlegu tímaskekkju að það skuli enn,
árið 1990 vefjast fyrir mönnum, að gera
upp sakirnar við fortíð Stalínismans í ís-
lenskri pólitík. Ég gekk fram fyrir skjöldu
sem ungur maður, á árunum 1964—67,
um að fá yngri kynslóð vinstri manna í
Alþýðubandalaginu eða á jaðri þess, til að
ljúka þessari hreingerningu. Og til að snúa
sér að því verkefni að sameina lýðræðis-
sinnaða jafnaðarmenn í öflugri stjórn-
málahreyfingu. Ég risti gömlu sósíalista-
flokksforystunni rúnir níðs í vikulegum
dálkum í Frjálsri Þjóð og krafðist þess að
þessu uppgjöri yrði ekki slegið á frest. Ég
vissi sem var að vinstri menn á íslandi
myndu aldrei ná árangri í pólitík svo lengi
sem þeir sigldu með þetta lík í lestinni.
Flestir vita hvernig fór um sjóferð þá. Það
hryggir mig að enn skuli þetta nauðsynja-
verk vefjast fyrir mörgu ágætu fólki. Þótt
Sósíalistaflokkurinn hefði þá þegar á þess-
um árum verið bersýnilega hugmyndalega
gjaldþrota hafði hin unga kynslóð,sem þá
var að hasla sér völl í Alþýðubandalaginu,
ekki til að bera þann andlega heiðarleika
eða þann pólitíska kjark sem þurfti til að
gera upp við fortíðina. Meira að segja hóp-
urinn sem kenndur var við SÍA (samtök
íslenskra austanjárntjaldsstúdenta), menn
sem fengið höfðu einstakt tækifæri til að
nema í þessum löndum og kynnast veru-
leikanum af eigin raun, tæptu á sannleik-
anum í sendibréfum eða hvísluðust á um
14 ÞJÓÐLÍF